Hegel’in Kendilik Bilinci Kavramıyla Komediye Yönelik Okuma Modeli

Yıl 2023, Sayı: 36, 63 - 90, 22.06.2023

Nazım Sarıkaya

https://doi.org/10.26650/jtcd.1241045

Öz

Hegel’in yaklaşımıyla kendilik bilinci, insanın bedensel ve toplumsal bir bilinç varlığı olduğuna dair öz farkındalık biçiminde ifade edilebilir. Hegel’e göre insan, kendilik bilincini yükseltebilmek ve nesnel olan öznelliğine ulaşabilmek için sanat, din, siyaset gibi alanlar üzerinden kendisini açığa çıkarmaktadır. Bu çalışmada ise ‘kendilik bilinci’ kavramından yola çıkarak komedi metinleri özelinde bir dramaturjik model geliştirilmektedir. Tinin Fenomenoloji’sinde ifade edilen bilinç kabulü açıklandıktan sonra karakter üretimine uyarlanarak öznenin aynı zamanda nesne olduğu gösterilmektedir. Aristophanes’in Eşekarıları ve Menandros’un Huysuz Adam’ına yönelik okumanın ilk adımında karakterler üzerinden bedensellik ve nesnenin bilgisine, ikinci adımında toplumsallık ve öznenin kendini bilmesine, üçüncü adımda ise kendilik bilinciyle özne nesne özdeşliğine ulaşılmaktadır. Çalışmada geliştirilen kendilik bilinci yaklaşımıyla yazar, okur, metin arasında diyalektik bir ilişki kurulması amaçlanmaktadır. Metinlerde temsil edilen kendilik biçimlerinin “başkası dolayımıyla” farkına varılmasıyla birlikte daha yüksek bir bilinç düzeyine yükselebilmek mümkündür. Komedi karakteriyle birlikte kendi varlığına da gülebilen okur ve yazar, öznenesne özdeşliğinde bir araya gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hegel, Kendilik Bilinci, Dramaturji, Aristophanes, Menandros

A Model for Reading Comedy Using Hegel’s Concept of SelfConsciousness

Öz

This study develops a dramaturgical model for reading comedy texts based on the concept of self-consciousness. After explaining the acceptance of consciousness as expressed in Hegel’s (1807) Phenomenology of Spirit, the subject is then shown to also an object by adapting it to character production. Reading Aristophanes’ (422 BC) The Wasps and Menander’s (316 BC) Dyskolos [The Grouch] involves arriving at the knowledge of the body and the object through the characters in the first step, at sociality and the subject’s self-knowledge in the second step, and at self-consciousness and the subject-object identity in the third step. The study developed the self-consciousness approach with the aim of establishing a dialectical relationship among the author, the reader, and the text. One can rise to a higher level of consciousness through the awareness of the self-forms that are represented in the texts through the “other”.

Anahtar Kelimeler

Hegel, Self-Consciousness, Dramaturgy, Aristophanes, Menander

Kaynakça

• Albayrak, Ömer. Alman Düşüncesinde Sanat ve Aşkınlık. İstanbul: Alfa Yayınları, 2022. google scholar
• Aristophanes. Eşekarıları. Çeviren Sebahattin Eyüboğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1966. google scholar
• Beiser, Frederick. Hegel. Çeviren Seçim Bayazit. İstanbul: Alfa Yayınları, 2005. google scholar
• Bevis, Matthew. Comedy: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2013. google scholar
• Bozkurt, Nejat. Hegel. İstanbul: Say Yayınları, 2009. google scholar
• Bumin, Tulin. Hegel Bilinç Problemi Köle-Efendi Diyalektiği Praksis Felsefesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019. google scholar
• Donougho, Martin. “Hegelian Comedy”, Philosophy & Rhetoric, Vol. 49, No. 2 (2016). google scholar
• Gadamer, Hans. Hegel’in Diyalektiği. Çeviren Güçlü Ateşoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2021. google scholar
• Harris, H. S. “Bilinç”, çeviren Emre Ebetürk, Alman İdealizmi 2 Hegel içinde, editör Güçlü Ateşoğlu. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2021. google scholar
• Hegel, G.W.F. Estetik Güzel Sanatlar Üzerine Dersler 1. Çeviren Taylan Altuğ, Hakkı Hünler. İstanbul: Payel Yayınları, 2012. google scholar
• Hegel, G.W.F. Tinin Görüngübilimi. Çeviren Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınları, 2019. google scholar
• Hyppolite, Jean. Genesis and Structure of Hegel’s Phenomenology of Spirit, Northwestern University Press, 1974. google scholar
• Jenkins, Scott Douglas. Self-Consciousness and Agency in Hegel’s Phenomenology of Spirit. Princeton University, 2003. google scholar
• Kervegan, Jean Fronçois. Hegel ve Hegelcilik. Çeviren İsmail Yerguz. Ankara: Dost Yayınları, 2011. google scholar
• Kojeve, Alexandre. Hegel Felsefesine Giriş. Çeviren Selahattin Hilav. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012. google scholar
• Lowe, N.J. “Comedy: Definitions, Theories, History”, New Surveys in the Classics , Volume 37: Comedy, 2007, pp. 1 - 20. google scholar
• Loewenberg, J. “The Comedy of Immediacy in Hegel’s Phenomenology”. Mind, Jan., 1935, Vol. 44, No. 173 (Jan., 1935). google scholar
• Menandros. Huysuz Adam. Çeviren Canan Şentuna. Mitos Boyut Yayınları, İstanbul, 2001. google scholar
• Moland, Lydia. “And Why Not?” Hegel, Comedy, and the end of Art, Verifiche XLV (1-2), 2016. google scholar
• Özcangiller, Berk. “Hegel’de Özne Nesne Birliği Arayışında Sanatın Rolü”, Estetik Üzerine Yazılar içinde, editör Gamze Keskin. İstanbul: Alfa Yayınları, 2019. google scholar
• Özcangiller, Berk, İhsan. Hegel’in Fenomenolojisi’nde Özne Sorunu. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016. google scholar
• Pinkard, Terry. Hegel’s Phenomenology The Sociality of Reason. Cambridge University Press, 1996. google scholar
• Shapiro, Gary. Hegel’s Dialectic of Artistic Meaning, The Journal of Aesthetics and Art Criticism , Vol. 35, No. 1, (Autumn, 1976). google scholar
• Stott, Andrew. Comedy The New Critical Idiom. Routledge, 2004. google scholar
• Ünsalan, Fehmi. “Modern Öznenin Felsefi Kuruluşu Bağlamında Özbilinç Kavramı Üzerine Bir İnceleme” Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, 2015. google scholar
• Weitz, Eric. The Cambridge Introduction to Comedy. Cambridge University Press, 2014. google scholar
• Zizek Slavoj, Zupancic, Alenka. Hegel ve Freud Olumsuzlamadan Dürtüye. Çeviren Erkan Ünal. İstanbul: Encore Yayınları, 2020. google scholar