HALİT ZİYA ÖYKÜLERİNDE YAZMA EDİMİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 377 - 391, 15.03.2019

Şehnaz Şişmanoğlu

Öz

Halit
Ziya Uşaklıgil, yazdığı yüz elliye yakın öyküsüyle, modern Türkçe öykünün
önemli isimlerinden biri olmasına rağmen büyük ölçüde romanları ile öne
çıkarılan bir yazar olagelmiştir. Bu çalışmanın amacı Halit Ziya öykülerinde
“modern birey olma hali”nin “yazma edimi” üzerinden nasıl temsil edildiği,
özellikle ben-anlatıcının günlük, mektup ve anı defterlerini kullanarak iç
dünyasını okura nasıl aktardığı, bu aktarmayı, temsili nasıl sorunsallaştırdığı
ve bütün bunların geleneksel hikâye anlatıcılığından nasıl ayrıştığını
çözümlemektir. İncelenen öykülerde bazı anlatısal özellikler tekrar eden bir
yapıya sahiptir. Bu yapının şu üç temel özelliği mevcuttur: a) Birçok öykü,
günlük-mektup ya da anı biçiminde ben-anlatıcı kullanılarak yazılmıştır, b) bu
anlatıların genelinde çerçeve hikâye kullanılarak bir başka ben-anlatıcı
anlatılanları nakletme işlevini yüklenir 3) anlatı içerisindeki çoğu “yazma
edimi” eksik ve tamamlanmamış olmalarıyla dikkat çeker. İncelemede ortaya konan
bu üç noktanın Halit Ziya yazınında geleneksel hikâye anlatıcısının dönüşüme
uğratılmasına, anlatmanın, yazmanın ve temsilin sorunsallaştırılmasına karşılık
geldiği öne sürülmektedir.  

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, öykü, anlatıcı, hikâye anlatıcısı, temsil

Kaynakça

• Benjamin, W. (2006). Hikâye anlatıcısı. Son Bakışta Aşk içinde, haz. Nurdan Gürbilek, (77-100). İstanbul: Metis Yayınları.
• Belge, M. (1998). Edebiyat üzerine yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Deveci, M. (2014). Halit Ziya Uşaklıgil’in öykülerinde yapı ve izlek. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (1995) Halit Ziya Uşaklıgil: Hayatı, eserleri, eserlerinden seçmeler.İstanbul: MEB.
• Kansu, A. (2001). 20. Yüzyıl başı Türk düşünce hayatında liberalizm. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi içinde, haz. Mehmet Ö. Alkan (277-295). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nabizade, N. (2004). Karabibik. Zehra Karabibik içinde. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Ong, W. J. (1999). Sözlü ve yazılı kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1998) Halit Ζiya Uşakligil. Edebiyat Üzerine Makaleler içinde, (275-278). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2007). Aşka dair. İstanbul: Özgür Yayınları.
• ——. (2006). Bir şi’r-i hayal. İstanbul: Özgür Yayınları.
• ——. (2005). Bir yazın tarihi. İstanbul: Özgür Yayınları.
• ——. (1984). Hepsinden acı. İstanbul: İnkılap ve Aka.
• ——. (1998). Hikâye. (Haz. Nur Gürani Arslan), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ——. (2004). Mai ve siyah. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Parla, J. (2000). Don Kişot’tan bugüne roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ——. (2002). Babalar ve oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Watt, I. (2007). Romanın yükselişi. İstanbul: Metis Yayınları.