First-Year University Students' Ability to Identify the Places Where Historical Events Took Place

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 956 - 982, 30.04.2025

Mehmet Ülger , Hacı Çoban , Mert Korkut Çoban

https://doi.org/10.37217/tebd.1631769

Öz

This study, which aimed to assess the ability of first-year university students to identify the places where historical events took place on maps, was conducted within the framework of the quantitative research tradition using a descriptive survey model. The study data were collected from students newly enrolled in teacher education programs at Yozgat Bozok University's Faculty of Education during the 2024–2025 academic year. As part of the research, high school textbooks were examined, and 20 historical places were selected based on their temporal and spatial distances and categorized into four groups. Simultaneously, a mobile testing tool was developed to measure students' ability to pinpoint these historical places on a map. This is the first mobile test tool developed in Türkiye in this context. The research data were collected using this tool. The findings indicated that first-year university students had a low ability to identify the places where historical events took place on a map. Moreover, the study revealed that the temporal and spatial proximity of historical sites, the type of ÖSYM placement score, and gender characteristics influenced the success of newly enrolled university students in identifying the places where historical events took place on a map, whereas the placement score/ranking had no effect.

Anahtar Kelimeler

Maps , Historical places , Identifying places , Mobile testing tools

Üniversiteye Yeni Başlamış Öğrencilerin Tarihi Olayların Geçtiği Mekânları Belirleyebilme Becerileri

Öz

Üniversiteye yeni başlayan öğrencilerin tarihi olayların geçtiği mekânları haritada belirleyebilme becerilerini ölçmeyi amaçlayan bu çalışma nicel araştırma geleneği içerisinde yer alan betimsel tarama modelinde gerçekleşmiştir. Çalışma verileri, 2024-2025 akademik yılında Yozgat Bozok Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretmenlik programlarına yeni kayıt yaptırmış öğrencilerden toplanmıştır. Çalışma kapsamında lise ders kitapları taranmış ve bu ders kitaplarında yer verilmiş tarihsel mekânlardan, zamansal ve mekânsal uzaklıklar esas alınarak dört grupta toplam 20 tarihsel mekân seçilmiştir. Bu süreçle eş zamanlı olarak tarihteki mekânların harita üzerindeki konumları belirleyebilme derecesini ölçen bir mobil test aracı geliştirilmiştir. Bu mobil test aracı Türkiye’de bu bağlamda geliştirilmiş ilk mobil test aracıdır. Araştırma verileri bu araç ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda, üniversiteye yeni başlamış öğrencilerin tarihi olayların geçtiği mekânları haritada belirleyebilme becerilerinin düşük olduğu görülmüştür. Ayrıca üniversiteye yeni başlamış öğrencilerin haritadaki tarihsel mekânların konumlarını belirleme başarıları üzerinde; tarihsel mekânın zamansal ve mekânsal yakınlığının, ÖSYM yerleştirme puan türünün ve cinsiyet niteliklerinin etkisi görülürken yerleşme puanının/başarı sıralamasının etkisinin olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Haritalar , Tarihi mekânlar , Konum belirleme , Mobil test araçları

Kaynakça

• Abbak, A. (2021). Harita okuma ve yorumlama becerisinin incelenmesi. Journal of Social Sciences and Education, 4(1), 158-180. https://doi.org/10.53047/josse.829665
• Akengin, H. (2015). Tarih öğretiminde kullanılan haritalar üzerine bir değerlendirme. Turkish History Education Journal, 4(1), 122-155. https://doi.org/10.17497/tuhed.185624 Akkuş, Z. & Kuzey, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin harita ve yön becerilerine sahip olma ve bu becerileri yaşama aktarabilme durumları üzerine bir değerlendirme. Milli Eğitim Dergisi, 47(218), 201-234.
• Arthurs, L. A., Baumann, S. P., Rice, J. M., & Litton, S. D. (2023). The development of individuals’ map-reading skill: what research and theory tell us. International Journal of Cartography, 9(1), 3-28. https://doi.org/10.1080/23729333.2021.1950318
• Artvinli, E. & Dönmez, L. (2020). How do geography textbooks deal with map skills? A comparison of Turkey and England. Romanian Review of Geographical Education, 9(2), 23-45.
• Aşılıoğlu, B. (2021). Başlıca öğrenme ve öğretim ilkeleri. M. Arslan (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s. 29-48). Anı.
• Atubi, F. O. (2024). Maps as instructional resources and scholarly performance of junior secondary school students in social studies. Arab Gulf Journal of Scientific Research, 42(4), 1937-1949. https://doi.org/10.1108/AGJSR-07-2023-0346
• Balcı, A. (2009). Sosyal bilimlerde araştırma. Pegem.
• Balcı, A. & Yıldırım, S. (2023). Sosyal bilgiler öğretiminde harita okuryazarlığı. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 50, 146-163. http://dx.doi.org/10.32003/igge.1360766
• Bauml, M. (2023). I do, we do, you do: Teaching map skills in early grades. Social Studies and the Young Learner, 36(2), 28–32. https://www.socialstudies.org/system/files/2023-11/yl-36020028.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Beatty, W. W. & Tröster, A. I. (1987). Gender differences in geographical knowledge. Sex Roles, 16(11/12), 565–590. https://doi.org/10.1007/BF00300374
• Bednarz, S. W., Acheson, G., & Bednarz, R. S. (2006). Maps and map learning in social studies. Social Education, 70(7), 398–404.
• Bein, F. L., Hayes, J. J., & Jones, T. G. (2009). Fifteen year follow-up geography skills test administered in Indiana, 1987 and 2002. Journal of Geography, 108(1), 30-36. https://doi.org/10.1080/00221340902886798
• Beydoğan, H. Ö. (2020). Öğrenme etkinliklerinin planlanması. G. Ocak (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s.107-162). Pegem.
• Bircan, T. & Safran, M. (2013). Tarih öğretiminde haritaların önemi ve kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 461-476.
• Bolick, C. M. (2006). Teaching and learning with online historical maps. Social Education, 70(3), 133–137. https://www.socialstudies.org/system/files/publications/articles/se_7003133.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Brodowicz, M. (2024). The Maps’ importance in human history essay (critical writing). Aithor. https://aithor.com/essay-examples/the-maps-importance-in-human-history-essay-critical-writing sayfasından erişilmiştir.
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem.
• Can, B. & Demirkaya, H. (2023). Ortaokul öğrencilerinin harita okuryazarlığı becerilerinin değişkenlere göre durumu. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 8(1), 155-172. https://doi.org/10.47214/adeder.1267761
• Ceylan, M. A. (2019). Genel fiziki coğrafya. Nobel.
• Christou, T., Huskins, B., & Stefanakis, E. (t. y.). Map-Centered History Teaching. https://thenhier.ca/sites/default/files/Map-Based-History-Education.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Creswell, J. W. & Creswell, J. D. (2021). Araştırma yaklaşımının seçilmesi (H. İ. Karabulut, Çev.), Araştırma tasarımı (E. Karadağ, Çev. Ed., 5. b.) içinde (s. 3-22). Nobel.
• Danzer, G. A. (1995). Maps, Methods, and Motifs Cartographic Resources for Teaching History. https://www.historians.org/perspectives-article/maps-methods-and-motifs/ sayfasından erişilmiştir.
• Demiralp, N. (2009). Haritalarla öğrenme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 955-973.
• Dewi, R. P., Wibowo, Y. A., Rahmawati, Y. B., Pambudi, W. D., & Mayangsar, D. (2023). The influence of students’ attributes on thematic map reading ability. M. Setiyo et al. (Ed.), Proceedings of the 4th Borobudur International Symposium on Science and Technology 2022 (BIS-STE 2022) içinde (s. 806-814). Atlantis. https://doi.org/10.2991/978-94-6463-284-2_85
• Doğanay, H. (2014). Coğrafya öğretim yöntemleri. Pegem Akademi.
• Dong, W., Jiang, Y., Zheng, L., Liu, B., & Meng, L. (2018). Assessing map-reading skills using eye tracking and bayesian structural equation modelling. Sustainability, 10(9), 3050, 1-13. https://doi.org/10.3390/su10093050
• Durmuş, E. (2020). Küre ve harita bilgisi. H. Akengin & İ. Dölek (Ed.), Genel fiziki coğrafya içinde (s. 73-126). Pegem Akademi.
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı.
• Eroğlu, E. (2021). Metodolojik bir bakış açısıyla tarih ve mekan. Ekin.
• Erol, H. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının harita çizme becerileri. Kastamonu Education Journal, 27(2), 737-752. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2710
• Erol, H. (2020). 8th grade students' positioning skills on the map. Eurasian Journal of Educational Research, 88, 67-86.
• Fernández-Armesto, F. (2007). Maps and exploration in the sixteenth and early seventeenth centuries’. D. Woodward (Ed.), The history of cartography, 3(1) içinde (s. 738–770). University of Chicago.
• Gilmartin, P. P. & Patton, J. C. (1984). Comparing the sexes on spatial abilities: Map-use skills. Annals of the Association of American Geographers, 74(4), 605-619. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.1984.tb01477.x
• Goria, S. & Papadopoulou, M. (2008). Preschoolers using maps: An educational approach. International Journal of Learning, 15(8), 171-186
• Göktan, A. F. (2019). Ortaöğretim tarih ders kitaplarında harita-metin ilişkisi ve sınıf içi öğretmen uygulamaları. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Görmez, E. (2021). Ortaokul öğrencilerinin harita okuryazarlık becerisi yeterlilikleri üzerine bir çalışma. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 712-733. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1029178
• Græsli, J. A. & Lien, G. (2024). How can children best learn map skills? A step-by-step approach. European Early Childhood Education Research Journal, 32(5), 909–924. https://doi.org/10.1080/1350293X.2024.2322528 Güneş, G. & Öztürk-Demirbaş, Ç. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının harita kullanabilme beceri düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2145-2158. https://doi.org/10.33206/mjss.675955
• Gürler, A. & Gürgen, G. (2024). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki haritaların harita becerilerine yönelik değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 826-849. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1351192
• Hali, S. (2021). Effect of the map information and applications course in social studies teaching on the development of map literacy skill. Review of International Geographical Education Online, 11(3), 605-616. https://doi.org/10.33403/rigeo.859216
• Havelková, L. & Hanus, M. (2019). Map skills in education: A systematic review of terminology, methodology and influencing factors. Review of International Geographical Education Online, 9(2), 361-401. https://doi.org/10.33403/rigeo.591094
• Henrie, R. L., Aron, R. H., Nelson, B. D., & Poole, D. A. (1997). Gender-related knowledge variations within geography. Sex Roles, 36(9/10), 605–623. https://eric.ed.gov/?id=EJ551458 sayfasından erişilmiştir.
• Hewitt, P., Reinhartz, J., & Reinhartz, D. (t. y.). Historic maps as teaching tools: A curriculum guide for grades 5–8. https://www.nmhistorymuseum.org/assets/files/library/MapsGuide_final.lr.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Hocaoğlu, A., Kara, D., Alemdar, E., & Keleş, S. (2022). Ortaöğretim T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük 12. sınıf ders kitabı. Devlet Kitapları.
• Ilgar, R. (2017). Genel fiziki coğrafya. Nobel.
• Karaaslan, Ç. (2010). Tarihi kentlerde kimliksizleşme sorunu ve bir çözüm yolu olarak kentsel canlandırma projeleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Karakaş-Özür, N. (2024). Harita tarihi teorisi: Başlangıç ve dönüşüm bakımından clima, oikoumene ve orbis terrarum. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 151-172. https://doi.org/10.57115/karefad.1442437
• Karakaya, İ. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 55-84). Anı.
• Kartal, F. & Koç, H. (2017). Ortaöğretim (9. sınıf) öğrencilerinin harita okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 179-198. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.281739 Kaymakcı, S. (2015). Tarih öğretiminde harita becerilerinin gerekliliği üzerine bir çalışma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 127-154.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-46. https://doi.org/10.5455/jmood.20130325011730
• Kitchin, R. M. (1996). Are there sex differences in geographic knowledge and understanding? The Geographical Journal, 162(3), 273–286. https://doi.org/10.2307/3059650
• Koç, H. & Karatekin, K. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının harita okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. IV. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyum Özet Kitabı içinde (s. 73-74). Pegem.
• Koç, H. & Çifçi, T. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının harita okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi(34), 9-20.
• Koç, H., Aksoy, B., & Çifçi, T. (2017). Farklı lisans programlardaki öğrencilerin harita okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Cumhuriyet Üniversitesi örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 301-321. https://doi.org/10.17556/erziefd.331083
• MEB. (2018a). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018b). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018c). Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programı (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018d). Ortaöğretim Tarih Dersi Öğretim Programı (9, 10 ve 11. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2018e). T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• Memiş, E. (1989). Tarih metodolojisi. Selçuk Üniversitesi (No: 62).
• Memiş, E. (1990). Tarihi coğrafyaya giriş. Selçuk Üniversitesi (No: 77).
• Miles, K. A. (1989). Sixth grade map and globe skills cirriculum. (Yüksek Lisans Tezi). https://digitalcommons.unf.edu/etd/13 sayfasından erişilmiştir.
• Mitchell, K. & Elwood, S. (2012). Engaging students through mapping local history. Journal of Geography, 111(4), 148–157. https://doi.org/10.1080/00221341.2011.624189
• Mitchell, J. B. (2025). The age of discovery. Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/topic/European-exploration/The-Age-of-Discovery sayfasından erişilmiştir.
• Ooms, K., De Maeyer, P., Dupont, L., Van der Veken, N., Van de Weghe, N., & Verplaetse, S. (2016). Education in cartography: What is the status of young people's map-reading skills? Cartography and Geographic Information Science, 43(2), 134-153. https://doi.org/10.1080/15230406.2015.1021713
• Oruç, Ş. & Liman, E. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan harita ve şekiller üzerine bir değerlendirme. Firat University Journal of Social Sciences, 22(1), 145-159.
• Öncü, M. & Elmastaş, N. (2020). Ortaöğretim öğrencilerinin harita becerileri düzeylerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma: Şanlıurfa örneği. International Journal of Geography and Geography Education(42), 91-106. https://doi.org/10.32003/igge.662773
• Öztaş, S. & Çiğal, G. (2024). Ortaöğretim 10. sınıf tarih ders kitabında kullanılan haritaların değerlendirilmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(42), 267-285. https://doi.org/10.5281/zenodo.1398043
• Parellada, C., Rodríguez-Moneo, M., & Carretero, M. (2023). Historical maps as a neglected issue in history education. Students and textbooks representations of territorial changes of Spain and Argentina. Frontiers in Education, 8, 1-11. https://doi.org/10.3389/feduc.2023.1287500
• Peker-Ünal, D. (2019). Temel kavramlar. T. Duman & D. Peker-Ünal (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s. 1-26). Pegem Akademi.
• Sarif, N. (2022). Map skills of secondary students in relation to their gender, locality, and school type. Voices of Teachers and Teacher Educators, XI(II), 106-116. https://ncert.nic.in/pdf/publication/journalsandperiodicals/vtte/VTTE_VolXI_Issue2_December2022.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Segara, N. B., Maryani, E., & Ruhimat, M. (2017). Realizing powerful social studies learning through map literacy. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 174, 374-380.
• Sever, R. (2011). Harita bilgisi (Kartografya). H. Yazıcı & M. K. Koca (Ed.), Genel coğrafya içinde (s. 170-202). Pegem.
• Sönmez, Ö. F. & Aksoy, B. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin harita beceri düzeylerinin belirlenmesi. Turkish Studies, 7(1), 1905-1924.
• Sönmez, V. (2019). Öğretim ilke ve yöntemleri. Anı.
• Şenol, H. İ. & Gökgöz, T. (2020). Ortaokul çocuklarının harita becerilerini ölçme ve değerlendirmeye yönelik bir vaka çalışması. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 5(3), 157-174. https://doi.org/10.46578/humder.770944
• Şenol, H. İ. & Gökgöz, T. (2022). İlkokul çocuklarının harita çizimi ve okuma becerilerini ölçme ve değerlendirmeye yönelik bir vaka çalışması. Geomatik, 7(1), 71-79. https://doi.org/10.29128/geomatik.859085
• Şimsek, A. (2020). Tarih öğretiminde basılı görsellerin kullanımı. İ. H. Demircioğlu & İ. Turan (Ed.), Tarih öğretiminde öğretim teknolojileri ve materyal tarımı içinde (s. 161-188). Pegem Akademi.
• Tarman, İ. (2022). Examining the impact of education on the acquisition of map and globe reading and interpretation skills in terms of gender. Theory and Practice in Child Development, 2(1), 114-129. https://doi.org/10.46303/tpicd.2022.13
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2016). Beşeri coğrafya: İnsan, kültür, mekan. Çantay.
• Türksever, Ö. (2021). Examining the map literacy levels of students in the faculty of education. Review of International Geographical Education Online, 11(1), 262-276. https://doi.org/10.33403/rigeo.844151
• Uyar, S., Yayla, O., & Zunber, H. (2022). Examination of map reading skills with orienteering activity: An example of many facet rasch model. International Journal of Assessment Tools in Education, 9[Special Issue], 258–282. https://doi.org/10.21449/ijate.1116273
• Ünal, F. (2008). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersi yurdumuzun komşuları ve Türk dünyası ünitesinde geçen haritaların kullanılabilirlik düzeyi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Weeden, P. (1997). Learning through maps. D. Tilbury & M. Williams (Ed.), Teaching and learning geography içinde (s. 168-179). Routledge.
• Yazıcı, K. & Özdemir, G. (2016). Ders kitaplarında tarih konularının öğretiminde kullanılan haritaların temel özelliklerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 506-520.
• Yalçınkaya, E. & Karaca, A. (2021). Examination of studies aimed at developing map skills in secondary school students: A meta-analysis. Review of International Geographical Education Online, 11(1), 236-261. https://doi.org/10.33403/rigeo.841330
• Yıldırım, İ. E. (2017). İstatistiksel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yılmaz, A. (2023). Ortaöğretim tarih 10. sınıf ders kitabı. Ata.
• Yüksel, E., Kapar, M. A., Ardıç, M., Bağcı, Ö., Bildik, F., Şahin, K.., …, & Yıldız, S. (2021a). Ortaöğretim tarih 9. sınıf ders kitabı. Devlet Kitapları.
• Yüksel, E., Kapar, M. A., Ardıç, M., Bağcı, Ö., Bildik, F., Şahin, K.., …, & Ardıç, Y. (2021b). Ortaöğretim tarih 11. sınıf ders kitabı. Devlet Kitapları.