Bilişim Teknolojisi Destekli Materyal Tasarlama ve Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlik Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 1, 174 - 194, 26.06.2019

Bülent Akbaba , Sadettin Erbaş

Öz

Bu araştırmada bilişim teknolojisi
destekli materyal tasarlama ve kullanmaya yönelik öz yeterlikleri ölçmeye imkân
sağlayacak geçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirilmesi
amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri 2018-2019 eğitim-öğretim yılı güz
döneminde 344 sosyal bilgiler öğretmeni adayından toplanmıştır. Araştırmada
ölçeğin kapsam geçerliği için uzman görüşüne başvurulmuş, ölçümlerden yapılan
yorumların yapı geçerliği için Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı
Faktör Analizi (DFA) uygulanmıştır. AFA sonucunda toplam varyansın %59,024’ünü
açıklayan, 28 madde ve dört faktörden oluşan bir yapı elde edilmiştir. Ortaya
çıkan faktörler “Materyal Oluşturma”, “Kullanım”, “İçerik Elde Etme” ve
“Kaynakları Öğretim Materyaline Dönüştürme” olarak adlandırılmıştır. DFA’dan
elde edilen bulgular, Bilişim Teknolojisi Destekli Materyal Tasarlama ve
Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlik Ölçeğine ilişkin 28 madde ve dört faktörlü
yapının yeterli uyum indekslerine sahip olduğunu göstermiştir. Ölçeğin uyum
indeksleri x2/sd=2,535; RMSEA=,067; CFI=,903; SRMR=,053; PNFI=,769; IFI=,904,
PGFI=,712 olarak belirlenmiştir. Bilişim Teknolojisi Destekli Materyal
Tasarlama ve Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlik Ölçeğinden elde edilen ölçümlerin
güvenirliğine yönelik Cronbach Alfa güvenirlik katsayılarının kabul edilebilir
sınırlar içerisinde yer aldığı saptanmıştır. Ölçekteki maddelerin ayırt
ediciliğini belirlemek amacıyla düzeltilmiş madde toplam korelasyonu ile
%27’lik alt üst grup karşılaştırmalarına yer verilmiştir. Madde analizinden
elde edilen bulgular, ölçekte yer alan maddelerin tamamının ayırt edici
olduğunu göstermiştir. Bu bulgulara dayanarak, Bilişim Teknolojisi Destekli
Materyal Tasarlama ve Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlik Ölçeğinin geçerli ve
güvenilir ölçümler üreten bir ölçme aracı olduğu ve bilişim teknolojisi
destekli materyal tasarlama ve kullanmaya yönelik öz yeterlik düzeylerini
belirlemede kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ölçek geliştirme, bilgi ve iletişim teknolojisi, materyal tasarlama

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2010). İlköğretim okullarında öğretim teknolojilerinin durumu ve sınıf öğretmenlerinin bu teknolojileri kullanma düzeyleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 1-17.
• Akgün, İ. H., Akgün, M. ve Şimşek, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eğitimde bilgisayar kullanmaya ilişkin öz yeterlilik algılarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 711-722.
• Akkoyunlu, B. ve Kurbanoğlu, S. (2003). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve bilgisayar öz–yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24,1-10.
• Ashton, P. T. (1984). Teacher efficacy: A motivational paradigm for effective teacher education. Journal of Teacher Education, 35(5), 28-32.
• Aydın, B., Doğan, S. ve Kınay, H. (2012). Evaluation of pre-service teachers’ view on material design skills and using technology in education. International Journal of Instructional Technology and Distance Learning, 9(1), 101-109.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
• Bandura, A. (2006). Adolescent development from agentic perspective, F. Pajares & T.Urdan (Eds). Self-Efficacy And Adolescents, in. (p.1-44), Connecticut: Information Age Publishing.
• Beydoğan, H. Ö. (2011). Instructional technology and material development courses motivation scale. Social and Behavioral Sciences, 28, 515-521.
• Bulut, İ. (2009). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi (Dicle ve Fırat Üniversitesi örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 13-24.
• Bülbül, T. ve Çuhadar, C. (2012). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği öz-yeterlik algıları ile bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik kabulleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 474-499.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (8. bs.), Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cengizhan, S. (2011). Effective use of ınstructional materials and technologies in teacher training: expectations and opinions of teacher candidates. International Online Journal of Educational Sciences, 3(2), 641-662.
• Çetin, O., Çalışkan, E. ve Menzi, N. (2012). The relationship between technological competencies and attitudes of pre-service teachers towards technology. Elementary Education Online, 11(2), 273-291.
• Çoklar, A. N. (2008). Öğretmen adaylarının eğitim teknolojisi standartları ile ilgili özyeterliklerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. (1. bs.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çuhadar, C. ve Yücel M. (2010). Yabancı dil öğretmeni adaylarının bilgi ve iletişim teknolojilerinin öğretim amaçlı kullanımına yönelik özyeterlik algıları, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 199-210.
• Dede, Y. (2008). Matematik öğretmenlerinin öğretimlerine yönelik öz-yeterlik inançları, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 741-757.
• Dembo, M. & Gibson, S. (1985). Teachers’ sense of efficacy: An important factor in school improvement, The Elementary School Journal, 86(2), 173-184.
• Demirtaş, H., Cömert, M. ve Özer, N. (2011). Öğretmen adaylarının özyeterlik inançları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları, Eğitim ve Bilim, 36(159), 96-111.
• Ekici, E., Ekici, F.T. ve Kara, İ. (2012). Öğretmenlere Yönelik Bilişim Teknolojileri Öz-yeterlik Algısı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 53-65.
• Erdemir, N. Bakırcı, H. ve Eyduran, E. (2009). Öğretmen adaylarının eğitimde teknolojiyi kullanabilme özgüvenlerinin tespiti, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 6 (3),99-108.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Günbatar, M.S. (2014). Bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik bir tutum ölçeği geliştirme çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 121-135.
• Gündüz, Ş. ve Odabaşı, F. (2004). Bilgi çağında öğretmen adaylarının eğitiminde öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme dersinin önemi. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(1), 43-48.
• Heinich, R., Molenda, M., Russell, J., D. & Smaldino, S., E. (2002). Instructional Media and Technologies for Learning. (7th ed.). New Jersey: Merrill Prentice Hall.
• Hu, P.J.H., Clark, T.H.K. & Ma, W.W. (2003). Examining technology acceptence by school teachers: a logtudial study, Information & Manegement, 41(2), 227-241.
• ISTE. (2008). National Educational Standards For Teachers. http://www.iste.org/docs/pdfs/nets-t-standards.pdf?sfvrsn=2 adresinden alınmıştır.
• İpek, C. ve Acuner, H.Y. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının bilgisayar öz-yeterlik inançları ve eğitim teknolojilerine yönelik tutumları, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 23-40.
• Kalaycı, Ş. (2010). Faktör analizi. Ş. Kalaycı, (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, içinde (s. 234-255). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karamustafaoğlu, O. (2006). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin öğretim materyallerini kullanma düzeyleri: Amasya ili örneği, A.Ü. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 90-101.
• Karamustafaoğlu, O., Çakır, R., Topuz, F.G., (2012). Fen öğretiminde öğretmenlerin derslerinde materyal ve teknoloji kullanımına yönelik tutumlarının incelenmesi, 5. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 27-30 Haziran 2012, Niğde.
• Karasakaloğlu, N. Saracaloğlu, S. ve Uça, S. (2011) Türkçe öğretmenlerinin teknoloji tutumları ile bilgi teknolojilerini kullanma düzeylerinin incelenmesi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 26-36.
• Kline, R. B. (1994). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Korkmaz, Ö. (2011). Öğretmen adaylarının öğretim materyallerinden yararlanmaya dönük öz-yeterlilik algıları. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 2(4). [Online]:http://www.et-ad.net/dergi/index.php?journal=etad adresinden alınmıştır.
• Korkmaz, Ö. (2011a). Study of validity and reliability of self-efficacy scale of teaching material utilization. Educational Research and Review. 6(15), 843-853.
• Korkmaz, Ö., Tunç, S. (2010). Mesleki-teknik eğitim öğretmenlerinin bilgisayar ve internet temelli öğretim materyallerinden yararlanmaya ilişkin görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 263-276.
• Kurt, T. (2012). Öğretmenlerin öz yeterlik ve kolektif yeterlik algıları, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 195-227.
• MEB. (2006). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. http: //oygm. meb.gov.tr/ meb_iys_dosyalar/ 2017_12/13161921_YYretmenlik_MesleYi_Genel__YETERLYKLERi_onaylanan.pdf adresinden alınmıştır.
• MEB. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. http:// oygm. meb. gov. tr/ meb_iys_dosyalar/ 2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf adresinden alınmıştır.
• Öksüz, C., Ak, Ş., Uça, S. (2009). İlköğretim matematik öğretiminde teknoloji kullanımına ilişkin algı ölçeği, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(1), 270-287.
• Özdemir, S. ve Yalın, H.İ. (1998). Her Yönüyle Öğretmenlik Mesleği, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Özgen, K. ve Obay, M. (2008). Ortaöğretim matematik öğretmen adaylarının eğitim teknolojisine ilişkin tutumları. International Educational Technology Conference (IETC), May 06-08, Eskişehir, Turkey, 583-588.
• Pajares, F. (1997). Current directions in self-efficacy research. M.L.Maehr& P.R.Pintrich (Eds.), Advances in Motivation and Achievement, in (p. 1-49). Greenwich, CT: JAI Press.
• Pendergast, D., Garvis, S. & Keogh, J. (2011). Pre-service student-teacher self-efficacy beliefs: an insight into the making of teachers, Australian Journal of Teacher Education, 36(12), 46-58.
• Sağlam, H.İ. (2011). An investıgatıon on teaching materials used in social studies lesson, The Turkish Online Journal of Educational Technology, 10(1) , 36-44.
• Sang, G., Valcke, M., Braak, J. V.& Tondeur, J. (2010). Student teachers’ thinking processes and ICT integration: Predictors of prospective teaching behaviors with educational technology, Computers & Education, 54, 103–112.
• Şad, S. N. ve Nalçacı, Ö. İ. (2015). Öğretmen adaylarının eğitimde bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmaya ilişkin yeterlilik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 177-197.
• Şahin, İ. (2009). Eğitsel internet kullanım özyeterliği inançları ölçeğinin geçerliği ve güvenirliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 461-471.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Şimşek, O. ve Yazar, T. (2016). Education technology standards self-efficacy (ETSSE) scale: A validity and reliability study. Eurasian Journal of Educational Research, 63, 311-334, http://dx.doi.org/ 10.14689/ejer.2016.63.18
• Şimşek, O. ve Yazar, T. (2016). Education technology standards self-efficacy (ETSSE) scale: A validity and reliability study. Eurasian Journal of Educational Research, 63, 311-334, http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2016.63.18
• Tekinarslan, E. (2008). Eğitimciler için temel teknoloji yeterlikleri ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 7(26), 186-205.
• Teo, T. (2008). Pre-service teachers’ attitudes towards computer use: A Singapore survey, Australasian Journal of Educational Technology, 24(4), 413-424.
• Teo, T. & Noyes, J. (2011).An assessment of the influence of perceived enjoyment and attitude on the intention to use technology among pre-service teachers: A structural equation modeling approach, Computers & Education, 57, 1645-1653.
• Teo, T., Su Luan, W., & Sing, C. C. (2008). A cross-cultural examination of the intention to use technology between Singaporean and Malaysian pre-service teachers: an application of the Technology Acceptance Model (TAM). Educational Technology & Society, 11(4), 265-280.
• Topkaya, E.Z. (2010). Pre-servıce english language teachers’ perceptions of computer self-efficacy and general self-efficacy. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 9(1), 143-156.
• Usta, E. ve Korkmaz, Ö. (2010). Pre-service teachers’ computer competencies, perception of technology use and attitudes toward teachingcareer. International Journal of Human Sciences, 7 (1), 1335-1349.
• Üstüner, M. (2006). Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 45, 109-127.
• Varank, İ. ve Ergün, S.S. (2009). Uygulamaya dayalı öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı becerileri ölçeği geliştirme. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 173-185.
• Yaman, H. (2007). Türkçe öğretmeni adaylarının öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme dersi bağlamında Türkçe öğretiminde teknoloji kullanımına ilişkin yeterlik ve algıları, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 57-71.
• Yavuz, S. (2005). Developing a technology attitude scale for pre-service chemistry teachers. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4(1), 17-25.
• Yeşil, R. (2009). Sosyal bilgiler aday öğretmenlerinin sınıf içi öğretim yeterlikleri (Kırşehir örneği), Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 327-352.
• YÖK (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/AA_Sunus_%20Onsoz_Uygulama_Yonergesi.pdf adresinden alınmıştır.
• YÖK(2007). Eğitim fakültesi öğretmen yetiştirme lisans programları. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/egitim-fakultesi-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari.pdf adresinden alınmıştır.
• Zimmerman, B., J. (1995). Self-efficacy and educational development. A. Bandura (Ed.), Self- Efficacy in Changing Societies, In. (p.202-231). New York: Cambridge University Press.