KADİM AĞIT KÜLTÜRÜ VE ELBİSTANLI KADINLAR

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 64 - 79, 15.03.2024

Ayşe Hilal Kalkandelen

https://doi.org/10.7884/teke.1367676

Öz

Tarihi çok eskilere dayanan, ölüm, ayrılık ve doğal afetler sebebiyle insanların, özellikle kadınların üzüntülerini yansıttıkları ağıtların örneği olarak Elbistan ağıtlarını kapsayan bu çalışma, Elbistan’ın ağıt söyleyen kadınlarını tanıtmayı amaçlamaktadır. Ağıtlar; insanların geçmişi, yaşanmışlıkları, içlerinden atamadıkları duygularıdır. Bu çalışmada ihtiva ettiği edebî anlamlar açısından ele alınarak yakın geçmişimize kadar önemini sürdüren bir sözlü geleneğin varlığı, bilhassa Elbistan örneği üzerinden sunulmuştur. Ağıt, pek çok kişi tarafından ele alınmış olsa da ağıdın, acılarını içlerinde yaşamaya alışmış ve belki de alışmak zorunda bırakılmış kadınlarla olan ilişkisi yeterince irdelenmemiştir. Biz de bu boşluğu, kadınların hak ettikleri ihtimamın sorumluluğunu hissettiğimizden dolayı kapatmak istedik. Şairleri ve şiirleriyle edebiyat dünyasında mühim bir yer alan Elbistan, bu konuda yeterli kaynağa sahip olduğundan Elbistan’daki ağıt geleneğinin literatüre yeni bir bakış açısı getireceğine inanıyoruz. Bu çalışmada, ağıt türünde şiir söyleyen Elbistanlı kadın şairlerin ağıtlarından örnekler verilmiş, onların hangi konularda ağıt yaktıkları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kültür, ağıt, Elbistan, şair, şiir

THE ANCIENT LAMENT CULTURE AND WOMEN FROM ELBISTAN

Öz

This study, which covers the laments of Elbistan as an example of the lamentations of people, especially women, reflecting their sorrow due to death, separation, and natural disasters, which date back to ancient times, aims to introduce the lamenting women of Elbistan. Laments are people's past, experiences, and feelings they cannot get rid of. In this study, literary meanings, and the existence of an oral tradition, which has maintained its importance until our recent past, are presented especially through the example of Elbistan. Although the lament has been discussed by many people, its relationship with women who are used to and perhaps forced to live their pain within themselves has not been sufficiently analyzed. Feeling the responsibility of giving women the attention they deserve, we wanted to close this gap. Since Elbistan, which has an important place in the world of literature with its poets and poems, has sufficient resources on this subject, we believe that the lament culture of Elbistan will bring a new perspective to the literature. In this study, examples of the laments of the female poets of Elbistan who sang poems in the genre of lament are given and the subjects of their laments are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Culture, lament, Elbistan, poet, poem

Kaynakça

• Bali, M. (1997). Ağıtlar. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Bilgin, A. (2006). Elbistanca örnekleriyle Elbistan ağzı sözlük. Elbistan: Pınar.
• Bilgin, A. (2015). Elbistanlı hanım şairler. İstanbul: Özgü.
• Binyazar, A. (1979). Ağıt toplumu. İstanbul: Can.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun Yazıtlarından günümüze Türkiye Türkçesinin söz varlığı, Ötüken Türkçe sözlük I-V. İstanbul: Ötüken.
• Devletşah. (2011). Tezkiretü’ş-Şuarâ. Çev. Necati Lugal. İstanbul: Pinhan.
• Elçin, Ş. (1990). Türkiye Türkçesinde ağıtlar. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Elçin, Ş. (1993). Halk Edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ.
• Ergin, M. (2021). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi.
• Esen, A. Ş. (1982). Anadolu ağıtları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Fuzûlî. (2013). Hadîkatü’s-Süedâ, ermişlerin bahçesi, Kerbela şehitlerinin destanı. Sad. M. Faruk Gürtunca. İstanbul: Huzur.
• Görkem, İ. (2001). Türk Edebiyatında ağıtlar, Çukurova ağıtları-metin-inceleme. Ankara: Akçağ.
• Gözükara, M. ve Özalp, Ö. H. (2011). Elbistan ağıtları I-II. İstanbul: Özgü.
• Kaya, D. (2014). Anonim Halk şiiri. Ankara: Akçağ.
• Kemal, Y. (1992). Ağıtlar. İstanbul: Toros.
• Köksal, H. (1996). Günümüz âşık ve şairlerinde ağıt yakma geleneği, Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 234-240.
• Köprülü, M. F. (1989). Edebiyat araştırmaları I. İstanbul: Ötüken.
• Köprülü, M. F. (2014). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Alfa.
• Kudret, C. (2018). Örneklerle edebiyat bilgileri. İstanbul: Kapı.
• Kutsal Kitap. (2001). İstanbul: Yeni Yaşam.
• Mahmud el-Kaşgarî. (2007). Dîvânü Lugati’t-Türk. Çev. Serap Tuba Yurteser ve Seçkin Erdi. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Şenel, S. (1988). “Ağıt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. I, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 470-472.
• Tâhirü’l-Mevlevî. (2019). Edebiyat lügatı. Haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu. İstanbul: Büyüyen Ay.
• Temizyürek, M. (2019). Ağıt, şiir, kadın. İstanbul: Edebî Şeyler.
• Tietze, A. (2016). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı I-X. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Timurtaş, F. (2005). Tarih içinde Türk edebiyatı. Ankara: Akçağ..
• Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi I-VI. (1977). İstanbul: Dergâh.
• Türk dünyası edebiyat kavramları ve terimleri ansiklopedik sözlüğü I-VI. (2001). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü I-V. (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uludağ, S. (1988). “Ağıt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. I, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 470-472.
• Uzun, O., Temiz M. ve Özdemir H. İ. (2012). Kahramanmaraş yöresi ağıtları I-IV. Ankara: Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları.
• Sözlü Kaynaklar
• KK. 1: Meryem Cücük, d. 1959, Elbistan, evli, ev hanımı, 05. 08. 2023.
• KK. 2: Mustafa Uğur, d. 1945, Elbistan, ilkokul, evli, matbaacı, 10. 09. 2023.