Adalet Değeri İçselleştirme Ölçeği (ADİÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 2, 1172 - 1195, 30.08.2024

Neslihan Özdemir , Selma Yel

https://doi.org/10.37217/tebd.1425310

Öz

Bu araştırma ile lise 9, 10 ve 11. sınıf öğrencilerinin adalet değerini içselleştirme düzeylerini belirlemeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2022-2023 eğitim öğretim yılında Ankara il merkezindeki bir devlet lisesinde (Anadolu lisesi) öğrenim gören 272 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmadan elde edilen verilerin analiz edilmesinde bilgisayar destekli istatistik programı kullanılmıştır. İlk etapta 165 öğrenciye uygulanan 35 maddelik taslak ölçeğin Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ile altı faktörlü bir yapı gösterdiği tespit edilmiştir. Daha sonra elde edilen bu altı faktörlü yapının örneklem ile uyumunu test etmek için yenilenen form 107 öğrenciye daha uygulanmış ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonucunda bazı faktörler birleştirilerek 22 maddeden oluşan üç faktörlü yeni bir ölçek yapısı elde edilmiştir. Ölçeğin tamamına ilişkin Cronbach Alfa değeri 0,85 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen yeni ölçek yapısı gerek Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) uyum iyiliği testleri, gerek faktör yükleri, gerek madde analizleri gerekse güvenirlik düzeyi açısından iyi ve tatmin edici sonuçlar vermiştir. Ölçeğin lise öğrencilerinin adalet değerini içselleştirme düzeyinin belirlenmesine ve değer eğitimi uygulamalarının geliştirilebilmesine fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adalet değeri, Adalet duygusu, Adil olma, Değer eğitimi, Ölçek geliştirme, Tarih eğitimi

Justice Value Internalization Scale (JVIS): Validity and Reliability Study

Öz

The aim of the research is to develop a valid and reliable scale to determine the levels of internalizing the value of justice of the 9th, 10th and 11th grade students. The study group of the research consists of 272 students studying at a public high school (Anatolian High School) in the city center of Ankara in the 2022-2023 academic year. A computer-aided statistical software was used to analyze the data obtained from the research. It was determined that the 35-item draft scale, which was initially applied to 165 students, showed a 6-factor structure through Exploratory Factor Analysis (EFA). Then, to test the compatibility of this 6-factor structure with the sample, the renewed form was applied to 107 more students and as a result of Confirmatory Factor Analysis (CFA), a new scale structure consisting of 3 factors and 22 items was obtained by combining some factors. Cronbach's alpha value for the entire scale was calculated as 0.85. The new scale structure obtained gave good and satisfactory results in terms of both Confirmatory Factor Analysis (CFA) goodness of fit tests, factor loadings, item analyzes and reliability level. It is thought that the scale will be useful in determining the level of internalization of the value of justice by high school students and in improving value education practices.

Anahtar Kelimeler

Value of justice, Sense of justice, Fairness, Value education, Scale development, History education

Kaynakça

• Akalın, E. (2021). Değerler eğitiminde Klasik Türk Edebiyatı metinlerinden faydalanmak: Manzum nasihatnameler örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 19(41), 79-128.
• Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler: 2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414.
• Altan, M. Z. (2011). Çoklu zekâ kuramı ve değerler eğitimi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(4), 53-57.
• Aslan, E. (2006). “Neden tarih öğretiyoruz?”. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 162-174.
• Beldağ, A. (2020). Öğretim programlarında değer eğitimi. S. Z. Genç & A. Beldağ (Ed.), Karakter ve değer eğitimi farklı bakışlar örnek etkinlikler içinde (s. 135-144). Ankara: Pegem Akademi.
• Briggs, S. R. & Cheek, J. M. (1986). The role of factor analysis in the development and evaluation of personality scales. Journal of Personality, 54, 106–148.
• Castillo, F. A. (2013). Teaching values using creative teaching strategies: An Asian perspective and exploration. The Asian Conference on Society, Education and Tecnology’de sunulmuş bildiri. Osaka, Japan.
• Çeçen, A. (2003). Adalet kavramı: Adalet kavramının göreliği üzerine bir deneme. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
• Erkan, S. & Çoban, A. (2018). Değerler açısından tarih öğretim programları ve ders kitaplarının incelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(21), 771-789.
• Erken, M. (2009). Empati becerisinin ahlaki davranışlar üzerindeki etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1: Temel kavramlar ve işlemler. Ankara: Pegem Akademi.
• Gosling, S. D., Rentfrow, P. J., & Swann Jr, W. B. (2003). A very brief measure of the Big-Five personality domains. Journal of Research in Personality, 37(6), 504-528.
• Güleç, Y. (2017). Adil davranışlar gösterme ölçeği (ADGÖ). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 17(1), 299-315.
• Hökelekli, H. (2013). Ailede, okulda, toplumda değerler psikolojisi ve eğitimi. İstanbul: Timaş.
• Hu, L. T. & Bentler, P. M. (1998). Fit indices in covariance structure modeling: Sensitivity to underparameterized model misspecification. Psychological Methods, 3(4), 424-453.
• Ilgaroğlu, M. C. (2021). Verili bir değer duygusu olarak adalet. Felsefe Dünyası, 2(74), 118-135.
• Jackson, D. L., Gillaspy Jr, J. A., & Purc-Stephenson, R. (2009). Reporting practices in confirmatory factor analysis: an overview and some recommendations. Psychological Methods, 14(1), 6-23.
• Kaiser, H. F. & Rice, J. (1974). Little Jiffy, Mark IV. Educational and Psychological Measurement, 34(1), 111-117.
• Karadavut, T., Karadağ, S. & Nacar, B. (2020). Adalet değeri ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Social Sciences/Sosyal Bilimler Dergisi, (2146-4561), 10(19), 150-163.
• Lickona, T. (1996). Eleven principles of effective character education. Journal of Moral Education, 25(1), 93-100.
• MacCallum, R. C., Widaman, K. F., Zhang, S., & Hong, S. (1999). Sample size in factor analysis. Psychological Methods, 4(1), 84-99.
• MEB. (2018). Ortaöğretim Tarih Dersi (9, 10, 11. Sınıflar) Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=344 sayfasından erişilmiştir.
• Millî Eğitim Temel Kanunu. (1973). “1739 sayılı kanun”, TC. Resmî Gazete, 14574, 24 Haziran, 1973. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14574.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Neslitürk, S. & Çeliköz, N. (2015). Okulöncesi değerler ölçeği aile ve öğretmen formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi(24), 19-42.
• Nunnally, J. O. (1978). Psychometric theory. New York: McGraw-Hill.
• Pallant, J. (2020). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using IBM SPSS. UK: McGraw-Hill.
• Raubenheimer, J. (2004). An item selection procedure to maximize scale reliability and validity. SA Journal of Industrial Psychology, 30(4), 59-64.
• Sarmusak, D. (2011). İlköğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve algıladıkları öğretmen tutumlarının öğrencilerin ahlakî değer yargılarına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Streiner, D. L., Norman, G. R., & Cairney , J. (2015). Health measurement scales: a practical guide to their development and use. USA: Oxford University.
• Taber, K. S. (2018). The use of Cronbach’s alpha when developing and reporting research instruments in science education. Research in Science Education, 48, 1273-1296.
• Tokdemir, M. A. (2020). Değerlerin aktarım aracı olarak tarih öğretimi: Amaç ve işlev. S. Z. Genç & A. Beldağ (Ed.), Karakter ve değer eğitimi farklı bakışlar örnek etkinlikler içinde (s. 295-311). Ankara: Pegem Akademi.
• Tunçay, M. (1975). İlk ve orta öğretimde tarih. Felsefe kurumu seminerleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Turan, R. (1999). Türkiye’de tarih öğretiminde yeni gelişmeler ve hedefler. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 75-82.
• Turgut, M. F. & Baykul, Y. (2014). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Türk Dil Kurumu. (2021). Türkçe sözlük. Ankara: TDK.
• Uygun, S. (2013). Değerler eğitimi program tasarılarının değerlendirilmesi (Antalya örneği). Mediterranean Journal of Humanities, 3(2), 263-277.
• Yel, S. & Aladağ, S. (2009). Sosyal bilgilerde değerlerin öğretimi. M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 118-145). Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, Y. (2019). Okul dışı etkinlik temelli değerler eğitimi programının öğrencilerin etkin vatandaşlık değerlerine etkisi. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yılmaz, E. (2021). Adalet “İnsana yakışan anlayış”. Ankara: Turhan Kitabevi.