KIRIM SAVAŞI’NDAN SONRA MEYDANA GELEN GÖÇLERİN SOSYO-PSİKOLOJİK ETKİLERİNE DAİR GÖZLEMLER

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 1322 - 1336, 15.09.2020

Mustafa Doğan Karacoşkun Mehmet Ali Yıldırım

Öz

Bilindiği üzere Kaynarca Antlaşmasını müteakiben Rus yayılmacılığının neden olduğu göçler, Osmanlı Devleti’nin toplumsal düzeninde değişmelere neden olmaya başlamıştı. Özellikle Kırım Savaşı’nın (1853-1856) yenilgisini bölge halkının Osmanlı’ya yardımına bağlayan Rusya, Kırım ve Kafkas Türklerini göçe mecbur bıraktı. Bunun üzerine yurtlarını terk etmek zorunda kalan yüzbinlerce muhacir Osmanlı topraklarını tercih ederek yola koyuldular. Göçmenlerin sevk ve iskânı noktasında ilk etapta bir politikaya sahip olmayan devlet idarecileri taşrada Ticaret Nezâreti ile yerel yöneticiler, İstanbul’da Şehremaneti ve Zaptiye Müşirliği tarafından gerekli tedbirleri almaktaydı. 1856 yılına gelindiğinde daha sistemli hareket edilerek evvela bir muhacirin nizamnamesi kaleme alındı. İskânlar nizamname doğrultusunda gerçekleştirilmeye başlandı. Ardından muhacirin komisyonu kuruldu. Kurumlar arasındaki koordinasyon sağlanarak yeniden yerleştirme için boş ve verimli araziler tespit edildi. 1860’lı yıllardan itibaren ise göçün yoğunluğu daha da artmaya başladı. Her açıdan göç kaynaklı problemler daha belirgin hale geldi. Bu bağlamda çalışmada Kırım Savaşı özelinde savaşa bağlı göçlerin sosyo-psikolojik sonuçları üzerinde durularak moral açısından gerek devlet gerekse toplum nezdindeki etkileri değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Kırım Savaşı, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• Fisher, A. (2009). Kırım Tatarlar. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Karataş, Ö. (2014). Kafkas göçünün mağdurları. Karadeniz Araştırmaları, (42), 121-130.
• Karpat, K. H. (2013). Osmanlı nüfusu (1830-1914). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (2013). Osmanlı’dan günümüze etnik yapılanma ve göçler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Keleş, E. (2009). Kırım Savaşı’ndan sonra gelen muhacirlerin Menteşe Sancağı’nda iskânı. Turkish Studies, 4(8), 1166-1188.
• Kırımlı, H. (1996). Kırım Tatarlarında millî kimlik ve millî hareketler (1905-1916). Ankara: TTK.
• Komisyon, (2012). Osmanlı belgelerinde Kafkas göçleri II. İstanbul: B.O.A. Yayınları.
• Köse, O. (2006). 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması. Ankara: TTK.
• Saray, M. (1975). Rusya’nın Türk illerine yayılması, İstanbul: Boğaziçi Yayınları,
• Saydam, A. (1997). Kırım ve Kafkas göçleri (1856-1876), Ankara: TTK.
• Taşkın, F. (2006). “Kırım Savaşı’ndan Sonra Osmanlı Devleti’ne Yönelik Göç Dalgası ve Devletin Göçmenlere Yönelik Çalışmaları”, Savaştan Barışa: 150. Yıldönümünde Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması (1853-1856), 22-23 Mayıs, İstanbul, s. 235-244.
• Tekeli, İ. (2010). Göç ve ötesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ülküsal, M. (1980), Kırım Türk-Tatarları (Dünü-bugünü-yarını). İstanbul: Baha Matbaası.
• Yıldırım, M. A. (2010). Tanzimat döneminde meslek okulları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.