DEDE KORKUT HİKAYÊLERİNİN METİNLERARASI ANLAYIŞLA İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 554 - 572, 15.06.2022

Bilge Gök Abdulkadir Sağlam

Öz

Türk dünyasının kültürel değerlerini geçmişten günümüze taşıyan en önemli eserlerden biri de Dede Korkut Hikâyeleridir. Bu çalışmanın amacı Dede Korkut Hikâyelerinin metinlerarası anlam kurma yoluyla incelenmesidir. Nitel araştırma desenlerinden durum çalışması ile gerçekleştirilen çalışmada altı Dede Korkut Hikâyesi ikişerli olarak eşleştirilmiş ve bu hikâyelerin içerikleri metinlerarası anlam kurma yoluyla ele alınmıştır. Araştırmada veriler doküman analizi yoluyla elde edilmiş ve içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre incelenen Dede Korkut Hikâyelerinin bünyelerinde pek çok ortak temayı barındırmakta olduğu ve bu hikâyelerin eğitim öğretimde metinlerarası anlam kurma yoluyla kullanılmasının mümkün olduğu; yine öğrencilerin üst düzey düşünme, anlam kurma ve bu anlamı kültürel birikimlerimizle harmanlayabilmesi adına Dede Korkut Hikâyelerinin eğitim öğretim faaliyetlerinde kullanılabilecek ve metinlerarası ilişkiler kurulabilecek en önemli eserlerden birisi olduğu görülmüştür. Bu açıdan ele alındığında Dede Korkut Hikâyelerinin metinlerarası anlayışla incelenmesi metinlerdeki anlamın daha iyi anlaşılmasını ve metinlerde yansıtılan Türk kültür öğelerinin gelecek kuşaklara daha iyi yansıtılmasını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Hikâyeleri, metinlerarasılık, okuduğunu anlama

Kaynakça

• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/göstegelerarasılık. Kanguru Yayıncılık.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve metinlerarasılık. Çizgi Kitabevi.
• Aktulum, K. (2014). Metinlerarası ilişkiler. Kanguru Yayıncılık.
• Akdal, D. (2011). Metinler arası okuma yaklaşımının ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin yaratıcı yazma becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.
• Akyol, H. (2006)i. Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Kök Yayıncılık.
• Akyol, H. ve Kuralbayeva, A. (2021). Kazakistan ve Türkiye’deki 1. sınıf ana dil öğretim ders kitaplarının karşılaştırılması. Bilig Dergisi, 97, 109-136.
• Arı, B. ve Karateke, E. (2010). Dede Korkut Hikâyelerinde kadın ve çocuk eğitimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (14), 275-284.
• Ateş, S. (2013). İlkokulda peritextual okumadan metinler arası okumaya resimli hikâye kitabı okuma süreci. International Journal of Human Sciences, 10 (1), 1567-1585.
• Aydın, A. (2012). Eğitim hikâyedir. Pegem Akademi Yayınları.
• Baş, Ö., Avşar Tuncay, A. ve Akyol, H. (2014). Metinlerarası anlayışla Türk destanlarının eğitim öğretimde kullanılması. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama, 26, 23-36.
• Baş, Ö., Avşar Tuncay, A.ve Şahin, A. E. (2015). Asya-Avrupa kökenli masalların ilköğretimde yapısal bir metinlerarasılık perspektifinde kullanılması. Bilig Dergisi, 73, 39-62.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (17. Baskı). Pegem Yayınları.
• Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks Sage.
• Dalar, T. (2015). Kazan Oğlu Uruz’un esir düştüğü anlatı üzerine arketipsel ve imgesel bir yorum. Belgü, 2, 203-215.
• Demirci, M. (2019). 5.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerarası unsurları tespit etmek ve metinler arası okumanın okuduğunu anlamaya etkisini incelemek. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun: Giresun Üniversitesi.
• Deutscher, G. (2013). Dilin aynasından. (Çev. Cemal Yardımcı), Metis Yayınları.
• Deveci, H., Belet, D. ve Türe, H. (2013). Dede Korkut Hikâyelerinde yer alan değerler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (46), 294-321.
• Dıykanbayeva, M. (2011). Kırgız Türklerinde erkek çocuğun önemi ve edebi eserlere yansıması. A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED]. 46, 181-194.
• Ekici, M. (2008). Türk boylarının destanları. (Karl Reichl) kitabından çeviri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Günay, U. T. (2000). Dede Korkut kitabı ve toplumsal değerlerin tahlili. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, 202.
• İlhan, N. (2020). Toplumsal ve ferdi düşüncenin dile yansımaları (dil-düşünce ilişkileri). Turkish Studies, 7 (3), 1517-1525.
• İnan, İ. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerdeki deyim, atasözü ve özdeyişlerin analizi ve Türkçe eğitimine katkıları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Karadoğan, U. (2019). Çocuk ve çocukluk kavramının tarihsel süreçte değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 1, 195-226.
• Karatay, H. (2010). Türkçe dersi öğretim araçlarında yapılandırmacılık: metinlerarasılık. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (14), 155- 178.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kıran, A. E. ve Kıran, Z. (2003). Yazınsal okuma süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kitiş, E. (2019). Metinlerarası okuma uygulamalarının ortaokul öğrencileri üzerindeki etkililiğine yönelik bir inceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Köksal, K. ve Ünal, E. (2008). Metinler arası okumanın okuduğunu anlamaya etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (26), 154–169.
• Mandaloğlu, M. (2012). İslamiyet’ten önce Türklerde toplantı ve törenler. TSA, 16 (2), 211-232.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma. (Çeviri ed. Selahattin Turan). Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. ve Huberman, M. (2021). Genişletilmiş bir kaynak kitap nitel veri analizi. (Çev. Eds. Sadegül Akbaba Altun ve Ali Ersoy). Pegem Yayıncılık.
• Oğuz, Ö. (1996). Dede Korkut Destanlarından “Kanlı Koca Oğlı Turalı Boyı”nın tahlili. Bilig, 1, 17-23.
• Okumuşlar, M. (2006). Din eğitiminde etkin bir yöntem olarak hikâye. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 237-252.
• Önder, M. (2013). Sevgi, din dili ve hikâyelerin çocukların din eğitimindeki yeri ve önemi. The Journal Of Academic Social Science Studies, 6 (3), 1285-1298.