HÂFIZ ŞÂRİHLERİNE GÖRE ŞİRAZLI TÜRK

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 262 - 274, 15.03.2019

Nurşat Biçer

Öz

Osmanlı
Türklerinin beğeniyle okudukları Hâfız-ı Şîrâzî’nin [öl. 1390?] şiirleri arasından özellikle bir beytin günümüzde de
ilgiyle karşılandığı görülmektedir. Hâfız Dîvânı’nda ilk sıralarda yer
alıp içerdiği “Turk-i Şîrâzî (Şirazlı Türk)” terkibi ve etrafında
teşekkül eden menkıbeler dolayısıyla çeşitli yorumlara da mevzubahis olan söz
konusu matla beyti, tarihî süreç içerisinde farklı şairler tarafından yazılan
cevaplarla güncelliğini daima koruması bakımından herhangi bir Hâfız şiirinden
daha fazla ilgi görmüştür denilebilir. Bu itibarla şerh kitaplarında da
olabildiğince ayrıntılı yorumlanmıştır. Hâliyle beytin asıl kahramanı olan ilk
mısradaki “Turk-i Şîrâzî” terkibi de değişik açılardan değerlendirmelere
tabi tutulmuştur. Bu değerlendirmelerde evvela klasik şiirin yerleşik mecazlarına
dikkat çekildiği görülmekle birlikte birtakım tarihî ve sosyolojik bilgilere de
temas edilmiştir. Keza oldukça dikkat çekici tasavvufî yorumlar da
serdedilmiştir. Bu çalışmada, söz konusu beyitte yer eden “Turk-i Şîrâzî”
terkibi üzerine Türk ve İranlı şârihlerce yapılan yorumlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hâfız-ı Şîrâzî, Şirazlı Türk, şerh metinleri

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (1994). Divan edebiyatı. Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C 9, s. 389-427). İstanbul: İSAM.
• Aydın, Ş. (2012). Türk - klasik Fars şiirinde sevgili. Ankara: Anekdot Yayınevi.
• Devletşah. (2011). Şair tezkireleri. (çev. N. Lugal). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Ertek Morkoç, Y. (1994). Sûdî-i Bosnevî’nin şerh-i dîvân-ı hâfız’ı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ganî, K. (1386). Bahs der-âsâr u efkâr u ahvâl-i hâfiz (C 1). Tahran: İntişârât-i Hermes.
• Gölpınarlı, A. (1954). Hâfız (hayatı, sanatı, eseri). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1992). Hafız divanı. İstanbul: MEB.
• Hâfız. (1520). Dîvân. Princeton University Library, Islamic Manuscripts, Garrett no. 62G.
• Hâlikî, M. R. (1389). Şâh-i Nebât-i Hâfiz. Tahran: İntişârât-i Zuvvâr.
• Hamîdiyân, S. (1392). Şerh-i şevk (C 2). Tahran: Neşr-i Katre.
• Hurremşâhî, B. (1368). Hâfiznâme. Tahran: Şirket-i İntişârât-i İlmî ve Ferhengî ve İntişârât-i Sadâ ve Sîmâ.
• Husrevî, S. (tarih yok). Be Behâne-i Rûz-i Hâfiz-i Şîrâzî.
• http://www.irani.at/html/akhbar_farhangi/tawalode_hafez_farsi.php (Erişim: 15.12.2018).
• İkbâl, M. (1923). Tulû’-i İslâm. Lahor: Kerîmî Press.
• Kanar, M. (2010). Hafız divan’ı üzerinde yeni bir çeviri çalışması Hafız’ın şiirlerinin Farsça öğretimine katkısı üzerine denemeler. Şarkiyat Mecmuası, 17, 133-166.
• Kartal, A. (2016). Türk-Fars edebî ilişkileri hakîkate düşen gölge. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Kehdûyî, M. K. (1383). Nigâhî Be-Hâl-i Hindû-yi Hâfiz. Mecelle-i Dânişkede-i Edebiyyât ve Ulûm-i İnsânî, 170-171, 145-156.
• Kırlangıç, H. (2014). Hâfız divânı. İstanbul: Hece Yayınları.
• Mazıoğlu, H. (1956). Fuzulî ile Hâfız arasında bir karşılaştırma. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mehmed Vehbî Konevî. (1872). Şerh-i Dîvân-ı Hâfız (Cilt 1). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Mu’în, M. (1319). Hâfiz-i Şîrîn-Sohen. Tahran: Bungâh-i Bâzirgânî-i Pervîn.
• Muşâ’are-i Şâ’irâne. (1393). Feslnâme-i Kânûn-i Cihâdgerân-i Cihâd-i Sâzendegî, 3(12), s. 23.
• Özgüdenli, O. (2010). Şîraz. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C 39, s. 182-184). içinde İstanbul: İSAM.
• Sa’dî-i Şîrâzî. (1385). Kulliyât-i Sa’dî. (M. Furûğî, Dü.) Tahran: İntişârât-i Hermes.
• Sûdî. (1250). Şerh-i Dîvân-ı Hâfız, C 1). İskenderiye.
• Surûrî. (tarih yok). Şerh-i Dîvân-ı Hâfız, C 1. Atatürk Kitaplığı, OE_Yz_0582.
• Şem’î. (982). Şerh-i Dîvân-ı Hâfız. Atatürk Kitaplığı, Bel_Yz_B_0068.
• Vajehyab. (tarih yok). http://www.vajehyab.com/dehkhoda/لولی (Erişim: 29.11.2018)
• Yağcı, Ş. (2002). Ortaçağ Türk ve İran edebi metinlerinde Türk kavramı. Türkler, C 5, s. 914-920, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Yazıcı, T. (1997). Hâfız-ı Şîrâzî. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C 15, s. 103-106, İstanbul: İSAM.
• Zunnûr, R. (1362). Der-Cost u Cûy-i Hâfiz, C 1. Tahran: Kitâbfurûşî-i Zuvvâr.