KÜLTÜR AKTARIMINDA ÇEVİRİ STRATEJİLERİ: MİKHEİL CAVAHİŞVİLİ’NİN “ÇANÇURA” ADLI ÖYKÜSÜNÜN TÜRKÇE ÇEVİRİSİNDEKİ DEYİMLERİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1630 - 1647, 03.10.2019

Gül Mükerrem Öztürk

Öz

Türk
- Gürcü ilişkilerinin birkaç yüzyıllık geçmişi olmasına karşın, iki ulus
arasındaki yazınsal ilişkiler yakın bir dönemi kapsamaktadır. Tiflis Devlet
Üniversitesi’nde ve Gürcistan Bilimler Akademisi’nde Türkoloji bölümünün
bulunması daha erken dönemlerde tanınmasına rağmen Türkiye’de Gürcü yazınına
ilgi 1960’larda başlamıştır. Sovyet Dönemi’nde dünya edebiyatının birçok eseri
Gürcüceden Türkçeye, Türkçeden Gürcüceye çevrilmiştir. Bu eserlerden biri de
Mikheil Cavahişvili’nin “Çançura” adlı öyküsüdür. 1903 yılında yayımlanan eser
1988 yılında çevirmen İbrahim Yavuz Goradze tarafından Türkçeye çevrilmiştir.

Bu
çalışmada Gürcüceden Türkçeye çevrilen Gürcü edebiyatının önemli yazarlarından
biri olan Mikheil Cavahişvili’nin “ჩანჩურა„ (Çançura) adlı eserinin Türkçeye
yapılan çevirisindeki kültür aktarımını deyimlerle belirmeye çalıştık. Bu
çerçevede öncelikle çevirinin tanımı, kapsamı, işlevi ve çeviri kültür aktarımı
ilişkisi açıklanmıştır. Daha sonra çeviri kültür aktarımı ilişkisine bağlı
olarak eserde yer alan deyimleri karşılaştırırken çevirmenin deyim aktarmadaki
ortak kullanımlar, farklı kullanımlar saptanmış ve deyimleri birebir çevirmenin
hangi hatalara sebep olabileceği eserin orijinali (Gürcüce) ve Türkçe çevirisi
karşılaştırılarak gösterilmiştir. Karşılaştırmamız sonucunda kaynak metinde
verilen deyimlerin hedef dilde aktarımının içerik olarak uyum sağlayarak genel
olarak erek dil okuyucusuna yönelik bir çeviri anlayışı yürüttüğünü
söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Gürcüce, “Çançura” öyküsü, deyim, çeviri, erek dil

Kaynakça

• Abdrahmanov, S. (2007). Töltuma men teltuma. Astana: Elorda.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayıncılık.
• Alibekova, J. (2012). Çalıkuşu romanındaki deyimleri Kazakçaya aktarma yöntemleri. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 48, 4150.
• Cavahişvili, M. (1998). Şeytanın taşı. (Çev. Goradze, İ. Y.). İstanbul: Uğur Ofset Yayınevi.
• Cavahişvili M. (1998). Dilsiz çançura. (Çev. Goradze, İ. Y.). İstanbul: Uğur Ofset Yayınevi.
• Eker, Ü. (2012). Tarihi metin aktarımında deyimler (Eski Türkiye Türkçesi – Türkiye Türkçesi). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(1), 124-157.
• Göktürk, A. (1994). Çeviri: Dillerin dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayıncılık.
• Kuçkina, S. (2016). Perevodçeskiy aspekt izuçeniya frazeologizmov v angliyskon i russkon yazıkah. V. Mecdunarodnaya Nauçnaya Konferensiya Molodıh Uçennıh 2016, Ural’skiy Federal’nıy Universitet, s. 181-188.
• Kvantaliani, E. (2010). Gürcüce-Türkçe sözlük. Tiflis: Tiflis Devlet Üniversitesi Yayınevi.
• Mamulia, E. (2006). Türkçe-Gürcüce deyimler sözlüğü. Tiflis: TİKA.
• Newmark, P. (1988). Textbook of translation. Oxford: Pergamon Press.
• Oniani, A. (1966). Gürcüce deyimler sözlüğü. Tiflis: Nakaduli Yayıncılık.
• Ölker, P. (2016). Kâbusnâme çevirisi özelinde on beşinci yüzyıldan on sekizinci yüzyıla Türkçenin söz barlığındaki değişim. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1114-1134.
• Öztürk, G. M. (2017). Gürcüceden Türkçeye yapılan bir çeviri: Mikheil Cavahişvili’nin Şeytanın Taşı. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(19), 2287-2305.
• Püsküllüoğlu, A. (1998). Türkçe deyimler sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Ricoeur, P. (2008). Çeviri üzerine (Çev. Kasar, S. Ö.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Süyünbek Kızı, E. ve Üstünova, K. (2018). Kırgız Türkçesinden Türkiye Türkçesine deyim aktarmadaki bazı sorunlar üzerine – ‘Manas Destanı’ romanı örneğiyle. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(35), 707-722.
• Taş, S. (2017). Kültürel unsurların çevirisi ve çeviri stratejileri. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 1-4.
• Tsekhladze, N. (2018). Deyim araştırma yörüşleri. Batum: İverioni Yayıncılık.