OKUMAYA YÖNELİK TUTUM, DİJİTAL OKURYAZARLIK VE OKUL BAĞLILIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 1743 - 1765, 15.12.2022

Enes Kaan Şahin , Hakan Sarıçam

Öz

Bu çalışmanın temel amacı ergenlerde okumaya yönelik tutum, dijital okuryazarlık ve okul bağlılığı arasında herhangi bir ilişki bulunup bulunmadığını incelemektir. Araştırmanın alışma grubunu 2021-2022 eğitim-öğretim yılında, Sivas ili Merkez ilçesinde bulunan kolay ulaşılabilir örnekleme ile seçilmiş 303 ortaokul ve lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada; Kişisel Bilgi Formu, Okumaya Yönelik Tutum ve Alışkanlık Ölçeği, Dijital Okuryazarlık Ölçeği ve Okul Bağlılığı Ölçeği veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Verilerin analizinde Pearson omentler çarpımı korelasyon analizi ile basit doğrusal regresyon analizi, bağımsız örneklemler t Testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve LSD Post-Hoc tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre okuma tutumu ve dijital okuryazarlık, okuma tutumu ve okul bağlılığı, dijital okuryazarlık ve okul bağlılığı arasında pozitif yönlü düşük düzeyde bir ilişki vardır. Kitap okumaya yönelik tutum ve dijital okuryazarlık puanları, okul bağlılığının %10’nunu açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Okuma tutumu, dijital okuryazarlık, okul bağlılığı.

Kaynakça

• Akın, A., Sarıçam, H., Demirci, İ., Usta, F., Yalnız, A. ve Yıldız, B. (2013). Okul Bağlılığı Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması ve Psikometrik Özellikleri. İstanbul, 2013, Dünya Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresinde sunulmuş bildiri, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Akkaya, N. ve Özdemir, S. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarının incelenmesi (İzmir-Buca örneği). Bartın University Journal of Faculty of Education, 2(1), 75-96.
• Aksoy, N. C., Karabay, E. ve Aksoy, E. (2021). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk İletişim, 14(2), 859-894.
• Akyol, E. M. (2022). Lise öğrencilerinin akademik bağlamda akış düzeylerinin akademik öz yeterlik, öz düzenleme ve okul bağlılığı ile ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Akyol, H. (2020) Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Alieto, E., Abequibel, B., Ricohermoso, C., & Alieto, E. O. (2020). An Investigation on Digital and Print Reading Attitudes: Samples from Filipino Preservice Teachers from a Nonmetropolitan-based University. Asian EFL Journal, 27(43), 278-311.
• Alparslan, N. (2016). Anne babası boşanmış ergenlerin benlik saygısı ve okula bağlılık düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altuntaş, S. ve Sezer, Ö. (2017). Ortaokul öğrencilerinin okula bağlanmalarının incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 83-97.
• Arastaman, G. (2009). Lise birinci sınıf öğrencilerinin okula bağlılık (school engagement) durumlarına ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(26), 102-112.
• Argon, T. ve İsmetoğlu, M. (2016). Öğrencilerin lise yaşam kalitesi algıları ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 238-249.
• Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baba, J., & Affendi, F. R. (2020). Reading Habit and Students' Attitudes towards Reading: A Study of Students in the Faculty of Education UiTM Puncak Alam. Asian Journal of University Education, 16(1), 109-122.
• Balcı, A., Uyar, Y. ve Büyükikiz, K. K. (2012). İlköğretim 6. Sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıkları, kütüphane kullanma sıklıkları ve okumaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 7(4), 965-985.
• Başaran, M. ve Ateş, S. (2009). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin okumaya ilişkin tutumlarının incelenmesi. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 29(1), 73-92.
• Bilgin, O. ve Taş, İ. (2018). Ergenlerde okula bağlılığın yordayıcıları olarak okul iklimi ve sosyal medya bağımlılığı. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, (26), 15-33.
• Blanco, N., & Rodríguez-Martínez, C. (2015). Attitude and commitment to school of successful secondary school students/Actitud y compromiso hacia la escuela en estudiantes de secundaria considerados de éxito escolar. Infancia y Aprendizaje, 38(3), 542-568.
• Bulut, S. ve Susar Kırmızı, F. (2021). İlkokul öğrencilerinin ekrandan okumaya yönelik tutumları. Temel Eğitim, (11), 17-29.
• Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Ceylan, H. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okula bağlılıklarında önemli bir faktör: Okul kültürü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çeçen, M. ve Deniz, E. (2015). Lise öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları (Diyarbakır ili örneği). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(30), 193-212.
• Çelenk, S. (2002). İlkokuma-yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlara ilişkin öğretmen görüşleri. İlköğretim Online, 1(2), 40-47.
• Demir, T. (2010). Türkçe öğretiminde anlama ve zihinde yeniden yapılandırma. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 201-223.
• Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Ankara: MEB Yayınları.
• Dönmez, Ş. (2016). Ortaokul öğrencilerinde okul iklimi, okula bağlılık ve okul yaşam kalitesi algısının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Sıtkı Kocaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dönmez, Ş. ve Taylı, A. (2018). Ortaokul öğrencilerinde okul iklimi, okula bağlılık ve okul yaşam kalitesi algısının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2) , 1-17.
• Duman, B. ve Gökmen, T. (2018). Öğretmen adaylarının okumaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2) , 13-22.
• Elliott, C., Livengood, K., & McGlamery, M. (2012, March). Ipads and Struggling Readers. In Society for Information Technology & Teacher Education International Conference (pp. 4079-4083). Association for the Advancement of Computing in Education (AACE).
• Epçaçan, C. (2009). Okuduğunu anlama stratejilerine genel bir bakış. Journal of International Social Research, 1(6), 207-223.
• Er, O. (2018). Okuma kültürü. S. Alyılmaz ve B. Ürün Karahan (Editör), Okuma eğitimi (s. 55-73) içinde, Ankara: Anı.
• Erdoğan, A. B. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okula bağlanmalarının okul tükenmişliği ve algılanan anne-baba ve öğretmen akademik katılımı bağlamında incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erdoğdu, M. ve Yüzbaş, D. (2018). Lise öğrencilerinin okula bağlılık ile genel öz-yeterlilik düzeyleri arasındaki ilişki. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(32), 205-227.
• Feyza, G., Turabik, T., Arastaman, G. ve Akbaşlı, S. (2019). Üniversite öğrencilerinin okul bağlılığı ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 507-520.
• Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of the evidence. Review of educational research, 74(1), 59-109.
• Göldağ, B. (2021). Üniversite öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeyleri ile dijital veri güvenliği farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(3), 82-100.
• Gül, B. ve Demir, S. (2020). Okuma tutum ve alışkanlık ölçeği geliştirilmesi: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 528-547.
• Güneş, F. (2021). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• İhtiyaroğlu, N. (2014). Okul ikliminin öğretmen etkililiği ve öğrenci okul bağlılığı ile ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• İhtiyaroğlu, N. ve Demir, E. (2015). Farklı denetim odağına sahip öğrencilerin okul bağlılık düzeylerinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(03), 282-296.
• İkiz, F. E. ve Sağlam, A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin şiddet eğilimleri ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1235-1246.
• İşeri, K. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okuma tutumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 468-487.
• Kalaycı, H. ve Özdemir, M. (2013). Lise öğrencilerinin okul yaşamının niteliğine ilişkin algılarının okul bağlılıkları üzerine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 293-315.
• Kale, M. ve Demir, S. (2021). İlkokullarda yetiştirme programı (İYEP) uygulamalarının öğrencilerin okula bağlılık düzeylerine katkısının incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 50(232), 161-175.
• Karababa, A., Oral, T. ve Dilmaç, B. (2018). Ortaokul öğrencilerinde okula bağlılığın yordanmasında algılanan sosyal destek ve değerin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 269-279.
• Karabacak, Z. İ. ve Sezgin, A. A. (2019). Türkiye’de dijital dönüşüm ve dijital okuryazarlık. Türk İdare Dergisi, 1(488), 319-343.
• Karabay, A. ve Kayıran Kuşdemir B. (2010). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama becerileri ve okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki. Ç.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(238), 110-117.
• Karahan, B. Ü. (2018). Okumaya yönelik tutum ölçeği: Ölçek geliştirme çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 67-73.
• Kaya, M. ve Boyraz, C. (2020). Akademik başarı ve okul bağlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi: bir meta analiz çalışması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 148-165.
• Kaya, S. (2017). Lise öğrencilerinin 21.yüzyıl becerilerinin öğrenci tükenmişliği ve okul bağlılığı ile ilişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kızgın, A. ve Baştuğ, M. (2020). Okuma motivasyonu ve okuduğunu anlama becerisinin akademik başarıyı yordama düzeyi. Journal of Language Education and Research, 6(2) ,601-612.
• Kozan, M. ve Özek Bulut, M. (2019). Böte bölümü öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 107-120.
• Köse, A. ve Yılmaz, Y. (2011). Öğretmen adaylarının okuma tutumlarının farklı değişkenlere göre değerlendirilmesi. 1. Uluslararası Türkçe Eğitimi Öğrenci Kongresi Bildirileri. Gazi Üniversitesi, 29-30 Eylül 2011, Ankara, s. 186-195.
• Kul, S. (2020). Dijital okuryazarlık ve diğer değişkenlerle internet bağımlılığı ilişkisinin incelenmesi. Uluslararası Yönetim Bilişim Sistemleri ve Bilgisayar Bilimleri Dergisi, 4(1) , 28-41.
• Kurudayıoğlu, M. (2011). Zihinsel ve Fiziksel Bir Süreç Olarak Okuma. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 31(1), 15-29.
• Kuşdemir, Y. (2019). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 75-86.
• Li, Y. ve Lerner, R. M. (2013). Interrelations of behavioral, emotional, and cognitive school engagement in high school students. Journal of Youth and Adolescence, 42(1), 20-32.
• Maden, S. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin ekran okumaya yönelik tutumları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(3), 1305-1319.
• Mcneely, C. A., Nonnemaker, J., M., & Blum, R. W. (2002). Promoting School Connectedness: Evidence From the National Longitudinal Study of Adolescent Health. Journal of School Health, 72(4), 138-146.
• MEB (2006). Türkçe Dersi Öğretim Programı(6-8.sınıflar). Ankara: MEB Yayınları
• MEB (2019). Okuma Beceriler Dersi Öğretim Programı (5-6.sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• MEB (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı(1-8.sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Morgan, P. L., & Fuchs, D. (2007). Is there a bidirectional relationship between children's reading skills and reading motivation?. Exceptional Children, 73(2), 165-183.
• Odabaş, H., Odabaş, Z. Y. ve Sevmez, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde dijital/e-kitap okuma kültürü: Selçuk Üniversitesi örneği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(1), 139-171.
• Onursoy, S. (2018). Üniversite gençliğinin dijital okuryazarlık düzeyleri: Anadolu üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 989-1013.
• Önen, E. (2014). Öğrencinin okula bağlılığı ölçeği: Türk ortaokul ve lise öğrencileri için uyarlama çalışması. Turkish Psychological Counseling & Guidance Journal, 5(42), 221-234.
• Özbay, M. (2010). Anlama teknikleri-1 okuma eğitimi. Ankara: Öncü kitap.
• Öztürk, E. ve Işılnur, C. A. N. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin elektronik kitap okumaya ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171(171), 137-153.
• Öztürk, Y. (2020). Dijital okuryazarlık hakkında lise öğrencilerinin kendilerine ve anne-babalarına yönelik görüşleri Kırıkkale ili örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Pala, S.M. ve Başıbüyük, A. (2020). 10-12 yaş grubu öğrencileri için dijital okuryazarlık ölçeği geliştirme çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(33), 542-565.
• Pala, Ş. M. ve Başıbüyük, A. (2020). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(3), 897-921.
• Petscher, Y. (2010). A meta‐analysis of the relationship between student attitudes towards reading and achievement in reading. Journal of research in reading, 33(4), 335-355.
• Pratolo, B. W., & Solikhati, H. A. (2021). Investigating Teachers' Attitude toward Digital Literacy in EFL Classroom. Journal of Education and Learning (EduLearn), 15(1), 97-103.
• Sallabaş, M. E. (2008). İlköğretim 8.sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları ve okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 141-155.
• Sıcak, A. ve Başören, M. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin akademik motivasyonlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Bartın örneği). Bartın University Journal of Faculty of Education , 4(2), 548-560.
• Sidekli, S. ve Yangın, S. (2005). Okuma güçlüğü olan öğrencilerin okuma becerilerinin geliştirilmesine yönelik bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 393-413.
• Şahin, K., E. (2021). Sezdirme yöntemi ve düz anlatım yöntemi ile yapılan dil bilgisi öğretiminin öğrenci başarısına ve erişisine etkisinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tüzel İşeri, E., ve Yavuz Tabak, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin okula bağlılıklarının okulun özellikleri ve öğrencilerin kişisel değişkenleri açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1217-1231.
• Weisberg, M. (2011). Student attitudes and behaviors towards digital textbooks. Publishing research quarterly, 27(2), 188-196.
• Wonglorsaichon, B., Wongwanich, S., & Wiratchai, N. (2014). The influence of students school engagement on learning achievement: A structural equation modeling analysis. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 1748-1755.
• Yaman, H. ve Dağtaş, A. (2013). Ekrandan okumanın okumaya yönelik tutuma etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4), 314-333.
• Yaman, H. ve Süğümlü, Ü. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin ders dışı kitap okuma alışkanlıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 291-306.
• Yaşar, D. E. (2021). Ortaokul öğrencilerinin okula bağlanma düzeyleri ile akran ilişkileri ve okul motivasyonu arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yıldız, N. ve Keskin, H. (2016). Ergenlik dönemindeki öğrencilerin dijital ve matbu okumaya karşı tutumlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 344-361.
• Yılmaz, M. ve Benli, N. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1) , 281-291.
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824. Yurdakal, İ. H. ve Susar Kırmızı, F. (2021). Öğretmen adayları için dijital okumaya yönelik tutum ölçeği (DOTÖ): geçerlik ve güvenirlik çalışması. Buca Faculty of Education Journal, (51), 137-159.