OKUL ÖNCESİ ÇOCUK KİTAPLARINDAKİ HAYVAN KARAKTERLERİN GELİŞTİRİLME YOLLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 336 - 353, 15.03.2020

Bayram Baş Nil Ucuzsatar

Öz

Bu araştırmada okul öncesi dönem çocukları için hazırlanmış kitaplardaki kişileştirilmiş hayvan karakterlerin hangi yollarla geliştirildiğini ve bu karakterlerin karakter özelliklerini tespit etmek amaçlanmıştır.
Nitel araştırma desenlerinden durum çalışması ile yürütülen araştırma, iç içe geçmiş tek durum deseni ile yapılandırılmıştır. Araştırmada inceleme nesnesi olarak ölçüt örnekleme yoluyla seçilmiş, okul öncesi döneme hitap eden, Tamamı kişileştirilmiş hayvan karakterli, yerli yazarlarca kaleme alınmış 33 adet çocuk kitabı kullanılmıştır.
Araştırmadaki çocuk kitapları doküman olarak kabul edilmiş ve analiz süreci doküman incelemesi ile yürütülmüştür. Lukens’in (2007) ve Sever’in (2010) belirlediği ölçütler dikkate alınarak alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda bir form geliştirilmiş ve 33 kitapta yer alan tüm kişileştirilmiş hayvan karakterler, özellikleri ve geliştirilme yolları doğrultusunda içerik analizine tabi tutulmuştur. İçerik analizi ile kategorilendirilen veriler betimsel analiz ile yorumlanmıştır.
Araştırmanın sonucunda kişileştirilmiş hayvan karakterlerin geliştirilmesinde en çok konuşmalar yoluyla geliştirmeye başvurulduğu, kitaplardaki baş kişilerin daha çok açık ve devingen, yan kişilerinse kapalı ve durağan özellik gösterdikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi çocuk edebiyatı, hayvan karakterler, karakter özellikleri, karakter geliştirme yolları

Kaynakça

• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2010). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arıcı, A. F. (2006). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Ankara: Pegem Akademi.
• Aslan, C. (2013). Çocuk edebiyatı yapıtlarının temel işlevleri. Eğitimci Öğretmen Dergisi, 17, 6-9.
• Aykaç, M. (2011). Türkçe öğretiminde çocuk edebiyatı metinleriyle kurgulanan yaratıcı drama etkinliklerinin anlatma becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aytaş, G. (2003). Okuma gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları, 8, 155-160.
• Baş, B. (2015). Türkçe öğretimi açısından çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Brett, B. M. (1981). A study of the critism of children’s literature 1969-1979. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ohio: Graduate School of The Ohio State University.
• Çakır, P. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin çocuğa görelik ilkesi açısından incelenmesi. Turkish Studies. 8(1), 1171-1180.
• Çer, E. (2016). 0-6 yaş çocuk kitaplarında çocuk gerçekliği ve çocuğa görelik. Ankara: Eğiten Kitap.
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş çocuk yazını. Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Donovan, J. (2011). Aestheticizing animal cruelty. College Literature, 38(4), 202-217.
• Elkind, D. (2009). The child’s reality: Three developmental themes. London: Psychology Press.
• Gamble, N., Yates, S. (2002). Exploring children’s literature. London: Paul Chapman Publishing.
• Güldenoğlu, B. N. D. (2017). Çocuk edebiyatı kitaplarındaki yetişkin ve çocuk karakterlerin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 14(4), 4768-4780
• Harvey, B. S. (1993). Children’s use of fiction and nonfiction literature in a kindergarten classroom. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ohio: Graduate School of The Ohio State University.
• İnan, M. R. (1983). Dünyada çocuk yılı ve eğitimde çocuğa görelik. Eğitim ve Bilim, 8(45), 28-32.
• Karagöz, B. (2018). Resimli çocuk kitaplarında gözden kaçan bir alan: ileti sorunsalı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68): 1765-1787.
• Karagül, S. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan öykü metinlerindeki karakter geliştirme yollarının incelenmesi. Başkent University Journal of Education, 6(2), 293-303.
• Karagül, S. ve Samur, A. Ö. (2017). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan öykülerdeki karakter özelliklerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 336-352.
• Karatay, H. (2016). Çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken özellikler. (s. 81-129). Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı. (ed. Tacettin Şimşek). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karayel, Ö. F. (2018). Çetin Öner’in çocuk romanlarında kullanılan karakter geliştirme yöntemleri üzerine bir inceleme. Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kiefer, B. Z. ve Tyson, C. A. (2010). Charlotte Hack’s children’s literature: A brief guide. New York: McGraw-Hill.
• Kleman, H. M. (2013). Developing fictions: Childhood, children’s books and the novel. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yale: The Graduate School of Yale University.
• Lukens, R. J. (2007). A critical handbook of children’s literature. 8th ed. USA: Allyn & Bacon, Incorporated.
• Martin, P. (2004). Characterisation in the novel: an aesthetic of the uncanny. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dublin: Dublin City University School of Communications. Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Saltık O. (2012). Portakal adlı yapıtın tanıklığında çocuk edebiyatında karakterlerin geliştirilmesi üzerine bir inceleme. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Seger, L. (1990). Creating unforgettable characters: A practical guide to character development in films, tv series, advertisements, novels & short stories. New York: Henry Holt & Company Inc.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Storm, G. E. (1945). Areas of children’s literature. The Elementary School Journal, 45 (9), 503-511.
• Şimşek, T. ve Yakar, Y. M. (2016) Çocuk ve edebiyat. (s. 13-44). Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı. (ed. Tacettin Şimşek). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Tekin, M. (2017). Roman sanatı 1: romanın unsurları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Temple, C. A., Martinez M. ve Yokota J. (2015). Children’s books in children’s hands. London: Pearson Education.
• Thacker, D. C. ve Webb, J. (2002). Introducing children’s literature: from romanticism to postmodernism. London: Routledge Türk Dil Kurumu. (2009). Büyük sözlük. Ankara.
• Ungan, S. (2006). Fabl türünün çocuk edebiyatındaki yeri ve günümüzde bu türden yararlanma olanakları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 105-114.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. (2016a). Çocuk kitaplarında bulunması gereken özellikler. (s. 61-108). Okul öncesinde çocuk edebiyatı ve medya. (ed. Tacettin Şimşek). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yılmaz, O. (2016b). Kurgusal nitelikli çocuk kitapları ve karakter eğitimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(3), 311-325.
• Yükçü, B. Ş., Tok, A. İ. ve Kangal, S. B. (2019). Çocuk edebiyatının geldiği son nokta: Okul öncesi dönem resimli e-kitaplara gelişimsel bir bakış. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 3(1), 139-164.