Lacan’ın Arzu Etiği ve Ontik Kaybın Ontolojik Bir Arayışa Dönüşmesi

Yıl 2023, , 101 - 121, 15.12.2023

Feyza Şule Güngör

https://doi.org/10.55256/temasa.1339207

Öz

Lacan’ın psikanaliz etiği, insanın en derinindeki arzusuyla ilişkisini iyi ve kötü belirleniminde temel bir faktör olarak değerlendirmesi nedeniyle sıklıkla arzu etiği olarak nitelendirilir. Arzu etiği, geleneksel etik teorilerinin fayda, çıkar, ilgi, mutluluk, erdem ve ödeve atfettiği rolü arzuya atfederek bu teorilere radikal bir alternatif sunar. Lacan, bilinçdışı arzularımızı tamamen görmezden gelen tüm bu yüksek amaçların insanın kendi arzusuna ihanetini olumladığını savunur ve bilinçdışını/arzuyu etik ilke olarak gören Freud’un teşebbüsünü takip ederek etik ile pathos (tutku) arasındaki bağlantıyı yeniden keşfetmeye çalışır. Bilinçdışıyla bağlantıda yetkinleşmeyi önceleyen bu yeni etik alan, ahlaki kurallar formüle ederek iradeyi güçlendirmeyi ya da iyi yaşam formülleri sunmayı hedeflemez. Lacancı arzu etiği, insan eylemlerinin çekirdeği olan ancak anlaşılmaz ve ele geçirilemez bir karaktere sahip arzunun kökenlerini keşfederek, insan yaşamının ve karakterinin doğasını neyin oluşturduğuna dair geniş bir anlayışla ilgilidir. Bu bağlamda çalışmamızın amacı, bedenlerimiz, dilimiz ve kendimiz ile ilişkiyi önceleyen bambaşka bir söylemi ihtiva eden arzu etiğinin temeli olan “İçindeki arzuya uygun davrandın mı?” sorusunun varoluşsal karşılığını takip etmektir. Bu amaca bağlı olarak, öncelikle bilinçdışının erdem ve ödev etiğindeki konumunu tartışacak ve Lacan’da hep bir kayıp duygusuyla karakterize olan arzunun ontolojik bir arayışa dönüşmesini değerlendireceğiz. Bu arayışta arzunun gündelik hayattaki görünümleri, öznenin arzusuna neden ve nasıl ihanet etmiş olacağı ve en önemlisi de Lacan’ın etik düsturu olan “Arzuna sahip çık!” mottosunun psiko-felsefi açılımları da temel izleğimiz olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Lacan, Arzu, Etik, Bilinçdışı, Psikanaliz

Lacan’s Ethics of Desire and the Transformation of Ontic Loss into an Ontological Search

Öz

Lacan’s ethics of psychoanalysis are often characterized as an ethics of desire since he regards the relation of man to his deepest desire as a fundamental factor in determining good and evil. The ethics of desire offers a radical alternative to these theories by attributing to desire the role that traditional ethical theories ascribe to utility, interest, care, eudaimonia, virtue, and duty. Lacan argues that all these higher goals, which completely overlook our unconscious desires, affirm the betrayal of one’s own desire and try to rediscover the correlation between ethics and pathos, by following the attempt of Freud, who regards the unconscious/desire as the ethical principle. This new ethical field, which prioritizes enabling in connection with the unconscious, does not intend to improve willpower by formulating moral principles or does not offer formulas for the good life. Lacanian ethics of desire is concerned with a broad understanding of what constitutes the nature of human life and character, discovering the origins of desire, which is the core of human actions but of an impenetrable and elusive character. In this context, the aim of our study is to follow the ontic answer to the question, “Have you acted in accordance with your inner desire” which is the basis of the ethics of desire which includes a completely different discourse that prioritizes the relationship with our bodies, language and ourselves. Therefore we will first discuss the position of the unconscious in virtue and duty ethics and evaluate the transformation of desire, which is always characterized by a sense of loss in Lacan, into an ontological search. In this search, our main theme will be why and how the appearances of desire in daily life will betray the desire of the subject, and most importantly, the psycho-philosophical expansions of Lacan’s ethical motto, “Own Your Desire!”.

Anahtar Kelimeler

Lacan, Desire, Ethics, Unconscious, Psychoanalysis

Kaynakça

• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çeviren: Saffet Babür, Ankara: Bilgesu Yayınları, 2011.
• Badiou, Alain ve Elisabeth Roudinesco. Dün Bugün Jacques Lacan Bir Konuşma. Çeviren: Akın Terzi, İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• Başer, Nami. Lacan- Psikanalizin Etiği, Transfer, Arzu ve Yorumu, Daha, Semptom. İstanbul: Say Yayınları, 2022.
• Bowie, Malcolm. Lacan. Çeviren: V. Pekel Şener, Ankara: Dost Yayınları, 2007.
• Capobianco, Richard. “Lacan and Heidegger: The Ethics of Desire and the Ethics of Authenticity” in From Phenomenology to Thought, Errancy, and Desire, Editör: B. E. Babich. 391-96. Kluwer Academic Publishers, 1995.
• Douzinas, Costas. Yasanın Arzusu/ Estetik Etik Psikanaliz. Çeviren: Ezgi Duman ve İbrahim Şahin Ateş, Ankara: Dipnot Yayınları, 2022.
• Freud, Sigmund. Psikanalize Giriş Hatalı Eylemler. Çeviren: Can İdemen, İzmir: Cem Yayınları, 2021.
• Freud, Sigmund. Uygarlığın Huzursuzluğu. Çeviren: Leyla Uslu, İstanbul: Cem Yayınevi, 2022.
• Homer, Sean. Jacques Lacan. Çeviren: Abdurrahman Aydın, Ankara: Phoenix Yayınları, 2022.
• İzmir, Mutluhan. “Giriş” Psikanalizin Temel İlkeleri içinde, Editör: Mehmet Can Doğan. 7-73. Ankara: Çolpan Yayınları, 2022.
• Juranville, Alain. “Psikanaliz Üzerinden Etik” Kayıp Yüzleşme Levinas ve Lacan içinde, Editör: Sarah Harasym. 192-218. Ankara: Fol Yayınları, 2021.
• Kaçar, Erman. “Lacan ve Topoloji,” FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) sayı: 25 (2018): 535-54.
• Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi. Çeviren: İonna Kuçuradi, Ülker Gökberk ve Füsun Akatlı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 1999.
• Kirshner, Lewis A. “Toward An Ethics Of Psychoanalysis: A Critical Reading Of Lacan’s Ethics,” Journal of the American Psychoanalytic Association 60, sayı: 6 (2011): 1223-1242.
• Lacan, Jacques. Benim Öğrettiklerim. Çeviren: Murat Erşen, İstanbul: Monokl Yayınları, 2017.
• Lacan, Jacques. Psikanalizin Dört Temel Kavramı Seminer 11. Kitap. Çeviren: Nilüfer Erdem, İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Lacan, Jacques. Psikanalizin Temel İlkeleri. Çeviren: Mutluhan İzmir, Ankara: Çolpan Yayınları, 2022.
• Lacan, Jacques. The Seminar of Jacques Lacan: The Ethics of Psychoanalysis (Vol. Book VII). Çeviren: Dennis Porter, New York: Tavistock/Routledge, 1992.
• Lacan, Jacques. Yine/Hala. Çeviren: Murat Erşen, İstanbul: Metis Yayınları, 2020.
• Miller, Paul Allen. “Lacan’s Antigone: The Sublime Object and the Ethics of Interpretation,” Phoenix 61, sayı: 61/1 (2007): 1-14.
• Molacı, Melike. “Saf Arzunun Eleştirisi: Lacan’ın Antigone’si,” ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar 12, sayı: 2 (2019): 96-125.
• Nasio, J. D. Jacques Lacan’ın Kuramı Üzerine Beş Ders. Çeviren: Özge Erşen ve Murat Erşen, Ankara: İmge Yayınları, 2007.
• Rajchman, Johny. “Lacan and the Ethics of Modernity,” Representations sayı: 15 (1986): 42-56.
• Rajchman Johny. Truth And Eros: Foucault, Lacan, And The Question Of Ethics. New York: Routledge, 2010.
• Richardson, William J. “Ethics and Desire,” The American Journal of Psychoanalysis 47, sayı: 4 (1987): 296-301. Sophokles. Antigone. Çeviren: Ari Çokona, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2022.
• Turna, Murat. “Edebiyat ve Psikanaliz Üzerine,” Medeniyet ve Toplum Dergisi 4, sayı: 1 (2020): 1-17.
• Zimmerman, Michael E. “Ontical Craving Versus Ontological Desire” in From Phenomenology to Thought, Errancy, and Desire, Editör: B.E. Babich, 501-23. Kluwer Academic Publishers, 1995.
• Zizek, Slavoj. Yamuk Bakmak Popüler Kültürden Jacques Lacan’a Giriş. Çeviren: Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları, 2005.