GÜLNAR VE ÇEVRESİNDE ÖLÜMLE İLGİLİ UYGULAMA VE İNANIŞLAR ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 322 - 342, 15.03.2018

Mehmet Alptekin

Öz

İnsan
yaşamındaki geçiş dönemlerinin sonuncusu olan ölüm çevresinde, birçok inanış ve
uygulama ortaya çıkmıştır. Bilinmezliklerle dolu olduğu için her dinde ölüme
farklı anlamlar yüklenmiştir. Bazı dinlerde ölümden sonra hayatın varlığı
düşüncesi öne çıkarken bazı dinlerde ise hayat ölümle birlikte sonlanmaktadır.
Toplumlarda ölümle ilgili ortaya çıkan uygulama ve inanışların temelinde dinsel
ve dinsel olmayan itikatlarla ilgili olgular bulunup hepsinde ölüme karşı bir
korku ve saygı vardır.

Çalışmamızda,
Orta Asya kökenli bir Türkmen yerleşim yeri olan Gülnar ve çevresi bağlamında
ölümle ilgili halk inanışları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Gülnar ve
yöresindeki ölümle ilgili inanışlar ölüm öncesi, ölüm sırası ve ölüm sonrası
olmak üzere üç başlık altında ele alınmıştır. Bu ana başlıklarda bilimsel
yöntemlerle tespit edilen inanış ve ritüeller, dinler tarihi ve halk inanışları
açısından incelenmiştir. Araştırmada literal araştırmanın yanı sıra saha
araştırması da yapılarak olaylar gözlemlenmiştir. Özellikle kaynak şahıslarla
derinlemesine mülakat yapılarak veriler elde edilip kaydedilmiştir.

Günümüzde
gelişen teknolojiye bağlı olarak toplum hayatında birtakım değişimler meydana
gelmekte ve kültürel değerlerimizden olan halk inanışlarının bazı unsurları
unutulmaktadır. Bu yönüyle düşünüldüğünde sözlü gelenekte yaşayan inanışların
bir an önce yazıya geçirilmesi gerekmektir. Araştırmamızda amaç, Gülnar ve
çevresindeki ölümle ilgili inanışların ortaya konulmasına katkıda bulunmak,
ortak yönlerini ortaya koymak ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktır.
Böylece Gülnar ve çevresinde ölümle ilgili ortaya çıkan inanışlarda hem
İslamiyet öncesi eski Türk inanışlarının hem de İslami düşüncenin kaynaşarak
bir bütün oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gülnar, Ölüm, Halk inanışları, Uygulama

Kaynakça

• ALBAYRAK, E. (2006). Erciş’te Eski Türk İnançlarının İzleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ALPTEKİN, A. B. (1999). Kirmanşah Hikâyesi. Ankara: Akçağ Yayınları.ALPTEKİN, M. (2007). Silifke'de Eski Türk İnançlarının İzleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ALPTEKİN, M. (2016). Bamsı Beyrek Destanı Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ALSAÇ, F. (2011). Alpamış Destanı Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ARITÜRK, A. (2007). Mersin İli Gülnar İlçesi Tarihi, Sosyo – Ekonomik ve Kültürel Yapısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ATALAY, B. (1998). Divanü Lügat’it-Türk Tercümesi III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.BAKIRCI, N.(2006). Niğde Masalları (Araştırma-İnceleme-Metin). Niğde: Niğde Yüksek Öğretim Vakfı Yayınları:BALİ, A. (2015). Mersin Konargöçerlerinin Halk Kültüründe İnanışlar ve Bunlara Bağlı Uygulamalar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BARS, M. E. (2015). Türk Kültüründe Rüya ve Battal Gazi Destanı’nda İşlevleri. International Journal of Language Academy, 3(1) s.73-93.BEKKİ, S. (2004). Türk Halk Anlatılarında Ölüm Ruhu Motifi. Millî Folklor, 8(62), s.53-66.BİLİR, F. S. (2003). Merv'den Anaypazarı'na Gülnar. İstanbul: Etik Yayınları.ÇAĞIMLAR, Z. (2010). Hikâyeleri ile Adana Avşar Ağıtları. Adana: Büyükşehir Belediyesi Yayınları.ÇERİBAŞ, M. (2004). Kadirli ve Çevre Folklorunda Eski Türk İnançlarının İzleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÇORUHLU, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.DAĞI, F. (2016). Gavur Dağı (Cebel-i Bereket) Türkmen Masalları. Konya: Kömen Yayınları.DEMİRTAŞ, A. (1996). İçel İli Yakın Çevre İncelemeleri. Ankara: Çağdaş Basımevi.DİLEK, İ. (2014). Resimli Türk Mitoloji Sözlüğü Altay/Yakut. Ankara: Grafik-Ofset Matbaacılık Reklamcılık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi.ELİADE, M. (1999). Şamanizm (İ. Birkan, çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.ERGİN, M. (1994). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.EROL, M. (2012). Halep Türkmenleri Halk Kültürü Araştırması. Ankara: Grafiker Yayınları.ESİN, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.FAZLAN, İ. (1975). İbn Fazlan Seyahatnamesi. İstanbul: Bedir Yayınları.GENÇ, R. (2009). Türk İnanışları İle Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.GÖKŞEN, C. (2011). Kars İlinin Somut Olmayan Kültürel Mirasının Haritalandırılması Projesi. Kars, s. 115-152.HACIGÖKMEN, M. A. (2013). Türklerde Yas Âdeti Temelleri ve Sonuçları. Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat Göyünç’e Armağan, Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Yayınları, s. 393-423.İNAN, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.İNAN, A. (1998). Altay'da Pazırık Kazısında Çıkarılan Atların Durumunu Türklerin Defin Törenleri Bakımından Açıklama. Makaleler ve incelemeler C.II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 261 – 268.KALAFAT, Y. (1990). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnancının İzleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. KALAFAT, Y. (1994). Makedonya Türkleri (Türkmenler, Torbesler / Türkbas Çenkeriler ve Yörükler) Arasında Yaşayan Halk İnançları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.KALAFAT, Y. (2000). Türk Dünyası Karşılaştırmalı Türkmen Halk İnançları. Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları.KAPLAN, T. (2011). Gaziantep Kültür Turizmine Halkbilimsel Bir Yaklaşım. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.KÖPRÜLÜ, F. (1966). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.MEMMEDLİ, O. (2015). Borçalı İlinde Eski Türk İnançlarının İzleri.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÖRNEK, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.RADLOFF, W. (1947). Sibirya’dan C.I. (A. Temir, çev.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.ROUX, J. P. (1999). Altay Türklerinde Ölüm (A.Kazancıgil, çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları. TACEMEN, A. (1995). Türk Fin-Ugor, Moğol-Mançu Toplulukları İnanışları Zemininde Bulgaristan Türkleri İnanışları Veya Türk Kimliği. Ankara: Üç Bilek Matbaası.UÇAK, S. (2007). Ergani’de Eski Türk İnançlarının İzleri ve Halk Hekimliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü. ULUSAN, E. (2009). Kemalpaşa (İzmir) Yörükleri Halk Kültürünün Türkmenistan Halk Kültürü İle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.YALÇIN, Ö. (2015). Çamardı’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.(http://www.mersinkulturturizm.gov.tr).Kaynak KişilerKK1: Mustafa Alataş, 1988, Gülnar-Arıkuyusu Mahallesi, Üniversite Mezunu, Öğretmen.KK2: Teslime Şimşek, 1956, Gülnar-Ulupınar Mahallesi, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK3: Zeynep Üncü, 1958, Gülnar-Ulupınar Mahallesi, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK4: Ümmü Gülmez, 1956, Gülnar-Ulupınar Mahallesi, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK5: Ayşe Saliha Dilber,1954, Gülnar, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK6: Fatma Güner,1973, Gülnar, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK7: Hacer Kütük, 1975, Gülnar, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK8: Fatma Gündoğdu, 1937, Gülnar-Uluhtu Mahallesi, Okuma-Yazma Yok, Ev Hanımı.KK9: Yahya Gündoğdu, 1943, Gülnar-Uluhtu Mahallesi, İlkokul Mezunu, Çiftçi,KK10: Ali Sungur Ataş, 1975, Gülnar-Büyükeceli Mahallesi, Üniversite Mezunu, Okul Müdürü.KK11: Ayşe Top, 1964, Gülnar-Arıkuyusu Mahallesi, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK12: Mehmet Ali Uğuz, 1953, Gülnar-Korucuk Mahallesi, İlkokul Mezunu, İnşaat İşçisi.KK13: Münevver Barı,1959, Gülnar-Kayrak Mahallesi, Okuma-Yazma Yok, Ev Hanımı.KK14: Hacer Kurşun, 1977, Gülnar-Korucuk Mahallesi, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.KK15: Saliha Uğuz, 1960, Gülnar-Çavuşlar Mahallesi, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.