SÖZ DİZİMSEL AÇIDAN TÜRKÇE FİİL SINIFLARI

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 4, 2204 - 2225, 15.12.2018

Nuh Doğan

Öz

Bir
duyguyu, düşünceyi, olayı ya da en geniş anlamıyla bir süreci ifade eden
fiiller belirli söz dizimsel davranışlar sergiler. Fiillerin sınırsız sayıda
yapı kurma olasılığı olmadığı gibi her fiilin her söz dizimsel yapıda
gerçekleşme imkânı da yoktur. Cümlenin söz dizimsel koşullarının ve temel
yapısının fiilin istem bilgisine göre kısıtlandığı ve çeşitlendiği
söylenebilir.  Bu, fiillerin söz dizimi
açısından sınıflandırılabileceği anlamına gelmektedir. Türkçe fiillerin
alternatif kullanımlar da dâhil olmak üzere en çok 40 söz dizimsel davranışının
ve temel cümle yapısının olduğu söylenebilir. Bununla birlikte 40 farklı
davranışın hepsi aynı sıklığa sahip değildir. Bazılarının çok daha sık
kullanıldığı ve öncelikli olduğu görülür. Bu, Türkçenin evrimsel dil bilgisinin
oluşturulmasında kayda değer bir bilgidir. Özellikle yabacı dil öğretiminde
öncelikli söz dizimsel yapıların neler olduğu ve hangi fiillerin öncelikle
öğretilmesi gerektiği konusunda öğreticilere fikir verebilecek niteliktedir. 

Anahtar Kelimeler

Fiil, söz dizimsel fiil sınıfları, söz dizimsel sınırlılıklar, istem bilgisi

Kaynakça

• Ágel, V. ve Fischer, K. (2010). Dependency grammar and valency theory. The oxford handbook of linguistic analysis, Bernd Heine and Heiko Narrog (ed.) Oxford Universty Press, New York, s. 223-255
• Daneš, F. (1994a). The sentence-pattern modal of syntax. The prauge school of structural and functional linguistics: A short ıntroduction, Philip A. Luelsdorff (ed.), Amsterdam/Philadelpihia: Jhon Benjamins B.V., ss. 197- 223.
• .(1994b). Some thoughts on semantic structure. Praguiana 1945-1990, Philip A. Luelsdorff, Jarmila Panevová (eds.), Petr Sgall, Amsterdam/ Philadelpihia: Jhon Benjamins B.V, ss. 71- 86.
• Dizdaroğlu, H. (1963). Türkçede fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doğan, N. (2011). Türkiye Türkçesi fiillerinde isteme göre anlam değişiklikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Ercilasun, A. B. (1984). Kutadgu Bilig grameri- fiil. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Göz, İ. (2003). Yazılı Türkçenin kelime sıklığı sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (1991). Türk dilinde yapı bakımından fiiller. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Herbst, T. (2007). Valency Complements or Valency Patterns? Valency – theorical, descriptive and cognitive ıssues, Thomas Herbest, Katrin GötzVotteler (eds.), Berlin, New York: Mouton de Guyter, ss. 15-36.
• Horák, A. (1998). Verb valency and semantic classification of verbs. Proceedings of TSD, September 23-26, 1998, Brno: Masaryk University, ss. 61-66.
• Işık Alkaç, G. (1986). Yapısal sözdizimi açısından Türkçede eylem kategorileri. Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri 9-10 Ağustos 1984, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay., ss.1-20.
• İlker, A. (1997). Batı Grubu Türk Yazı Dilinde fiil. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kükey, M. (1972). Uygulamalı örneklerle Türkçede fiiller. Ankara: Ongun Kardeşler Matbaası.
• Levin, Beth. (1993). English Verb Classes and Alternations. Chicago and London: University of Chicago Press.
• Levin, B. and Hovav, M. R. (2005). Argument realization. New York: Cambridge University Pres.
• Ozil, Ş. (1983). Tümce Yapıları. Türk Dilinin yapısı I, Türkçe üstüne sözdizimsel incelemeler(haz. Mehmet Rifat) Yazko Çeviri Dil Çalışmaları XII, Mayıs- Haziran, ss. XVI-XIV.
• . (1986). Bağımsal dilbilgisi açısından Türkçede tümce yapı biçimleri. Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri 9-10 Ağustos 1984, Ayhan Aksu- Koç, Eser Erguvanlı Taylan (eds.), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.ss. 21-31.
• Yüksel, S. (2006). Türkçede biçim ve cümle dersleri. İstanbul: Multilingual.
• Wunderlich, D. (2006). Towards a structural typology of verb classes. Advances in the theory of the lexicon, Ed. Dieter Wunderlich, Berlin, New York: Mouton de Gruyter, ss. 57-166.