5 VE 6. SINIF TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ METİNLERİN KÜLTÜREL ÖGELER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 255 - 277, 15.03.2024

Nurten Üzümcü , Berna Ürün Karahan

https://doi.org/10.7884/teke.1380768

Öz

Kültür, insan topluluklarını yığın olmaktan kurtaran ve bu topluluklara millet olma özelliği kazandırarak bu milletleri güçlü bağlarla bir arada tutan maddi ve manevi değerlerin toplamıdır. Türkçe dersi Türk dilinin ve kültürünün aktarımı açısından anahtar bir role sahiptir. Bir toplumun paylaştığı kültürel ögeler ne kadar fazlaysa ortak bir paydada buluşmaları o kadar kolay olur. Birlik ve beraberliğin temelini ortak yaşanmışlıklar yani kültürel birikimler meydana getirmektedir. Aynı tarihsel birikime sahip, ortak gelenek ve görenekten gelen bireylerin ait oldukları toplum için birlikte hareket etmesi, kenetlenmesi, birlik ve beraberlik şuuru taşıması aynı kültürel değerlere sahip olmalarından ileri gelmektedir. Kültürün taşıyıcısının ana dil olduğu gerçeğinden hareketle Türkçe dersinin ve Türkçe ders kitaplarının bu bilinçle hazırlanması gerekmektedir. Tüm bunlar dikkate alınarak Türkçe ders kitaplarının kültürel çeşitliliği aktarma yeterliliği ve düzeyi araştırılması gereken önemli bir konudur. Araştırma nitel durum çalışması şeklinde desenlenmiştir. Veriler doküman incelemesi yöntemiyle toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde ise nitel analiz tekniklerinden betimsel analiz kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dil, Kültürel öge, Ders Kitabı, Kültür Aktarımı

THE EXAMINATION OF THE TEXTS IN THE 5TH AND 6TH GRADE TURKISH LESSON TEXTBOOKS IN TERMS OF CULTURAL ELEMENTS

Öz

Culture is the total of the material and intangible values that save human communities from being a mass and hold these nations together with strong ties by giving them the characteristic of being a nation. Turkish lesson has a key role in terms of the transmission of Turkish language and culture. The more cultural elements a society shares, the easier it is for them to meet on a common interest. Common experiences, in other words, cultural accumulations generate the basis of unity and togetherness. The fact that individuals with the same historical background, coming from common traditions and customs act together for the society they belong to, stick together, and have a consciousness of unity and togetherness is due to the fact that they have the same cultural values. Considering the fact that the carrier of culture is the mother tongue, Turkish lesson and Turkish textbooks should be prepared with this awareness. Taking all these into consideration, the sufficiency and level of Turkish textbooks in conveying cultural diversity is an important issue that needs to be investigated. The research was designed as a qualitative case study. Data were collected by document review method. In the evaluation of the data, descriptive analysis, one of the qualitative analysis techniques, was used.

Anahtar Kelimeler

Language, Cultural element, Textbook, Cultural Transfer

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Değişen dünya değişen değerler. Ankara: İnkılap.
• Akarsu, B. (1998). Wilhelm Von Humboldt’da dil- kültür bağlantısı. İstanbul: İnkılap.
• Akın, K. (2018). Milli kültür teması çerçevesinde ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki kültürel unsurlar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 77, 363-379.
• Aksan, D. (1995). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK.
• Aksan, D. (1998). Anlambilim, anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Engin.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri spss uygulamalı (6. Baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Alyılmaz, S. (2018). Türkçe öğretiminde hedef kitlenin / “öğrenen”in önemi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2452-2463.
• Alyılmaz, S. ve Alyılmaz, C. (2018). Ağız bilimi çalışmalarının Türkçe öğretimi açısından önemi. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 45, 1-34.
• Alyılmaz, C. ve Er, O. (2016). Yabancılara Türkçe öğretimi uygulamalarında öğretmenlerin kültürel farkındalık oluşturmadaki etkisinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1392-1413.
• Alyılmaz, C. ve Er, O. (2018). İkinci dil olarak Türkçe Öğrenen Öğrencilerin Türk Kültürüne Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1269-1285.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. sınıf türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methods in education. (6th Edition). New York: Routledge.
• Çakmak, A. (2013). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinde adalet değerinin öğretimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çapraz Baran, Ş., Diren, E. (2020). Ortaokul 5.sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazanılmasında bir yaklaşım: karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
• Er, O. (2015). El-kavânînü‘l-külliyye li-zabti‘l-lügati‘t-Türkiyye‘de yer alan kültürel ögelerin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 4(1), 294-304.
• Erden, M. (2011). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Arkadaş.
• Ergin, M. (2007). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basın/Yayım/Dağıtım.
• Gökçe, O. (1994). Türk gençliğinin sosyal ve ahlaki değerleri. Ata Dergisi, 131-139.
• Gülden, B. (2018). Türkçe ders kitaplarında kültür temelli olarak hazırlanan etkinlikler üzerine bir inceleme (5.sınıf türkçe ders kitabı örneği). Turkish Studies, 13(11), 1635-1652.
• Gülden, B. (2019). Türkçe Öğretim Programlarının ve Türkçe Ders Kitaplarının Kültür Aktarımı Bağlamında Somut Olmayan Kültürel Miras Ögeleri Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Güven, A. Z. (2013). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan Türk dili ile ilgili kültürel ögelerin tespiti ve incelenmesi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 1-17.
• Güvenç, B. (2007). Kültürün Abc’si. İstanbul: Yapı Kredi.
• İmik, Ü. (2014) Müzik ve medya. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Kan, O. M. (2010). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları ilköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının kültür ögeleri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaplan, M. (2005). Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karacan, E. (2000). Bebeklerde ve çocuklarda dil gelişimi. Klinik Psikiyatri, 3, 263- 268.
• Karakuş, İ. (2005). Türkçe-Türk dili ve edebiyatı öğretimi. Ankara: Can.
• Kavcar, C. (1993). Yeni Türk Edebiyatı öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 26(1), 22-38.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Ankara: Engin.
• Kırkkeseli, Ö. (2017). 8. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan şiir ve okuma metinlerinin kültürel ögeler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, Z. (2007). Dil nedir? (Editörler: Z. Korkmaz vd.) Ankara: Ekin Basın Yayın Dağıtım, 1-46.
• Köseoğlu, N. (1992), Milli kültür ve kimlik. İstanbul: Ötüken.
• Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değerler yönelimi ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
• Maslow, A. (2001). İnsan olmanın psikolojisi (Toward A Psychology of Being). (Çev. Okhan Gündüz). İstanbul: Kuraldışı.
• Matan, M. (2004). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında kültür öğeleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6,7,8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2016). Millî eğitim temel kanunu.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. (2nd Edition). California: Sage.
• Okur, A., Keskin, F. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel ögelerin aktarımı: İstanbul yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği. International Journal of Social Science 6(2), 1619-1640.
• Onan, B. (2005). İlköğretim ikinci kademe Türkçe öğretiminde dil yapılarının anlama becerilerini (okuma/dinleme) geliştirmedeki rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ozan L., Ş., Odabaşı, H. F. ve Kabakçı Yurdakul, I. (2017). Eğitim ortamlarında durum çalışmasının önemi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 369-385.
• Öncül, R. (2000). Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Özbay, M. (2008). Türkçe özel öğretim yöntemleri ı. Ankara: Öncü Basımevi.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323‐ 343.
• Sarıboyacı, M.O. (2021). Ortaokul 6.sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Saussure, F. (2001). Genel dilbilim dersleri. (Çev.: Berke Vardar), İstanbul: Multilingual.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (1986). Sanat kavramı ve terimler sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Subaşı, M. ve Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
• Şişman, B. (2002). Samsun yöresinde geçiş dönemleriyle (doğum, sünnet, evlilik ve ölümle) ilgili yaşayan halk inançları ve bunlara ait uygulamalar. Erdem, 13(39), 445-470.
• Tıllman, D. (2000). Living values activities for young adults. Deerfield Beach-Florida: Health Communications.
• Tomalin, B. and Stempleski, S. (1993). Cultural awareness. Oxford: Oxford University.
• Topal, S., Batur, Z. (2021). Türkçe Ders Kitaplarında Kültürel Çeşitlilik. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 112, 294-308.
• Topcu, M. (2015). Yaşar Kemal'in romanlarında halk kültürü etkisi. Ankara: Grafiker.
• Tural, S. (1988). Kültürel kimlik üzerine düşünceler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Turhan, M. (2002). Kültür değişmeleri. İstanbul: Çamlıca.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe sözlük. (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Türk Dil Kurumu (2022). Genel Türkçe sözlük. Ankara: TDK.
• Yayla, A. (1998), Türk kültür ve medeniyet tarihi ders notları (Basılmamış Ders Notu), İstanbul.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. TÜBAR, (XIX).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, F. ve Merter, F. (2012). Sınıf öğretmenliği adaylarının küreselleşme çerçevesinde değerler eğitimine ilişkin görüşleri. XI. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, 299- 314.
• Yılmaz, K. (2006). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerine göre kamu ilköğretim okullarında bireysel ve örgütsel değerler ve okul yöneticilerinin okullarını bu değerlere göre yönetme durumları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.