Fen Bilimleri Öğretim Programı ve Ders Kitaplarının Yaşam Boyu Öğrenme Yeterliliği Anahtar Yetkinlikleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 1, 359 - 383, 30.04.2024

Şule Fırat Durdukoca , Ayça Nur Yarıcı Aykut Batmaca

https://doi.org/10.37217/tebd.1364621

Öz

Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi, Avrupa genelinde bireylerin topluma katılımlarını, ülkeler arası hareketliliklerini ve iş piyasasına başarılı geçişlerini sağlayacak becerileri edinmeleri amacıyla geliştirilmiştir. Ancak Avrupa’da yaşanan hızlı toplumsal değişim, bireylerin edindikleri bu becerilerin yeterlik düzeylerini sürekli geliştirmelerini gerekli kılmış; bireylerin yaşam boyu öğrenmeleri adeta zorunluluk haline gelmiştir. Bu doğrultuda Yaşam Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tavsiye Kararları tasarlanmış, sekiz temel anahtar yetkinlik alanı belirlenmiştir. Araştırmanın amacı yaşam boyu öğrenme anahtar yetkinliklerinin 2018 Fen Bilimleri Öğretim Programı (3-4. sınıflar) kazanımları ve ilkokul fen bilimleri ders kitaplarındaki etkinliklerle olan ilişkisinin incelenmesidir. Araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmış, veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Sonuç olarak; kazanımların ağırlıklı olarak matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlik ile ilişkili olduğu, kültürel farkındalık ve ifade yetkinliği ve yabancı dillerde iletişim yetkinliğinin kazanımlarla ilişkilendirilmediği, dijital yetkinlikle 4. sınıf düzeyinde sadece bir kazanımın ilişkilendirildiği tespit edilmiştir. Ders kitaplarınki etkinliklerde ise anadilde iletişim yetkinliğinin ön planda olduğu, yabancı dilde iletişim ile kültürel farkındalık ve ifade yetkinliklerine etkinliklerde yer verilmediği belirlenmiştir. Araştırmada yaşam boyu öğrenme anahtar yetkinliklerinin kazanımlarla ilişkisinin tasarlanmasında bir denge özetilmediği, yetkinliklerle ilişki açısından incelenen ders kitaplarındaki etkinliklerle ilgili öğretim programının örtüşmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğretim programı, Fen bilimleri dersi öğretim programı, Ders kitapları, Yaşam boyu öğrenme anahtar yetkinlikleri

Examination of Science Curriculum and Textbooks in Terms of Key Competences for Lifelong Learning

Öz

The European Qualifications Framework has been developed to enable individuals across Europe to acquire skills that will enable them to participate in society, international mobility and professional development. However, rapid social change in Europe has made lifelong learning a necessity for individuals. In this direction, The European Qualifications Framework Recommendations were designed for lifelong learning, and eight key competences areas were determined. The aim of the study is to examine the 2018 Science Curriculum (grades 3-4) and the activities in primary school science textbooks in terms of the key competences. Document analysis method was used and the data were analyzed with descriptive analysis. As a result, it was determined that mathematical competence and basic competence in science/technology were mostly included in the Science Curriculum, and communication competence in the mother tongue was prioritized in the textbook activities. Communication in a foreign language, cultural awareness and expression competences were not included in the textbook activities and learning outcomes. Key competences were not represented in a balanced way in the learning outcomes, and the science textbooks examined did not overlap with the Science Curriculum in terms of key competences.

Anahtar Kelimeler

Curriculum, Science curriculum, Textbooks, Key competences for lifelong learning

Kaynakça

• Akkoyunlu, B. & Soylu, Y. (2010). A study on teachers' numerical competencies. Turkish Librarianship, 24(4), 748-768.
• Asgari, A., Fard, H. S. & Tirgoo, F. (2019). The role of quality in higher education and lifelong learning in entrepreneurship competencies of undergraduate students. Pedagogika/Pedagogy, 135(3), 240-256. https://doi.org/10.15823/p.2019.135.13
• Aydın-Ceran, S. (2021). 21. yüzyıl becerileri bağlamında fen eğitiminin bugünü ve geleceği: Türkiye perspektifinde bir analiz. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(4), 3191-3218. https://doi.org/10.15869/itobiad.908645
• Aydoğdu, B. (2006). İlköğretim fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerini etkileyen değişkenlerin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Ayyıldız, P. (2022). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile öğretmen yetiştirme lisans programının hayat boyu öğrenme yeterlilikleri ve temel beceriler açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 6(2), 194-214. https://doi.org/10.32960/uead.1167079
• Bilasa, P. & Taşpınar, M. (2017). Hayat boyu öğrenme kapsamında anahtar yeterliliklerin belirlenmesi: Türkiye için durum analizi. Milli Eğitim Dergisi, 46(215), 129-144.
• Büyükalan, F. (2003). Ders kitabı ve öğretim programı ilişkisi, Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Chaika, O. & Sharmanova, N. (2023). Innovative efficiency models in foreign language communication: Lifelong learning and multiculturalism. (Collective monograph) Lifelong learning: Models and methods of implementation içinde (s. 59-88). Kharkiv: PC Technology Center.
• Cornford, I. R. (2002). Learning-to-learn strategies as a basis for effective lifelong learning. International Journal of Lifelong Education, 21(4), 357-368.
• Council of the European Union. (2018). Council Recommendation of 22 May 2018 on key competences for lifelong learning (Text with EEA relevance). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=EN sayfasından erişilmiştir.
• Crowther, J. (2004). “In and against” lifelong learning: Flexibility and the corrosion of character. International Journal of Lifelong Education, 23(2), 125-136.
• Demirel, Ö. (2017). Eğitimde program geliştirme kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi.
• Eren, E. & Dökme, B. (2021). 2018 fen bilimleri öğretim programının dijital yetkinlikler açısından değerlendirilmesi. XIV. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Çanakkale. https://avesis.gazi.edu.tr/yayin/cf698c56-11b4-4ecf-aab5-6b545f78b8ee/2018-fen-bilimleri-ogretim-programinin-dijital-yetkinlikler-acisindan-degerlendirilmesi/document.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Europen Parliament and Council. (2006). Recommendation of the European Parliament and of the Council of 18 December 2006 on key competences for lifelong learning. https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:394:0010:0018:en:PDF sayfasından erişilmiştir.
• Fischer, G. (1999). Lifelong learning: Changing mindsets. https://www.researchgate.net/publication /2509292_Lifelong_Learning_Changing_Mindsets/link/547c85c50cf2cfe203c070d0/download sayfasından erişilmiştir.
• Günay, D. (2011). Türk yükseköğretiminin yeniden yapılandırılması bağlamında sorunlar, eğilimler, ilkeler ve öneriler -I. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(3), 113-121. https://dergipark.org.tr/tr/pub/higheredusci/issue/61476/917971 sayfasından erişilmiştir.
• Jones, S. (2009). A retrospective evaluation of a ELT coursebook for A Korean University conversation course. https://www.birmingham.ac.uk/Documents/college-artslaw/cels/essays/sylabusandmateri als/JonesSM.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Kana, F. & Kiler, B. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının öğretim programındaki anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(2), 741-755.
• Kurudayıoğlu, M. & Soysal, T. (2018). İlkokul Türkçe 1 ders kitabının öğretim programındaki temel beceriler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(3), 670-683.
• Maden, S. & Durmaz, N. (2023). Türkçe ders kitaplarının anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi (8. sınıf örneği). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 12(3), 1201-1220.
• MEB. (2018). Öğretim programları. http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• Miles, M, B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2. b.). Thousand Oaks: Sage.
• MYK. (2015). Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi. https://www.myk.gov.tr/page/83 sayfasından erişilmiştir.
• Otuz, B., Görkaş-Kayabaşı, B. & Ekici, G. (2018). 2017 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının beceri ve değerlerinin anahtar yetkinlikler açısından analizi. Journal of Theoretical Educational Science, 11(4), 944-972. https://doi.org/10.30831/akukeg.409791
• Özgül, İ. (2021). Müzik dersi öğretim programının Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ve Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi açısından incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(43), 6806-6838. https://doi.org/10.26466/opus.96201
• Sak, R., Şahin-Sak, İ. T., Öneren-Şendil, Ç. & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Soysal, T. & Kurudayıoğlu, M. (2018). Milli Eğitim Bakanlığı 9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı’nın 2017 programındaki yeterlilikler ve beceriler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 238-254.
• Soyuçok, M. & Batur, Z. (2020). 2018 Türkçe öğretim programı kazanımlarının Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi açısından incelenmesi. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 4(3), 1-12. https://doi.org/10.29345/futvis.69
• Yalkın, B. & Işık, A. D. (2019). Fen bilimleri dersi öğretim programındaki kazanımların yaşam boyu öğrenme yetkinlikleri açısından incelenmesi. The Journal of Limitless Education and Research, 4(2), 167-188. https://doi.org/10.29250/sead.549235
• Yılmaz, A. & Salman, M. (2022). Fen bilimleri dersi öğretim programının Avrupa yeterlilikler ve Türkiye yeterlilikler çerçevesi açısından incelenmesi. HAYEF: Journal of Education, 19(1), 30-43. https://doi.org/10.5152/hayef.2021.21033
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 9. b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel, S. (2019). Hayat bilgisi ders kitaplarının Türkiye yeterlilikler çerçevesinde yer alan anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Yüksel, S. & Taneri, A. (2020). Hayat bilgisi ders kitaplarının anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 185-209. https://dx.doi.org/110.30855/gjes. 2020.06.02.002