DEHŞETİN KAPISINI ARALAMAK: İZZET YASAR’IN ÖYKÜLERİNDE GOTİK ÖGELER

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 616 - 632, 15.06.2021

Nilüfer İlhan

Öz

İnsanın temel duygularından biri olan korku, sanatta karşılığını gotik sözcüğü ile bulur. Tarih boyunca birçok anlam değişikliğiyle karşılaşan, “ötekine” ya da “tekinsize” odaklanan gotiğin kökeni, Roma İmparatorluğunun çöküşüne yol açan, yıkım ve yağmayla adından söz ettiren Germen kavmi Gotlar’a dayanır. İlk Çağ’larda uygarlık karşıtı olarak tanımlanırken 12. yüzyılda dönemin mimarisinden farklı bir zevk ve anlayışı yansıtması, Aydınlanma Çağı’nda da modernitenin değerlerine karşı başkaldırması onun aykırılığının bir sonucu şeklinde belirir. Mimari bir alandan başlayarak resim ve edebiyata kadar çeşitli disiplinlerde bir tarza dönüşen gotiğin amacı, insanda korku ve dehşet hissi uyandırmaktır. Edebî ürünlerde söz konusu duygular, ürkütücü karakter ve mekânların aracılığıyla sunulurken ulusların bilinçaltında bastırdıkları unsurları gün yüzüne çıkarır. Bu anlamda gotik edebiyatın söz konusu ögeleri, Batı ve Doğu toplumlarında farklılık arz eder; toplumların kolektif korku belleğini yansıtması noktasında bir öneme sahiptir. Buna karşılık gotik tarz, Türk edebiyatında Tanzimat’ın gerçekliği başat unsur olarak kabul etmesiyle beraber uzun bir süre roman ve öyküde kendine yer bulamaz. Cumhuriyet Dönemi’nde ise aydınlanmacı zihniyetin gotiğin ilerlemesini yavaşlattığı dikkati çekse de gizli ve bastırılana karşı duyulan merakın ardından gotik ögelere yer verildiğini görmek mümkündür. Bu çalışmada, çağdaş Türk edebiyatı yazarlarından İzzet Yasar’ın (1951-2018) öykülerindeki gotik ögeler incelenecek; Yasar’ın gotiği modernitenin değerlerine karşı çıkmak ve modern insanı korkularıyla yüzleştirmek için kullandığı öne sürülecektir.

Anahtar Kelimeler

korku, mimari, edebiyat, öykü, İzzet Yasar, Gotik

Kaynakça

• Arargüç, F. (2016). Mimari bir tarzdan edebî bir türe: gotik. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 36, s. 245-257.
• Ateş, N. (2004). İzzet Yasar ile konuşma. Adam Öykü, Mart-Nisan, 51, s. 29-30.
• Bahtin, M. (2014). Karnavaldan romana. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Balık, M. (2014). Korku edebiyatı ve 1002. Gece Masalları’nda tekinsiz mekânlar. Korku Kitabı. (Editör: Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Kitabevi.
• Burke, E. (2008). Yüce ve güzel kavramlarımızın kaynağı hakkında felsefi bir soruşturma, Ankara: BilgeSu.
• Çabuklu, Y. (2006). Uzam ve kötülük. İstanbul: Everest Yayınları.
• Davenport-Hines, R. (2005). Gotik: aşırılık, dehşet, kötülük ve yıkımın dört yüz yılı. Ankara: Dost Kitabevi.
• Dinçer, A. (2017). Korku: dili, kavramlaşması, kültürel boyutu, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), 6(2), s. 769-798.
• Enki, Y. (2017). Maskenin düştüğü yer: korku edebiyatı yazıları. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Furedi, F. (2017). Korku kültürü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jentsch, E. (2019). Tekinsizliğin psikolojisi üzerine: Sigmud Freud tekinsizlik üzerine. İstanbul: Laputa Kitap.
• Moretti, F. (2018). Mucizevi göstergeler: edebi biçimlerin sosyolojisi üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Mull, Ç. P. (2008). Gotik romanın kıtalararası serüveni. Ankara: Ürün Yayınları.
• Özakın, D. (2018). Rus edebiyatında gotik estetiğin temel kavramları olarak yüce (sublime) ve tekinsiz (unheimlich). Ulakbilge, 6/ 25, Volume 6, Issue 25, p. 687-701. Özkaracalar, K. (2005). Gotik. L&M Yayınları.
• Özgüven, F. (1982). Hikâyede naylon tadı: İzzet Yasar, dönüşü olmayan hikâyeler. Çağdaş Eleştiri, Nisan, s. 55-56.
• Parman, T. (2004). Fobi, korku, kaygı, tekinsiz ve ergenlik. Psikanaliz Yazıları, İlkbahar, Baharlık Kitap Dizisi 8, s. 63-71.
• Polikar, T. (1999). Gotik mekânlar üzerine. Virgül Dergisi, 21, Temmuz-Ağustos, s. 10-13.
• Scognamillo, G. (1994). Dehşetin kapıları. İstanbul: Mitos Yayınları.
• Scognamillo, G. (1996). Korkunun sanatları. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, (2010). “İzzet Yasar”, C 2, K-Z, Yapı Kredi Yayınları, s. 1109.
• Tuğcu, E. (2007-2008), Hüseyin Rahmi’nin Cadı romanında korku politik söylem ve kadının konumlandırılışı. Hürriyet Gösteri, Kış (Aralık-Ocak-Şubat), 292, s. 120-125.
• Türkeş, Ö. (2007-2008). Korku türünde insana özgü çok şey bulmak mümkündür. Hürriyet Gösteri, Kış (Aralık-Ocak-Şubat), 292, s. 118-119.
• Yaşar, İ. (2012), Camdan Mezbahalar: toplu öyküler. İstanbul: Yitik Ülke Yayınları.
• Yumuşak, F. C. (2013). Kenan Hulusi Koray’ın korkutan öyküleri. Millî Folklor, Yıl 25, 97, s. 135-144.
• Yücesoy, Ö. (2007-2008). Batı edebiyatından Türk edebiyatına gotik türünün serüveni. Hürriyet Gösteri, Kış (Aralık-Ocak-Şubat), 292, s. 105-109.
• Zizek, S. (2010). Yamuk bakmak: popüler kültürden Jacques Lacan’a giriş. İstanbul: Metis Yayınları.