Examination of Primary School Turkish, Life Science and Social Studies Textbooks in Terms of Cultural Heritage Elements

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 1, 1 - 21, 28.04.2023

Onur Batmaz , Ergün Yurtbakan

https://doi.org/10.37217/tebd.1115153

Cited By: 7

Öz

In the study, it is aimed to examine the cultural heritage elements in the textbooks of Turkish, Life Science and Social Studies courses in primary school. Document analysis, one of the qualitative research methods, was used in the study. As the data source, the textbooks of the 3rd grade Turkish and Life Science and the 4th grade Turkish and Social Studies courses, which were taught in the 2020-2021 academic year, were selected by criterion sampling. With the “Cultural Heritage Elements Review Form” prepared by the researchers, data sources were examined and the data were analyzed with descriptive analysis. As a result of the analysis, it was seen that oral traditions and expressions are mostly included among the cultural heritage elements in the textbooks of the 3rd grade Turkish and Life Science and the 4th grade Turkish and Social Studies courses in primary school. In addition, it was determined that the texts related to cultural heritage elements in Turkish textbooks are supported by visuals and activities. It was seen that the cultural heritage elements are emphasized more in texts and visuals in the 3rd grade textbook of Life Science while the 4th grade textbook of Social Studies is mostly emphasized with texts in primary school.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Life Science, Social Studies, Cultural Heritage

İlkokul Türkçe, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Kültürel Miras Unsurları Açısından İncelenmesi

Öz

Çalışmada, ilkokul Türkçe, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında bulunan kültürel miras unsurlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Veri kaynağı olarak ölçüt örnekleme yöntemiyle seçilen ve 2020-2021 Eğitim-Öğretim yılında okutulan Türkçe ve Hayat Bilgisi 3. sınıf ile Türkçe ve Sosyal Bilgiler 4. sınıf ders kitapları seçilmiştir. Araştırmacılar tarafından hazırlanan “Kültürel Miras Unsurları İnceleme Formu” ile veri kaynakları incelenmiş ve veriler betimsel analiz ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda, ilkokul Türkçe ve Hayat Bilgisi 3. sınıf ile Türkçe ve Sosyal Bilgiler 4. sınıf ders kitaplarında bulunan kültürel miras unsurlarından en çok sözlü gelenekler ve anlatımlara yer verildiği görülmektedir. Ayrıca Türkçe 3 ve 4. sınıf ders kitaplarında kültürel miras unsurları ile ilgili metinlerin görsellerle ve etkinliklerle desteklendiği tespit edilmiştir. İlkokul Hayat Bilgisi 3. sınıf ders kitabında kültürel miras unsurlarının daha çok metin ve görsellerde vurgulandığı görülmesine rağmen, Sosyal Bilgiler 4. sınıf ders kitabında daha çok metinlerle vurgulandığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Kültürel Miras

Kaynakça

• Aksoy, A. & Enlil, Z. (2012). Kültürel miras yönetiminde çağdaş yaklaşımlar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Akhan, N. E. (2014). Sosyal bilgiler derslerinde somut olmayan kültürel miras öğretimi. International Online Journal of Educational Sciences, 6(3), 722-736. https://web.p.ebscohost.com/ ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=0cb66c33-6d67-490c-8189-5813e1cee1d2%40redis sayfasından erişilmiştir.
• Aslan, Z. & Ardemagni, M. (2006). Introducing young people to the protection of heritage sites and historic cites. Roma: MAXTUDIO, ICCROM.
• Avcı, M. & Memişoğlu, H. (2016). Kültürel miras eğitimine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. İlköğretim Online, 15(1), 104-124. https://doi.org/10.17051/io.2016.42123
• Bouchenaki, M. (2003). The interdependency of the tangible and intangible cultural heritage. ICOMOS 14th General Assembly and Scientific Symposium’da sunulmuş bildiri, Victoria Falls, Zimbabwe.
• Ceyhan, E. & Yiğit, B. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çankaya, E. (2006). Somut olmayan kültürel mirasın müzecilik bağlamında korunması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çarkıt, C. (2020). Ortaokul Türkçe derslerinde kültür aktarımına yönelik uygulamalar. Kastamonu Education Journal, 28(3), 1380-1389. https://doi.org/10.24106/kefdergi.4017
• Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programında somut olmayan kültürel mirasın yeri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 185-203. https://dergipark.org.tr/en/pub/uefad/ issue/16695/173545 sayfasından erişilmiştir.
• Çulha-Özbaş, B. (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler derslerinde kültürel miras eğitimi. M. Safran, (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 743-762). Ankara: Pegem Akademi.
• Demirezen, S. & Aktaş, G. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin somut olmayan kültürel miras öğretimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 413-434. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/996048 sayfasından erişilmiştir.
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• George, J. M. & Jones, G. R. (2008). Understanding and managing organizational behavior. New Jersey: Prentice Hall.
• Gürel, D. & Çetin, T. (2016). Türkiye’de somut olmayan kültürel miras ve bunun sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıması. 5. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Denizli.
• Gürkan, B. (2015). Sosyal bilgiler ders kitaplarının somut olmayan kültürel miras açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Haddad, N. A. (2014). Heritage multimedia and children edutainment: Assessment and recommendations. Advances in Multimedia.
• Hunter, K. (1992). A commitment to education: Designing a heritage education for National Trust: A final report. Historic Preservation Forum, 6(1), 15–20. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ ED365600.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Ito, N. (2003). Intangible cultural heritage involved in tangible cultural heritage. ICOMOS 14th General Assembly and Scientific Symposium’da sunulmuş bildiri, Victoria Falls, Zimbabwe.
• İşcan, A. & Karadağ, K. (2021). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki resimlerin metinlerle uyumunun incelenmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 196-215. https://dergipark.org.tr/en/pub/egitim/issue/58093/850243 sayfasından erişilmiştir.
• İşcan, A. & Şara, E. (2018). İlkokul 2. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin yapılandırıcı yaklaşıma göre incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 76-105. https://dergipark.org.tr/en/pub/yyuefd/issue/40566/491722 sayfasından erişilmiştir.
• Karadüz, A. (2008). İlköğretim okulları Türkçe dersi kitaplarında millî ve kültürel değerler. Türk Halkları Edebiyatı II. Çocuk Edebiyatı Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Bakü.
• Karakuş, C. (2017). Intangible cultural heritage acquirements affilitations in the social studies curriculum. International Journal of Innovative Research in Education, 4(1), 8-16. https://un-pub.eu/ojs/index.php/IJIRE/article/view/1250 sayfasından erişilmiştir.
• Karakuş, C. & Çağlayan, K. T. (2016). Hayat bilgisi öğretim programında ve ders kitaplarında somut olmayan kültürel mirasın yerinin incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 45, 393-405. https://jasstudies.com/?mod=makale_tr_ozet&makale_id=27822 sayfasından erişilmiştir.
• Karasakaloğlu, N. & Bulut, B. (2021). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerde geçen sözcüklerin kökenleri bakımından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 292-303. https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.815084
• Kaşkaya, A. & Duran, T. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarının değer aktarımı açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 417-441. https://doi.org/10.24315/trkefd.303978
• Maden, A. (2020). İlkokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığını zenginleştirme açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1631-1650. https://doi.org/10.17755/esosder.711074
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. New York: Sage Publications.
• MEB. (2018a). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• MEB. (2018b). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• MEB. (2018c). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Moralı, G. & Öner, G. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarında somut olmayan kültürel miras unsurlarının incelenmesi. Turkish Studies Language and Literature, 14(3), 1345-1357. https://turkishstudies.net/language?mod=makale_tr_ozet&makale_id=30167 sayfasından erişilmiştir.
• Mustak, S. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarihi kültürel miras eğitimine ilişkin görüşleri (Denizli şehri örneği). (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Oğuz, M. Ö. (2009). Somut olmayan kültürel miras ve kültürel ifade çeşitliliği. Milli Folklor, 21(82), 6-12. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRBek56VXpNdz09 sayfasından erişilmiştir.
• Özenç, E. G. & Orhan-Karsak, H. G. (2019). İlkokul birinci ve ikinci sınıf Türkçe ders kitaplarında milli ve kültürel kavramlara yer verilme durumu. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 349-379. https://doi.org/10.34234/ded.547761
• Özgat-Tatan, O. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti örneği (A1-A2 düzeyi). (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem.
• Pehlivan, A. & Kolaç, E. (2016). Açık-örgün eğitim sosyal bilgiler ders kitapları ve öğretim programında somut olmayan kültürel miras ögeleri. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(19), 655-670. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ozet&makale_id=19961 sayfasından erişilmiştir.
• Schindler, R. K. & Bonebright, T. L. (2011). Teaching archaeological ethics: Student attitudes towards cultural heritage. http://www.depauw.edu/files/resources/teaching-arch-ethics sayfasından erişilmiştir.
• Sidekli, S. & Karaca, L. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde yerel, kültürel miras ögelerinin kullanımına ilişkin öğretmen adayı görüşleri. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 5, 20-38. https://dergipark.org.tr/en/pub/gbad/issue/29699/319557 sayfasından erişilmiştir.
• Sulak, S. E. & Çapanoğlu, A. Ş. (2021). İlkokul Türkçe ders kitaplarının sınıf öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 830-849. https://doi.org/10.31592/aeusbed.979263
• Şahin, D. İ. (2010). Yerel kültür mirasının dijitalleştirilmesi ve halk kütüphaneleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, N. (2015). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin kültürel değerler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Taşdemir, M. (2018). Ortaokul altıncı sınıf sosyal bilgiler ders kitabı metinlerinin kültürel mirasa duyarlılık değeri açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tokcan, H., Hacer, O. & Yasemin, K. (2015). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında somut olmayan kültürel miras öğeleri. 24. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Niğde.
• Tuncel, G. & Altuntaş, B. (2020). İlköğretim 4. sınıf öğrencilerinin kültürel miras algısı: Göstergebilimsel bir analiz. International Journal of Field Education, 6(1), 123-140. https://doi.org/10.32570/ijofe.731122
• Turan-Siviş, B. & Emiroğlu, S. (2019). İlkokul 1-4. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki dinleme metinlerinin belirlenen ölçütlere göre incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 105-136. https://dergipark.org.tr/en/pub/iauefd/issue/53058/702657 sayfasından erişilmiştir.
• UNESCO. (2003). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-50837/somut-olmayan-kulturel-mirasin-korunmasi-sozlesmesi-hakkinda.html sayfasından erişilmiştir.
• Yeşilbursa, C. C. (2013). Altıncı sınıf öğrencilerinin somut kültürel mirasa yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 405-420. https://app.trdizin.gov.tr/makale/TVRRM09ERTNOdz09 sayfasından erişilmiştir.
• Yeşilbursa, C. C. & Uslu, S. (2014). The comparison of Turkish and American preservice social studies teachers' attitudes toward heritage education. Turkish Studies, 9(8), 879-891. https://app.trdizin.gov.tr/makale/TWpjME1EVXhNUT09 sayfasından erişilmiştir.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Journal of Bayburt Education Faculty, 11(2), 491-506. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/296100 sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, G. (2021). Somut olmayan kültürel mirasın eğitim programlarına yansıması: Hayat Bilgisi öğretimi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 16, 231-247. https://doi.org/10.20860/ijoses.974198 Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.