Doktora Terkine İlişkin Bir Anlatı Araştırması

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 1, 208 - 234, 28.04.2023

Didem Koşar Çiğdem Ayanoğlu

https://doi.org/10.37217/tebd.1195002

Öz

Lisansüstü eğitim, araştırmalar yaparak bilime katkıda bulunacak, gelişen ve değişen toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak bilim insanı ve öğretim elemanı yetiştirmeyi amaçlayan bir eğitim sürecidir. Ancak öğrencilerin bu eğitimde yer alan doktora sürecini tamamlamalarına engel olan pek çok faktör bulunmaktadır. Bu nitel araştırmanın amacı doktora eğitimi sürecinde tez önerisi aşamasında doktorayı terk eden bir öğrencinin doktora terkine ilişkin sebeplerini ortaya koymaktır. Araştırma nitel araştırma yöntemi ile anlatı araştırması deseninde yürütülmüştür. Araştırma bir devlet üniversitesinde kayıtlı olduğu doktora programını tez önerisi aşamasında terk etmiş bir erkek öğrenciyle derinlemesine görüşmelere dayalı bir çalışmadır. Araştırma sonucunda katılımcı doktora terkinin sebepleri arasında en çok danışman desteği görememesi üzerinde durmuştur. Diğer nedenler arasında iş yaşam dengesinde bozulmalar, doktora sonunda kadro bulamama durumu, izin alma, aileye ayrılan zaman, ulaşım sıkıntılarını vurgulanmıştır. Öneri olarak katılımcı öğrencilerin danışman seçimine önem vermelerini, ulaşım sıkıntısı olmayacak bir okulda devam etmelerini, hem maddi hem manevi boyutlarda lisansüstü eğitimin politika belgelerinde daha çok desteklenmesini önermiştir. Araştırmada öğrencilerin süreçlerine devam etmelerini teşvik etmek amacıyla danışman seçimi, sürecin iyi değerlendirilmesi, iş yaşam dengesinin sağlanmasına ilişkin öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yükseköğretim, Lisansüstü Eğitim, Okul Terki, Doktora Programı

A Narrative Research on PhD Dropout

Öz

Graduate education is an educational process that aims to train scientists and lecturers who will contribute to science by conducting research and meet the needs of the developing and changing society. There are many factors that prevent students from completing PhD. The purpose of this qualitative research is to reveal the reasons for the dropout of PhD student. The research was conducted via qualitative research method and narrative research design. The research is based on in-depth interviews with a male student who dropped out of his PhD at a state university during the thesis proposal stage. As a result, the participant emphasized that the most common reason for leaving the programme was the lack of support from the advisor. Among other reasons, deterioration in work-life balance, lack of opportunity for becoming an academic, permission from job, time allocated to family, transportation problems were emphasized. The participant suggested that students should give importance to the selection of their advisors, attend a school where transportation will not be a problem, and that graduate education should be supported more in policy documents, both financially and morally. In order to encourage students continue their processes in the research, suggestions were made about choosing an advisor, evaluating the process well, providing work-life balance.

Anahtar Kelimeler

Higher Education, Graduate Education, School Dropout, PhD Programme

Kaynakça

• AÇEV. (2006). Türkiye’de ilköğretim okullarında okulu terk ve izlenmesi ile önlenmesine yönelik politikalar (F. Gökşen, Z. Cemalcılar & F. Gülsel, Haz.). İstanbul: AÇEV Yayını. https://www.acev.org/directory/turkiyede-ilkogretim-okullarinda-okulu-terk-ve-izlenmesi-ile-onlenmesine-yonelik-politikalar/ sayfasından erişilmiştir.
• Alabaş, R., Kamer, S. T. & Polat, Ü. (2012). Öğretmenlerin kariyer gelişimlerinde lisansüstü eğitim: Tercih sebepleri ve süreçte karşılaştıkları sorunlar. E-International Journal of Educational Research, 3(4), 89-107.
• Alabi, O. J., Seedat-Khan, M. & Abdullahi, A. A. (2019). The lived experiences of postgraduate female students at the University of Kwazulu Natal, Durban, South Africa. Heliyon, 5(11), 1-7. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2019.e02731
• Albayrak, H. (2020). Sosyal hizmetin anlatı araştırması ile buluşması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(4),1719-1745.
• Alhas, A. (2006). Lisansüstü eğitim yapmakta olan Millî Eğitim Bakanlığı öğretmenlerinin lisansüstü eğitime bakış açıları (Ankara ili örneği). (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Arastaman, G., Uslu, O., Arslan, S. Y. & Gülsoy-Kerimoğlu, P. N. (2020). Eğitim yönetimi alanında doktora öğrencisi olmak: Lisansüstü öğrencilerin bakış açısından fenomenolojik bir inceleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(4), 1323-1346.
• Archambault, I., Janosz, M., Morizot, J. & Pagani, L. (2009). Adolescent behavioral, affective, and cognitive engagement in school: relationship to dropout. J School Health, 79, 408-415.
• Baltacı, A. (2019). Yüksek din öğretiminde okul terki. Marife 19(2), 593-616. https://doi.org/10.33420/marife.625466
• Başer, N., Narlı, S. & Günhan, B. (2005). Öğretmenlerin lisansüstü eğitim almalarında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi[Özel Sayı 1], 129-135.
• Bayhan, G. & Dalgıç, G. (2012). Liseyi terk eden öğrencilerin tecrübelerine göre okul terki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 107-130. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inuefd/ issue/8695/108617 sayfasından erişilmiştir.
• Beatty, A., Neisser, U., Trent, W. T. & Heubert, J. P. (Ed.). (2001). Understanding dropouts: Statistics, strategies, and high stakes testing. Washington: National Academy Press. https://www.nap.edu/download/10166 sayfasından erişilmiştir.
• Brown, T. M. & Rodriguez, L. F. (2009). School and the co-construction of dropout. International Journal of Qualitative Studies in Education, 22(2), 221-242. https://doi.org/10.1080/09518390802005570
• Bülbül, T. (2012). Yükseköğretimde okul terki: Nedenler ve çözümlere yönelik bir olgubilim çalışması. Eğitim ve Bilim, 37(166), 219-235. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/ 1490/453 sayfasından erişilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E. Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Castello, M., Pardo, M., Sala-Bubare, A. & Sune-Soler, N. (2017). Why do students consider dropping out of doctoral degrees? Institutional and personal factors. Higher Education, 74(6), 1053-1068.
• Costa, F. J., Bispo, M. S. & Pereira, R. C. F. (2018). Dropout and retention of undergraduate students in management: A study at a Brazilian Federal University. RAUSP Management Journal, 53, 74-85. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2531048817300251 sayfasından erişilmiştir.
• Creswell, J. W. (2021). Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Czarniawska, B. (2004). Narratives in social science research. London: Sage Publications.
• Çakar, Ö. (1997). Fen bilimleri alanında bilim adamı yetiştirme: Lisansüstü eğitim. Ankara: TÜBA.
• Çakır, R. & Çolak, C. (2019). Lise öğrencilerinin okul terki riskine ilişkin görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 269-286. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksbd/issue/50850/598061 sayfasından erişilmiştir.
• Çeliktaş, M. H. & Yüksel, H. (2020). Gençlerin örgün eğitimi terk etme nedenleri: Kütahya’da çalışan çırak gençler üzerine bir inceleme. B. Tunçsiper & D. İnan (Ed.) Beşerî bilimler ekseninde güncel araştırmalar: Kuramlar, kavramlar, uygulamalar içinde (s. 277-295). İstanbul: Kriter Yayınevi. https://www.researchgate.net/publication/348558544 sayfasından erişilmiştir.
• Dekkers, H. & Claassen, A. (2001). Dropouts-disadvantaged by definition? A study of the perspective of very early school leavers. Studies in Educational Evaluation, 27(4), 341-354. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0191491X01000347 sayfasından erişilmiştir.
• Deniz, Ü. (2020). Lisansüstü eğitimde gizli kriz: Öğrenciler neden okulu terk ediyor? Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 61-83. https://doi.org/10.9779/pauefd.528019
• Dönmez, A., Aydoğdu, E., Sever, M. & Aypay, A. (2012). Öğretmen adaylarının lisansüstü eğitime yönelik tutumlar. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 9-26.
• Ersoy, A. & Bozkurt, M. (2017). Anlatı araştırması. A. Saban & A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (s. 237-277). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ertem, H. Y. & Gökalp, G. (2016). Sayıların dili: Lisansüstü eğitimde okul terki. K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar & İ. Şahin (Ed.). Eğitim yönetimi araştırmaları içinde (s. 239- 250). Ankara: Pegem Akademi.
• Eskioğlu, I. (2010). YÖK’ün lisansüstü program açma ölçütleri hakkında analitik tartışmalar ve müzik eğitimi alanı örneği. International Conference on New Trends in Education and Their Implications’da sunulmuş bildiri. 11-13 Kasım, Akdeniz Üniversitesi, Antalya. http://www.iconte.org/FileUpload/ks59689/File/215.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Etherington, K. & Bridges, N. (2011). Narrative case study research: On endings and six session reviews. Counselling and Psychotherapy Research, 11(1), 11-22. https://doi.org/10.1080/14733145.2011.546072
• Gözübüyük-Tamer, M. (2014). Trabzon ili genel liselerde okulu terk nedenlerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Education, 3(2), 16-37. https://doi.org/10.19128/turje.181079
• Gür, B. S. & Bozgöz, M. G. (2022). Kadın öğrencilerin doktorayı terk etme nedenleri: Hayal kırıklığı ve bakım yükü. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 39(2), 1-25. https://doi.org/10.52597/buje.1059905
• Güngör, G. (2019). Mesleki ve teknik ortaöğretimde okul terkinin nedenleri ve çözüm önerileri: Bütüncül bir program önerisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Hayes, R. L., Nelson, J. L., Tabin, M., Pearson, G. & Worthy, C. (2002). Using school-wide data to advocate for student success. Professional School Counseling, 6(2), 86-94. https://www.jstor.org/stable/42732397?seq=1#metadata_info_tab_contents sayfasından erişilmiştir.
• İlhan, M., Öner-Sünkür, M. & Yılmaz, F. (2012). İlköğretim öğretmen adaylarının lisansüstü eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi (Dicle Üniversitesi örneği). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 22-42.
• Ishitani, T. T. (2006). Studying attrition and degree completion behavior among first-generation college students in the United States. Journal of Higher Education, 77(5), 861-885. http://muse.jhu.edu/journals/journal_of_higher_education/toc/jhe77.5.html sayfasından erişilmiştir.
• Jaksztat, S., Neugebauer, M. & Brandt, G. (2021). Back out or hang on? An event history analysis of withdrawal from doctoral education in Germany. Higher Education, 82, 937-958.
• Kahraman, Ü. & Tok, T. N. (2016). Eğitim yönetimi denetimi planlaması ve ekonomisi lisansüstü öğrencilerinin aldıkları eğitim hakkındaki görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 147-164.
• Karakütük, K. (1989). Türkiye’de lisansüstü öğretim, sorunları ve çözüm önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 505-528.
• Karaman, S. & Bakırcı, F. (2010). Türkiye’de lisansüstü eğitim: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 94-114.
• Koşar, D., Er, E. & Kılınç, A. Ç. (2020). Öğretmenlerin lisansüstü öğrenim görme nedenleri: Nitel bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 370-392.
• Koşar, D. (2021). Eğitim yönetimi alanında tez yazmak: Mezunların deneyimleri. TEBD, 19(2), 1299-1322. https://doi.org/10.37217/tebd.1005956
• Küçüker, E. (2019). Üç öykü üzerinden okul terki: Eğitimsizlik, yoksulluk, ataerkillik. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 16(64), 94-119. http://egitimsen.org.tr/wp-content/uploads/2020/01/%C3%9C% C3%A7-%C3%96yk%C3%BC-%C3%9Czerinden-%E2%80%9COkul-Terki%E2%80%9D-E%C4%9Fitimsizlik-Yoksulluk-A sayfasından erişilmiştir.
• Letseka, M. & Simeon, M. (2008). High university drop-out rates: A threat to South Africa’s future. M. Letseka & S. Maile (Ed.) HSRC Policy Brief. HSRC Press.
• Limon, İ. & Durnalı, M. (2018). Doktora öğrencilerinin doktora eğitimi ve öğretim üyelerine yönelik metaforik algıları. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 26-40.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
• Nayır, F. Y. (2007). Ankara’da eğitim bilimleri alanında lisansüstü öğrenim görmekte olan öğretmen, yönetici ve müfettişlerin sorunları. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Nayır, F. (2011). Eğitim bilimleri alanında lisansüstü öğrenim görmekte olan müfettiş, okul yöneticisi ve öğretmenlerin sorunları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 44(2), 199-222. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001230
• Özdemir, S., Erkan, S., Karip, E., Sezgin, F. & Şirin, H. (2010). İlköğretim okulu öğrencilerinin okulu terk etme nedenleri ve çözüm önerileri. http://gef-egitimbilimleri-egitimyonetimi.gazi.edu.tr/posts/ download?id=31921 sayfasından erişilmiştir.
• Pagani, L. S., Vitaro, F., Tremblay, R. E., McDuff, P., Japel, C. & Larose, S. (2008). When predictions fail: The case of unexpected pathways toward high school dropout. Journal of Social Issues, 64(1), 175-193. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.2008.00554
• Riessman, C. K. (2008). Narrative methods for the human sciences. CA, USA: SAGE
• Sayan, Y. & Aksu, H. H. (2005). Akademik personel olmadan lisansüstü eğitim yapan bireylerin karşılaştıkları sorunlar üzerine nitel çalışma: Dokuz Eylül Üniversitesi-Balıkesir Üniversitesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi[Özel Sayı: Lisansüstü Eğitim], 59-66.
• Seskir, Z. (2017). Possible causes and effects of the change in the quantitative gender gap in higher education in Turkey. Journal of Higher Education and Science(2), 321-332. https://doi.org/10.5961/jhes.2017.211
• Şaşmaz-Ören, F., Yılmaz, T. & Güçlü, M. (2012). Öğretmen adaylarının lisansüstü eğitime yönelik görüşlerinin analizi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 189-201.
• Şimşek, H. & Şahin, S. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde okulu bırakma eğilimi ve nedenleri (Şanlıurfa ili örneği). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 41-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/16555 sayfasından erişilmiştir.
• Şimşek, H. (2011). Lise öğrencilerinde okulu bırakma eğilimi ve nedenleri (Güneydoğu Anadolu Bölgesi örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(2), 27–47. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/696391 sayfasından erişilmiştir.
• Şimşek, H. (2013). Üniversite öğrencilerinin okulu bırakma eğilimleri ve nedenleri. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 6(2), 242-271. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akukeg/issue/29349/314064 sayfasından erişilmiştir.
• Taş, A., Selvitopu, A., Bora, V. & Demirkaya, Y. (2013). Meslek lisesi öğrencilerinin okul terk nedenleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1551-1566. https://doi.org/10.12738/estp.2013.3.1398
• Tatar, Ü. (2016). Lise düzeyindeki öğrencilerin okul terk nedenlerinin sosyolojik incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Turhan, M. & Yaraş, Z. (2013). Lisansüstü programların öğretmen, yönetici ve denetmenlerin mesleki gelişimine katkısı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(43), 200-218.
• Uslu-Gülşen, F. (2017). Yükseköğretimde okul terkinin değerlendirilmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Van der Haerta, M., Ortizb, E. A., Emplitc, P., Halloind, V. & Dehone, C. (2014). Are dropout and degree completion in doctoral study significantly dependent on type of financial support and field of research? Studies in Higher Education, 39(10), 1885-1909.
• Wollast, R., Boudrenghien, G., Van der Linden, N., Galand, B., Roland, N., Devos, C., De Clercq, M., Klein, O., Azzi, A. & Frenay, M. (2018). Who are the doctoral students who drop out? Factors associated with the rate of doctoral degree completion in universities. International Journal of Higher Education, 7(4), 143-156.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK. (2016). Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. http://www.yok.gov.tr/documents/18755141/ 21995093/10_lisansustu_egitim_ve_ogretim_y%C3%B6netmeligi.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Yüner, B. & Özdemir, M. (2017). Metaforik okul algısı ile okulu terk eğilimi arasındaki ilişkinin öğrenci görüşlerine göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 1041-1060. https://doi.org/10.17152/gefad.303842
• Zorbaz, O. & Özer, A. (2020). Okul terk riskini etkileyen öğrenci özellikleri, bir okuldan diğerine farklı mıdır? Eğitim ve Bilim, 45(202), 191-210. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.8266