KÜLTÜR, MODERNLEŞME VE MİLLİYETÇİLİK BAĞLAMINDA HİLMİ ZİYA ÜLKEN VE TÜRK MODERNLEŞMESİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 4, 1636 - 1650, 15.12.2021

Sinan Ateş Abdülkadir Şanlı

Öz

Bu çalışmada, Hilmi Ziya Ülken'in modernleşmeye dair fikirleri belirli hatlar üzerinden bütünlüklü bir perspektifle ele alınmıştır. Yer yer karşılaştırmalara gidilerek Ülken'in fikirlerinin oturduğu zemin işaret edilmeye çalışılmıştır. Çalışma boyunca, Ülken'in modernleşmeye dair görüşlerinin fikir tarihi hakkında yaptığı çözümlemelerle nasıl şekillendiği aktarılmıştır. Bu tarz bir çözümlemenin Türk modernleşmesini anlamadaki eksikleri işaret edilmeye çalışılmıştır. İlgili çalışmada yorumsamacı bir metodoloji kullanılmıştır. Ülken'in talep ettiği modernleşme yöntemi sorgulanmış ve nihayetinde modernleşme için gerekli olduğunu öne sürdüğü milliyetçilik biçiminin geleneksel değerlendirmelerle açıklanamayacağı aktarılmıştır. Çalışmanın nihayetinde Hilmi Ziya Ülken cumhuriyetçi muhafazakâr bir portre olarak tanımlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Millî Kültür, Tanzimat, Modernleşme, Doğu-Batı, Milliyetçilik

Kaynakça

• Abu-Manneh, B (1994). The Islamic roots of the Gülhane Rescript Die Welt des Islams, New Series 34, no. 2.
• Akman, A. (2008). Milliyetçilik kuramında etnik/sivil milliyetçilik karşıtlığı, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Cilt: 4 Milliyetçilik, ed. Tanıl Bora, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bailey, F. E. (2006). Palmerston ve Osmanlı reformu 1834-1839, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, ed. Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Berkes, N. (2017). Türkiye’de çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Buruma, I. and Avishai, M. (2005). Occidentalism: The West in the Eyes of Its Enemies, New York: Penguin Books.
• Chatterjee, P. (2002). Ulus ve parçaları, Çev. İsmail Çekem, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gellner, E. (2013). Uluslar ve ulusçuluk, Çev. Büşra Ersanlı- Günay Göksu Özdoğan, İstanbul: Hil Yayın.
• Gökalp, Z. (2011). Türkçülüğün esasları, Ankara: Nilüfer Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (2004). Türkleşmek, İslamlaşmak, muasırlaşmak, İstanbul: Eflatun Yayıncılık.
• Kafadar, C. (2009). Osmanlı siyasal düşüncesinin kaynakları üzerine gözlemler, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Cilt: 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kahraman, H. B. (2002). İçselleştirilmiş, açık ve gizli oryantalizm ve kemalizm, Doğu-Batı – Oryantalizm I, no. 20.
• Mardin, Ş. (2012). Türk modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Quataert, D. (2013). Osmanlı İmparatorluğu, Çev. Ayşe Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rodkey, F. S. (1999). Lord palmerston and the rejuvenation of Turkey, 1830-41: Part I., The Journal of Modern History 1, no. 4.
• Said, E. V. (2016). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark anlayışları, Çev. Berna Yıldırım, İstanbul: Metis Yayınları.
• Turhan, M. (2015). Garplılaşmanın neresindeyiz, Ankara: Altınordu Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2012). Aşk ahlakı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2016). Millet ve tarih şuuru, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1979). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.
• Yılmaz, N. (2020). İsmet Özel’in Erbain’inde modernitenin eleştirisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(2), 642-664.