SANATTA YÜCE KAVRAMI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 492 - 504, 15.06.2024

Yıldız Özer

https://doi.org/10.7884/teke.1479632

Öz

Yüce kavramı, Antik Yunan felsefesinde ve MS 1. yüzyılda Sahte Longinus tarafından ele alınarak incelenen bir kavramdır. Daha sonra, Edmund Burke ve Immanuel Kant’ın felsefi çalışmalarında tekrar gündeme gelmiştir. Longinus'un ele aldığı yüce, Homeros'un şiirleri ve klasik trajedilerdeki duyguları içerirken, Edmund Burke ve Immanuel Kant gibi filozoflar, yücelik kavramını daha fazla araştırmışlar ve farklı açılardan ele almışlardır. Burke, yüceyi acıya, tehlikeye ve korkuya dayandırırken Kant, estetik ve etik arasında bir köprü olarak görmüştür. Romantik sanatçılar, doğanın yüceliğini vurgulayarak doğa manzaralarını korkutucu ve hayranlık uyandırıcı bir şekilde tasvir etmişlerdir. Günümüzde, teknoloji ve tüketim kültürü, doğanın yerini alarak yeni bir yücelik anlayışı oluşturmuştur. Çağdaş sanat, yüceliği doğal manzaralardan ziyade insan duyguları ve teknolojinin karmaşıklığıyla ilişkilendirir. Çağdaş sanatta yüce kavramı, geleneksel tanımının ötesine geçerek farklı yorumlara ve ifadelere sahip olmuştur. Geleneksel anlamıyla yüce, insanı korkutup hayranlık uyandıran doğal güzelliklerin veya büyüklüklerin bir ifadesi olarak düşünülürken, çağdaş sanatta, daha soyut ve kişisel bir anlam kazanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yüce, Sanat, Güzel, Doğa

A RESEARCH ON THE CONCEPT OF THE SUBLIME IN ART

Öz

The concept of the sublime is a concept that was analysed in Ancient Greek philosophy and in the 1st century AD by Longinus the Pseudo. It was later revived in the philosophical works of Edmund Burke and Immanuel Kant. While the sublime that Longinus dealt with includes the emotions in Homer's poems and classical tragedies, philosophers such as Edmund Burke and Immanuel Kant further explored the concept of the sublime and dealt with it from different angles. While Burke based the sublime on pain, danger and fear,
Kant saw it as a bridge between aesthetics and ethics. Romantic artists, emphasising the sublimity of nature, depicted landscapes in a frightening and awe-inspiring way. Today, technology and consumer culture have replaced nature and created a new understanding of the sublime. Contemporary art associates the sublime with human emotions and the complexity of technology rather than natural landscapes. The concept of the sublime in contemporary art has gone beyond its traditional definition and has different interpretations and expressions. While the sublime in the traditional

Anahtar Kelimeler

Sublime, Art, Beautiful, Nature

Kaynakça

• Aslan, R. (2017). Plastik sanatlarda romantik tavır. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Bayrak, B. ve Alioğlu, N. (2019). Çağdaş sanatta büyük boyutlu sanat yapıtlarının yüce ile ilişkisi., Global Media Journal: Turkish Edition, 10(19), 270-300.
• Bozkurt, N. (2014). Sanat ve estetik kuramları. Ankara: Sentez.
• Burke, E. (2008) Yüce ve güzel kavramlarımızın kaynağı hakkında felsefi bir soruşturma. (Çev. M. Barış Gümüşbaş). Ankara: Bilge Su.
• Cousins, M. (2021). Çirkin (Çev. A. Terzi). e-skop Dergisi 19: https://www.eskop.com/skopyazar/mark cousins/164000 adresinden alındı.
• Dedeoğlu, O. A. (2017). Sanatta yücenin temsil sorunu (20.yüzyıl-21.yüzyıl). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Develi, N. (2017). Edmund Burke ve İmmanuel Kant bağlamında modern felsefede sanat anlayışı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eco, U. (2016). Güzelliğin tarihi. Doğan Kitap.
• Günenç, M. (2011). Kant’ın nihai eleştirisi. Felsefe Dünyası. http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=ENG&sectionID=0&articleID=1324&bhjs=-1.Erişim Tarihi:03.05.2025
• Koşar, Ö. (2021). Sanatta yücenin neliği üzerine güncel bir okuma. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 6(13), 151-163.
• LIewellyn, N. & Riding, C. (2013). The Art of the Sublime. Tate Research. https://www. tate .org.uk /art /research -publications /the sublime /the -contemporary -sublime -r1109224, erişim tarihi: 21 Nisan 2024 adresinden alındı.
• Morley, S. (2010). Staring into the contemporary abyss the contemporary sublime. tate.org.uk: https://www.tate.org.uk/tate-etc/issue-20-autumn-2010/staring-contemporary-abyss adresinden alındı.
• Özer, Y. (2023). Ekolojik dengenin korunmasında sanatın rölü. Yayınlanmamış. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitütüsü.
• Shinkle, E. (2013). Video games and the technological sublime. Tate.org.uk.: https://www.tate.org.uk/art/research-publications/the-sublime/eugenie-shinkle-videogames-and-the-technological-sublime-r1136830, accessed 02 May 2024. Adresinden alındı.
• Soğancı, İ. Ö. ve Aydoğan, K. B. (2014). Sanat felsefesi ve estetik. Yayımlanmamış Ders Notları, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü.
• White, L. (2013). Damien Hirst’s Shark: Nature, Capitalism and the Sublime. https://www.tate.org.uk/art/research-publications/the-sublime/luke-white-damien-hirstsshark-nature-capitalism-and-the-sublime-r1136828, accessed 12 Aprel 2024.
• Zümrüt, Y. (2012). 1960 Sonrası süreçte ortaya çıkan ekolojik sanatın kavramlar ve amaçlar kapsamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.