KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BALIK

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 197 - 229, 15.03.2019

Cenk Açıkgöz

Öz

Klasik Türk şiirinde hayvanlara çeşitli
vesilelerle yer verilmiştir. Deniz şairler için önemli bir imge olduğundan
deniz canlıları da şiirlerde sık sık anılmıştır. Balıklar bu deniz canlıları
içerisinde ayrı bir öneme sahiptir.

Bu çalışmamızda
balıkların klasik Türk şiirinde nasıl ele alındığı incelendi. Çalışmamız bir
girişten ve dört ana bölümden meydana gelmiştir. Giriş bölümünde Osmanlı
toplumunun balığa bakışı ve bunun şiire yansımaları değerlendirilmiştir.
Birinci bölümde âşığın balık konumunda olduğu beyitler, ikinci bölümde ise
şairlerin balıklar hakkındaki değerlendirmeleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde
klasik Türk şiirinde balıkla ilgili bazı benzetme ve özellikler sıralanmıştır.
Dördüncü bölümde ise klasik Türk şiirinde geçen bazı balık çeşitlerine yer
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balık, mâhî, semek, hût, klasik Türk şiiri

Kaynakça

• Abdel-Maksoud, B. S. M. (2004). Leylâ ile Mecnûn mesnevisinin Arap, Fars ve Türk Edebiyatı’nda ele alınış biçimi ve Larendeli Hamdî’nin eseri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, C 2, İstanbul:, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akdoğan, Y. (Tarihsiz). Ahmedî Dîvân. Basıldığı Yer Yok: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78357/ahmedi-divani.html (Erişim Tarihi: 20.03.2017).
• Aksoyak, İ. H. (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 12.10.2018).
• Ararat, Ş. (2010). Enderûnlu Mehmed Hâmid Beg dîvânı inceleme-metin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslan, Ö. (2013). Ubeydî dîvânı (metin ve inceleme). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilkan, A. F. (1997). Nābį dįvānı. C 1. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Canım, R. (2000). Latîfî tezkiretü’ş- şu‘arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ (inceleme-metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. ve Tanyeri, M. A. (1987). Zatî divanı (edisyon kritik ve transkripsiyon) gazeller kısmı. C III. İstanbul:, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. ve Tanyeri, M. A. (1989). Üsküblü İshâk Çelebi dîvan tenkidli basım. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Demirel, H. G. (2005). 18. yüzyıl şairlerinden Belîġ Mehmed Emîn dîvânı (inceleme-tenkitli metin-tahlil). C 2. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirkazık, H. İ. (2009). 18. yy. şairi Mustafa Fennî dîvân (inceleme-tenkitli metin-dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Doğan, F. (2011). Osmanlı’da Boğaziçi’nde balıkçılık (18. yüzyıl-20. yüzyıl). Tarih Okulu, S. X, 39-57.
• Doğan, G. (2010). Edirneli Nazmî dîvânı (transkripsiyonlu metin-inceleme). Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Durmuş, T. I. ve Canım, R. (2018). Edirneli Şevkî dîvânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59035,sevki-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 26.10.2018).
• Ercan, Ö. (2003). Peşteli Hisâlî dîvânı tahlili (inceleme-metin). C 2. Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergin, M. (1980). Kadı Burhaneddin divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gıynaş, K. A. (2013). Pervâne Bey mecmuası (inceleme-metin). Doktora Tezi, Yozgat: Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökyay, O. Ş. (1996). Evliya Çelebi seyahatnâmesi, Evliya Çelebi b. Derviş Muhammed Zıllî, Topkapı Sarayı Bağdat 304 yazmasının transkripsiyonu-dizini. (haz. Yücel Dağlı), İstanbul: 1. Kitap, Yapı Kredi Yayınları.
• Gül, H. (2008). İbrahim bin Edhem ve tasavvuf tarihindeki yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürgendereli, M. (2002). Hasan Ziyâ’î hayatı-eserleri-sanatı ve divanı (inceleme-metin). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Harmancı, M. E. (1999). Şinâsî dîvânı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İz, M. (1985). Ahmed Cevdet, kısas-ı enbiya ve tevarih-i hûlafa. 2. Baskı. C I. Basıldığı Yer Yok: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kahraman, A. G. ve Sönmezdağ, A. S. (2017). Osmanlı mutfak kültüründe balık tüketimi ve dolma zeytin turşusunun kırsal turizm gastronomisine kazandırılması üzerine bir çalışma. Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi, 1 (2), 1-7.
• Karahan, A. (1966). Kanuni Sultan Süleyman çağı şairlerinden Figanî ve divançesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kaya, A. (1999). Dîvân-ı Selâmî (inceleme-metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, B. A. (2017). Azmizâde Hâletî dîvânı. Sakarya: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56159,azmizade-haleti-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 08.10.2018).
• Kesik, B. (1996). Cenâbî Paşa divân (hayatı, edebî kişiliği, divanı’nın karşılaştırmalı metni). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkut, G. (2004). Dįvān-ı Leǿālį (inceleme-metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köksal, M. F. (2012). Edirneli Nazmî mecma‘u’n-nezâ’ir (inceleme-tenkitli metin). Basıldığı Yer Yok: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78454/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.html (Erişim Tarihi: 19.03.2017).
• Küçük, S. (2015). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım. 3. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Külekçi, N. (1985). Gani-zâde Nâdirî hayâtı, edebî kişiliği, eserler: dîvânı ve şeh-nâmesi’nin tenkidli metni. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• Mengi, M. (2014). Mesîhî dîvânı. 2. Baskı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mermer, A. (2004). Kütahyalı Rahîmî ve dîvânı. I. Baskı. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
• Okçu, N. (1993). Şeyh Galib (hayatı, edebî kişiliği, eserleri, şiirlerinin umûmî tahlîli ve divânın tenkidli metni). C II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Okutan, Y. (2009). Divan-ı Yâver. Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Onay, A. T. (2009). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. (Haz. Cemal Kurnaz), İstanbul: H Yayınları.
• Özdemir, M. (1999). Neccâr-zâde Rızâ divanı’nın edisyon kritiği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özyıldırım, A. E. (1999). Hamdullah Hamdî ve divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Pala, İ. (2003). Ansiklopedik divân şiiri sözlüğü. 12. Baskı. İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayıncılık.
• Saraç, M. A. Y. (2002). Emrî divanı. 1. Basım. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Sungur, N. (1994). Âhî divânı (inceleme-metin). 1. Baskı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şentürk, A. (2017). Osmanlı şiiri kılavuzu (bâb-çüst eri). C 2. İstanbul: Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi.
• Tanrıbuyurdu, G. (2006). Eşref Paşa Dîvânı (İnceleme, Transkripsiyonlu Metin, Nesre Çeviri). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tanrıbuyurdu, G. (2012). Mu‘îdî dîvân (metin-çeviri). Doktora Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1963). Necati Beg divanı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Tarlan, A. N. (1966). Ahmed Paşa divanı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü, Millî Eğitim Basımevi.
• Tarlan, A. N. (1967). Zatî divanı (edisyon kritik ve transkripsiyon) gazeller kısmı. C I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1970). Zatî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı. C II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tulum, M. ve Tanyeri, M. A. (1977). Nev’î divan tenkidli basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Üzgör, T. (1991). Fehîm-i kadîm hayatı, sanatı, dîvân’ı ve metnin bugünkü Türkçesi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Yavuz, K. ve Yavuz, O. (2016). Muhibbî dîvânı bütün şiirleri (inceleme-tenkitli metin) Kânûnî Sultan Süleyman (ö. 1566). 1. Baskı. C I. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yekbaş, H. (2010). Sehî Bey divânı. İstanbul: Kitabevi 436.
• Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde Vehbî dîvânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 26.10.2018).
• Yıldız, A. (2010). Klasik Türk edebiyatında “neheng” kelimesi üzerine. Erdem, 56, 181-197.
• Zülfe, Ö. (1998). Nâşid [1749-1791] dîvân. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.