“HARAM” VE “YASAK” SÖZLERİNİN ANLAM İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 122 - 132, 15.03.2019

Yasin Şerifoğlu

Öz

Türk
diliyle oluşturduğumuz din terminolojimiz içinde yer alan haram sözü/kavramı, İslam dininin kabulüyle dilimize Arapçadan
geçmiş bir sözdür. Haram sözü, bu
duruma bağlı olarak Karahanlı Türkçesi döneminden başlayarak günümüze kadar
edebiyat ve ilim dilimizin yanı sıra konuşma dilimizin de söz varlığı içinde
kendisine yer bulmuş ve zaman içinde kendi etrafında bir kavram alanı
oluşturmuştur. İfade ettiği anlam dikkate alındığında, bir icranın yapılmaması
yönündeki muhtevası, Türkiye Türkçesi söz varlığı içindeki yasak sözünü hatırlatmaktadır. Bu bakış açısıyla bu çalışmada; haram sözünün bir taraftan tarihi Türk
lehçelerinden günümüze varıncaya kadarki anlam ağı, diğer taraftan Türkiye
Türkçesindeki yasak sözüyle anlam
münasebeti, bir başka yönüyle de Türkiye Türkçesindeki anlam ağının yaşayan
diğer lehçelerdeki anlam ağıyla karşılaştırılması yapılacaktır. Söz konusu
kelimenin anlam süreci, kendisinden türetilen sözlerin durumu ve kalıp ifadeler
içinde kazandığı mecaz anlamlar, Türkçenin hem farklı dönemler hem de farklı
sahalarda yazılmış eserlerden derlenerek oluşturulan sözlükler aracılığıyla
takip edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Türkçe, dinî terminoloji, haram, yasak, anlam

Kaynakça

• Akalın, Ş. H., vd. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akarsu, B. (1998). Dil-kültür bağlantısı. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayınları.
• Altaylı, S. (1994). Azerbaycan Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Arıkoğlu, E., vd. (2017). Kırgızca-Türkçe sözlük. Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• Arsever, R. L. (2003). “Dil felsefesinin geleceğine bir bakış”. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20 (2), 127-140.
• Chomsky, N. (2001). Dil ve zihin. (çev.: Ahmet Kocaman). Ankara: Ayraç Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1995). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Erdem, M. (1997). “İlahi dinlerin kutsal kitaplarında helal ve haram anlayışı üzerine bir araştırma”. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37 (1), 151-173.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Koç, K., Bayniyazov, A. ve Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi- Türkiye Türkçesi sözlüğü. Türkistan: Turan Yayınevi.
• Lakoff, G., Johnson, M. (2005). Metaforlar hayat, anlam ve dil. (çev: Gökhan Yavuz Demir). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Necipoviç, N. E. (1995). Yeni Uygur Türkçesi sözlüğü. (çev.: İklil Kurban). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şimşek, M. S. ve Uzun, T. (1991). Arapça- Türkçe deyimler, kalıp ifadeler, atasözleri sözlüğü. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Toparlı, R., Vural, H. ve Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünlü, S. (2012). Karahanlı Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2012). Harezm Altınordu Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Üşenmez, E., Boltabayev, S. ve Tuğlacı, G. (2016). Özbekçe-Türkçe sözlük. İstanbul: Akademi Yayınları.
• Yudahin, K. K. (2011). (2011). Kırgız sözlüğü. (çev.: Abdullah T.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yüce, N., Oraltay, H. ve Pınar, S. (1984). Kazak Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.