Dezavantajlı Bölgelerde Yaşanan Öğretmen Sirkülasyonunun Sebepleri, Sonuçları ve Çözüm Önerilerine İlişkin Öğretmen ve Yönetici Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 2, 1212 - 1242, 30.08.2024

Sait Özdemir , Ayşe Kazancı Tınmaz

https://doi.org/10.37217/tebd.1343987

Öz

Dezavantajlı bölgelerde ortaya çıkan öğretmen sirkülasyonunun ele alındığı bu araştırmanın amacı, dezavantajlı bölgelerdeki öğretmen sirkülasyonunun; nedenlerini, sonuçlarını ve bu sorunların çözümü için ortaya konulabilecek önerileri araştırmaktır. Araştırma, nitel bir durum çalışması olarak yapılandırılmıştır. Çalışma grubu, Karadeniz Bölgesi'ndeki dezavantajlı bir bölgede görev yapmış öğretmenler ve okul yöneticilerinden oluşmaktadır. Katılımcılar, maksimum çeşitlilik ve ölçüt örnekleme yöntemleri kullanılarak belirlenmiştir. Veriler, yarı yapılandırılmış iki farklı görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Toplanan veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, öğretmen sirkülasyonunun özel sebepler, çevresel faktörler, okul şartları, meslektaşlar ve yöneticilerden kaynaklı sebepleri olduğu bulunmuştur. Öğretmen sirkülasyonunun, öğrenci başarısı, motivasyonu ve kurum kültürü üzerinde olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiştir. Bölgede çalışan okul yöneticilerinin bölgeye atanan öğretmenlerden; öğrenci başarısı ve motivasyonu açısından, kurum kültürü ve aidiyeti açısından ve bölgesel sorunların giderilmesi açısından beklentileri belirlenmiştir. Araştırma sonuçları, katılımcıların önerileri doğrultusunda, öğretmen sirkülasyonunun azaltılması ve eğitim öğretim sürecindeki olumsuz etkilerin en aza indirilmesi için eğitim yöneticilerinin rolüne ve sistemsel unsurlara dikkat çekmekte, geniş kapsamlı bir değerlendirme ve uygulama gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dezavantajlı bölge, Eğitim sorunları, Öğretmen sirkülasyonu

Reasons, Consequences, and Solutions Regarding Teacher Turnover in Disadvantaged Areas: Teacher and Administrator Perspectives

Öz

The aim of this research, which addresses teacher turnover in disadvantaged regions, is to investigate the reasons, consequences and suggestions that can be put forward for the solution of problems of teacher turnover in disadvantaged regions. The research is structured as a qualitative case study. The study group consists of 15 teachers and 15 school administrators who worked in a disadvantaged region in the Black Sea Region. Participants were determined using maximum diversity and criterion sampling methods. Data were collected through two different semi-structured interview forms. The collected data were analyzed with content analysis. According to the research results, it was found that teacher turnover has reasons originating from special reasons, environmental factors, school conditions, colleagues and administrators. It was determined that teacher turnover has negative effects on student success, motivation and institutional culture. In order to slow down teacher turnover; some suggestions were determined at the school, provincial and district administrations and ministry level. School administrators working in the region have expectations from teachers assigned to the region in terms of student success and motivation, institutional culture and belonging and elimination of regional problems. The research results draw attention to the role of educational administrators and systemic elements in order to reduce teacher turnover and minimize the negative effects on the education and training process, and show that a comprehensive evaluation and implementation is required.

Anahtar Kelimeler

Disadvantaged region, Educational issues, Teacher turnover

Kaynakça

• Adnot, M., Dee, T., Katz, V., & Wyckoff, J. (2017). Teacher turnover, teacher quality, and student achievement in DCPS. Educational Evaluation and Policy Analysis, 39(1), 54-76.
• Aktaş-Salman, U., Düşkün, Y., & Arık, B. M. (2021). Eğitim İzleme Raporu 2021: Öğretmenler. Eğitim Reformu Girişimi: https://www.egitimreformugirisimi.org/egitim-izleme-raporu-2021-ogretmenler/ sayfasından erişilmiştir.
• Appleton, S., Sives, A., & Morgan, W. J. (2006). The impact of international teacher migration on schooling in developing countries—the case of Southern Africa. Globalisation, Societies and Education, 4(1), 121-142. https://doi.org/10.1080/14767720600555194
• Aslan, E. (2023). Türkiye'de öğretmen hareketliliğinin il, okul bölgesi ve okul düzeyinde incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Bakioğlu, A. & Koç, M. H. (2017). Lise öğretmenlerinin mesleki değerlere ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi - Journal of Qualitative Research in Education, 5(3), 270- 296. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.5c3s12m
• Baransel, S. (2020). Özel okullar arasında öğretmen hareketliliği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Boyd, D., Lankford, H., Loeb, S., & Wyckoff, J. (2005). Explaining the short careers of high-achieving teachers in schools with low-performing students. American Economic Review, 95(2), 166-171. https://doi.org/10.1257/000282805774669628
• Candaş, B. (2015). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin yer değiştirmelerinin nedenleri ve yöneticinin rolü. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. California: Sage.
• Creswell, J. C. (2020). Nitel araştırma yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal.
• Crowe, E. & Barnes, G. (2007). The cost of teacher turnover in five school districts: A pilot study. The National Commission on Teaching and Americas Future. https://policycommons.net/artifacts/1175795/the-cost-of-teacher-turnover-in-five-school-districts/1728924/ sayfasından erişilmiştir.
• Çetinkaya, İ. & Koşar, D. (2022). Öğretmenlerin örgüt iklimine ilişkin görüşleri: Bir durum çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(2), 1605-1639. .https://doi.org/10.17152/gefad.1109136
• Doğan, S., Beşir-Demir, S., & Turan, N. (2013). Ücretli öğretmenlik uygulamasının değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 8(12), 371-387.
• Dolton, P. & Newson, D. (2003). The relationship between teacher turnover and school performance. London Review of Educaiton, 1(2), 131-140. https://doi.org/131-140.10.1080/1474846032000098509
• Eğitim-Bir-Sen. (2019). Öğretmen atama ve yer değiştirme süreci tespitler ve bir model önerisi. Ankara: Eğitim-Bir-Sen.
• Ellis, P., Grogan, M., Levy, A. J., Tucker-Seeley, K., & Ed, M. A. (2008). Developing the “Compendium of Strategies to Reduce Teacher Turnover in the Northeast and Islands Region”: A companion to the database. https://ies.ed.gov/ncee/edlabs/regions/northeast/pdf/REL_2008052a.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Eren, E. N. (2019). Ortaöğretim kurumlarında öğretmen değişimine öğrencilerin verdiği tepkilerin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Fu, W., Pan, Q., Zhang, C., & Cheng, L. (2022). Influencing factors of Chinese special education teacher turnover intention: Understanding the roles of subject well-being, social support, and work engagement. International Journal of Developmental Disabilities, 68(3), 342-353. https://doi.org/10.1080/20473869.2020.1780553
• Graff, P. A. (2019). Teachers in transition: The effect of teacher turnover on math achievement (Order No. 27700928). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Hanushek, E. A., Kain, J. F., & Rivkin, S. G. (2004). Why public schools lose teachers. Journal of Human Resources, 39(2), 326-354. https://doi.org/10.3368/jhr.XXXIX.2.326
• Ingersoll, R. (2003). Is There Really a Teacher Shortage? A Research Report. Center for the Study of Teaching and Policy.
• Kazak, E. (2021). The reasons and consequences of changing school for teachers. International Journal on Lifelong Education and Leadership, 7(1), 48-62. https://doi.org/10.25233/ijlel.882430
• Kent, A. M. (2021). Teacher turnover: The impact on seventh- and eighth-grade student achievement in missouri public schools (Order No. 28547072). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Kızıltaş, Y. (2021). Orantısız öğretmen hareketliliği: İki dilli öğrencilerin ağırlıkta olduğu kırsal bölgelerdeki okullarda yaşanan bir sorunun anatomisi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(2), 440-475. https://doi.org/10.33400/kuje.956378
• Kolawole, W. S. (2019). Effects of teachers’ transfer on students’ academic performance in senior secondary schools abuja Nigeria. International Journal of Research and Innovation in Social Science (IJRISS), III(XI), 79-82.
• MEB. 2020. Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği (Md. 46, 62). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı. (2019). Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı 2019-2023 stratejik planı. http://www.meb.gov.tr/stratejik_plan/ sayfasından erişilmiştir.
• Mete, Y. A. (2009). Fırsat eşitliği temelinde öğretmen atama politikaları-nesnel çözümleme/öznel tanıklıklar. (Doktora Tezi.) http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Nguyen, T. D., Pham, L. D., Crouch, M., & Springer, M. G. (2020). The correlates of teacher turnover: An updated and expanded meta-analysis of the literature. Educational Research Review, 31, 100355. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2020.100355
• Öğülmüş, K., Yıldırım, N., & Aslan, G. (2013). Ücretli öğretmenlerin görevlerini yaparken karşılaştıkları sorunlar ve ücretli öğretmenlik uygulamasının okul yöneticilerince değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 12(4), 1086-1099.
• Özdemir, K., Bavlı, B. & Gürol, M. (2021). Teacher turnover at the primary level: A qualitative inquiry. The Excellence in Education Journal, 10(2), 1-34.
• Özoğlu, M. (2015). Türkiye'de hareketliliğe bağlı öğretmen sirkülasyonu ve deneyimli öğretmenlerin eşit olmayan dağılımı. Eğitim Bilimleri: Teori ve Uygulama, 15(4), 891-909.
• Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. California: Sage.
• Rodríguez, F. J. (2009). The impact of teacher retention on student achievement in high school mathematics. Florida: Proquest.
• Scafidi, B., Sjoquist, D. L., & Stinebrickner, T. R. (2007). Race, poverty, and teacher mobility. Economics of Education Review, 26(2), 145–159. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2005.08.006
• Tekingündüz, K. (2017). Ortaokullarda çalışan öğretmenlerin yer değiştirme nedenleri ve yer değiştirmede yöneticilerin rolüne ilişkin öğretmen görüşleri (İstanbul ili Fatih ilçesi örneği). (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Turhan, M. (2016). Öğretmen sirkülasyonu sorunsalının Q metodu ile incelenmesi (Van ili örneği). (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ushurova, Z., Tösten, R., & Kayra, F. (2023). Öğretmen iş gücü devir hızının (Öğretmen sirkülasyonunun) avantaj ve dezavantajları: Siirt örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 159-189. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1172429
• Ünlü, A. (2020). Türkiye’nin dezavantajlı bölgelerinde yoksulluk olgusu. The Journal of Social Science, 4(7), 394-405. https://doi.org/10.30520/tjsosci.657156
• Wheeler-Bass, A. (2018). Examining factors related to teacher turnover in Mississippi school districts and the relationship between teacher experience, teacher turnover, and student achievement. https://egrove.olemiss.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1502&context=etd sayfasından ulaşılmıştır.
• Wong, K. & Li, K. (1995). Teacher turnover and turnover intentions in Hong Kong aided secondary schools. Educational Research Journal, 10(1), 36-46.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.