AVRUPA’DA BİR CEVELAN’DA TÜRKLÜKLE İLGİLİ MESELELER

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 144 - 165, 15.03.2020

Levent Ali Çanaklı

Öz

Avrupa’da Bir Cevelan, Ahmet Mithat Efendi’nin 1889 Stockholm Müsteşrikler Kongresi için çıktığı bir yolculuğu anlatır. Ahmet Mithat, eserde bir taraftan Avrupa kültürünü çok yönlü olarak tanıtırken diğer taraftan Kongre boyunca edindiği izlenimleri, katıldığı toplantılarda ele alınan meseleleri aktarır. Bu meselelerden bir bölümü Türklerle ilgilidir. Türkçe, Türk tarihi, Türk edebiyatı, Tatar ve Osmanlı Türkleriyle birlikte diğer İslam milletlerinin gelişmişlik düzeyleri bu bahisler arasında yer alır. Ahmet Mithat, Kongre dışında değişik vesilelerle Türk ve Avrupa kültürleri arasında karşılaştırmalarda bulunur. Gerek Kongre’de gerekse Kongre dışındaki gezilerinde Ahmet Mithat, Batılıların genel olarak “Şark”ı iyi tanımadıkları gibi Türkleri de tanımadıklarını görür. Avrupa yolculuğundan döndüğünde yazdığı Ahmet Metin ve Şirzad adlı romanıyla da bir yandan milletimizin büyüklüğünü ortaya koymak diğer yandan kültür ve medeniyetimizin savunmasını yapmak ister.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat, Avrupa’da Bir Cevelan, Türklük, Şarkiyatçılık

Kaynakça

• Abdülhak Hâmid’in hatıraları (haz. İ. Enginün) (1994). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Actes du sixième congrès ınternational des orientalistes, première partie (1884). Leide: E. J. Brill.
• Ahmet Midhat Efendi. (2000), Çengi-Kafkas-Süleyman Muslî (haz. E. Ülgen-F. Andı). Ankara: TDK Yayınları.
• Ahmet Mithat Efendi. (2010). Ahmet Metin ve Şirzad (haz. S. Ayhan-L. A. Çanaklı). Bursa: Dörtrenk Basımevi.
• Ahmet Mithat Efendi. (2015). Avrupa’da bir cevelan (haz. N. A. Pala). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ahmet Vefik Efendi (tsz). Atufetlü Ahmet Vefik Efendi hazretlerinin darülfünun’da verdiği hikmet-i tarih dersinin hülasasıdır. yyy.
• Akün, Ö. F. (1989). Ahmed Vefik Paşa. DİA, 2, 143-157. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akün, Ö. F. (1996). Gülnar hanım. DİA, 14, 243-248. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Argunşah, M. (2012). Ahmet Mithat Efendi’nin Türkçenin sadeleşmesiyle ilgili görüşleri. Turkish Studies, 7(4), 1-12.
• Asiltürk, B. (1995). Ahmet Midhat Efendi müsteşrikler kongresinde. Türk Dili, 521, 570-576.
• Bargan, H. (2002). Ahmet Mithat Efendi ve İdil-Ural Türkleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 13, 21-42.
• Çonoğlu, S. (2012). Ahmet Midhat Efendi ve hayattan yansıyan edebiyat. Ahmet Midhat Efendi (ed. M. Miyasoğlu). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Damrosch, D. (2013). Dünya edebiyatı nedir? (çev. O. Köseoğlu). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Enginün, İ. (2011). Ahmet Metin ve Şirzad. Yeni Türk Edebiyatı, 4, 7-20.
• Findley, C. V. (1999). Ahmed Midhat Efendi Avrupa’da (çev. A. Anadol). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gökçek, F. (2012). Küllerinden doğan anka-Ahmet Mithat Efendi üzerine yazılar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Halmet, M. (2019). Türkistanlı ceditçi şair Elbek’in dil konusundaki fikirleri ve fikirleri uğrunda verdiği mücadele hakkında bir değerlendirme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(4), 2125-2142.
• Harman, Ö. F. (2013). Yâfes. DİA, 43, 174-175. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kırımlı, H. (2002). Kırım. DİA, 25, 458-465. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kireçci, M. A. ve Tezcan, S. (2015). Kırım’ın kısa tarihi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
• Koçak, B. (2012). Uluslararası oryantalistler kongreleri (1873-1973) üzerine bir değerlendirme. Kebikeç, 34, 257-294.
• Kontny, O. (2002). Üçgenin tabanını yok sayan pythagoras: oryantalizm ve ataerkillik üzerine. Doğu Batı, 20, 117-131.
• Kurat, A. N. (1990). Türkiye ve Rusya. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Levend, A. S. (1960). Türk dilinde gelişme ve sadeleşme evreleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Okay, O. (1989). Ahmed Midhat Efendi. DİA, 2, 100-103. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Okay, O. (1991). Batı medeniyeti karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Özdemir, M. ve Yegen, Ü. (2016). Ahmet Mithat Efendi’nin “Karnaval”, “Henüz 17 Yaşında” ve “Vah” romanlarında batı medeniyeti eleştirisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 324-350.
• Said, E. W. (2016). Şarkiyatçılık-batının şark anlayışları (çev. B. Yıldırım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Topuzkanamış, E. (2018). Osmanlı dönemi ilk modern idadi programlarında Türkçe eğitimi: 1892 yılı örneği. Tarihin Peşinde, 19, 185-226.
• Tryjarski, E. (2012). Türkler ve ölüm (çev. H. Er). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Türkoğlu, İ. (2011). Tataristan. DİA, 40, 163-168. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Us, H. T. (1955). Bir jübilenin intibaları-Ahmed Midhat’ı anıyoruz. İstanbul: Vakit Basımevi.
• Yıldız, A. (2013). Ahmet Mithat Efendi’ye göre Türklük ve Türkler. İlim ve Fennin Reîs-i Mütefekkiri Ahmet Midhat Efendi-Vefatının 100. Yılı Armağanı (ed. F. Arslan). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Yuvalı, A. (1993). Çağatay Han. DİA, 8, 176-177. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.