METİN TÜRÜ BAĞLAMINDA OKUMA YÖNTEM-TEKNİKLERİYLE ÜSTBİLİŞSEL OKUMA STRATEJİLERİNİ İLİŞKİLENDİRME ÇALIŞMASI

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1796 - 1816, 03.10.2019

Şükran DİLİDÜZGÜN Zeynep ÇETİNKAYA EDİZER Duygu AK BAŞOĞUL Melda ORYAŞIN Neslihan YÜCELŞEN

Öz

Türkçe
öğretiminde öğrencilerin yetkin bir okur olabilmeleri, metin türüne uygun okuma
yöntem-tekniklerini kullanarak metin türünün gerektirdiği üstbilişsel okuma
stratejilerini içselleştirmeleriyle olanaklıdır. Türkçe öğretiminin bu açıdan
değerlendirildiği bir çalışmaya rastlanmamıştır. Araştırmanın amacı, metin türü bağlamında okuma yöntem-teknikleriyle
üstbilişsel okuma stratejilerini ilişkilendirmektir. Çalışmada öncelikle
alanyazın taranarak okuma yöntem-teknikleri ile üstbilişsel okuma stratejileri
belirlenmiştir. Daha sonra Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda (2018) yer alan
metin türleri, okuma yöntem-teknikleri ve üstbilişsel okuma stratejileri ile
ilişkilendirilmiştir. Oluşturulan çizelge, okuma becerisi konusunda çalışmaları
bulunan dört alan uzmanına gönderilerek yapılan öneriler dâhilinde yeniden
düzenlenmiştir. Bu araştırmanın Türkçe öğretiminde metin türüne uygun okuma
etkinlikleri hazırlamaya ve metin türüne uygun okuma yöntem-tekniklerini
işleterek üstbilişsel okuma stratejileri kullanımı bağlamında okuma becerisini
geliştirmeye dayanak sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, metin türü, okuma yöntem-teknikleri, okuma stratejileri

Kaynakça

• Adalı, O. (2010). Etkileşimli ve eleştirel okuma teknikleri. İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Altunkaya, H. ve Sülükçü, Y. (2018). 7. sınıf öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2502-2517.
• Arıcı, A. F. (2012). Okuma eğitimi (3. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Ateş, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeyleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(4), 258-273.
• Bahar, M. A. (2017). 4mat öğretim düzenine göre gerçekleştirilen üstbilişsel okuma eğitiminin üstbilişsel okuma stratejisini kullanma ve olgusal bilgilendirici metinleri anlama düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Başaran, M. (2013). 4. sınıf öğrencilerinin üstbilişsel okuma stratejilerini kullanma durumları ve bu stratejilerle okuduğunu anlama arasındaki ilişki. Turkish Studies, 8(8), 225-240.
• Bohn-Gettler, C. M. ve Kendeou, P. (2014). The interplay of reader goals, working memory, and text structure during reading. Contemporary Educational Psychology, 39, 206-219.
• Cırık, İ. (2011). Stil & strateji etkileşimi. S. Fer (ed.), Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çetinkaya Edizer, Z. (2015). An analysis of prospective Turkish teachers’ metacognitive reading strategy use. The Anthropologist, 22(2), 249-256.
• Çetinkaya Edizer, Z., Dilidüzgün, Ş., Ak Başoğul, D., Karagöz, M. ve Yücelşen, N. (2018). Türkçe ders kitaplarındaki okuma etkinliklerinde kullanılan üstbilişsel okuma stratejileri ile okuma yöntem-tekniklerinin metin türüne uygunluk bağlamında değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(29), 479-511.
• Flavell, J. H. ve Wellman, H. M. (1977). Metamemory. R. V. Kail ve J. W. Hagen (Eds.). Perspectives on the development of memory and cognition içinde (3-33). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Grabe, B. (1997). Discourse analysis and reading instruction. T. Miller. (Yay. Haz.). Functional approaches to written text: classroom applications içinde (2-18). Washington DC: English Language Programs, United States Information Agency.
• Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi.
• Hudson, T. (2015). Teaching second language reading (10th Edition). China: Oxford University Press.
• İnceçay, G. (2013). Metacognitive online reading strategies applied by EFL students. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4), 390-407.
• Kantemir, E. (1997). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Engin Yayınları.
• Karadağ, M. (2001). Kuram-yöntem bağlamında yazılı sözlü anlatım. Ankara: Ürün Yayınları.
• Karatay, H. (2014). Okuma eğitimi kuram ve uygulama (2. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Kavcar, C. ve Oğuzkan, F. (1999). Örnek edebi metinlerle yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kim, M. (2006). Genre-based approach to teaching writing. TESL Working Paper Series, 4(2), 33-39.
• Kuzu, T. S. (2004). Etkileşimsel Model’e uygun okuma öğretiminin Türkçe bilgilendirici metinleri anlama düzeyine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 55-77.
• McCarthy, M. ve Carter, R. (1994). Language as discourse, perspectives for language teaching. USA: Routledge.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (6, 7, 8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları. Ontario, Ministry of Education. (2004). Think literacy: cross-curricular approaches, grades 7-12. Erişim adresi: http://www.edu.gov.on.ca/eng/studentsuccess/thinkliteracy/files/ThinkLitEnglish10-12.pdf.
• Öz, M. F. (2011). Uygulamalı Türkçe öğretimi (4. Basım). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Paltridge, B. (2001). Genre and the language learning classroom. Ann Arbor: The University of Michigan Press.
• Senemoğlu, N. (2012). Gelişim, öğrenme ve öğretim-kuramdan uygulamaya. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Shokouhi, H. ve Jamali, R. (2013). Metacognitive reading strategies and the text type. S. Baleghizadeh ve K. Zahedi (ed.), Handbook of current research on teaching English language skills içinde (128-141). Tehran: Shahid Beheshti University.
• Singhal, M. (2006). Teaching reading to adult second language learners: theoretical foundation, pedagogical applications, and current issues. USA: The Reading Matrix Inc.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Swales, J. M. (1999). Genre analysis: English in academic research settings. UK: Cambridge University Press.
• Temizkan, M. (2009). Metin türlerine göre okuma eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tracey, D. H. ve Morrow, L. M. (2017). Okumaya genel bir bakış. H. Ülper (çev. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Uzun, G. L. (2009). Yaratıcı bir süreç olarak okuma. Dil Dergisi, 143, 7-19.
• Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Vatansever-Bayraktar, H. (2015). Ses temelli cümle yöntemi ile okuma yazma öğrenen öğrencilerin farklı metin türlerine göre okuduğunu anlama başarılarının incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 595-612.
• Wallace, C. (2008). Reading. Oxford: Oxford University Press.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, C. (2010). Yeni öğretim programına göre kuramdan uygulamaya okuma eğitimi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Yüksel, S. (2011). Öğrenme stratejileri ve sınıflamalar. S. Fer (ed.) Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları içinde (148-167). Ankara: Anı Yayıncılık.