Aristoteles ve Kant’ta Faillik Problemi

Yıl 2019, Sayı: 10, 77 - 90, 28.01.2019

Sedat Doğan

Öz

Faillik problemi, başta çağdaş eylem felsefesi ve sosyal teori olmak üzere pek çok sosyal bilim disiplininde -özellikle metodoloji

tartışmaları bağlamında- geçen yüzyılın yoğun ve zor konuları arasında yer aldı. İlgili literatürün ahlak, hukuk ve politika

gibi pratik felsefeye ilişkin tartışmalarında failliğin görünümleri temelde “toplumsal olan” çerçevesinde gündeme gelmiştir. Bu

çalışmanın probleme Aristoteles ve Kant’ın getirebileceği açılımları görme girişimi, iki önemli çıktıyla sonuçlanmıştır. Birincisi

bu iki filozofa ilişkin yaygın kanaatlerin yeniden düşünülmesi gerektiği ve aralarındaki önemli benzerlik ile düşünce sistemlerinin

kader birliği; ikincisi ise -bazı çağdaş yorumların gidermeye çalıştığının aksine- bu benzerliğe rağmen Kant’ın Aristotelesçi faillik

kavrayışında gerçekleştirdiği dönüşüm içinde toplumsalın ikincil bir konuma indirgenmiş olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Akıl, Alışkanlık, Doğa, Faillik, Motif, Toplumsal Olan, Yönelim

Aristotle and Kant on the Problem of Agency

Öz

The problem of agency was one of the most difficult topics of the past century, in the context of the methodological debates, in the

social sciences especially in the contemporary philosophy of action and social theory. The agency in the discussions of the related

literature on practical philosophy such as morality, law and politics have come to the fore within the framework of “the social”.

The attempt of this study to see the implications of Aristotle and Kant to solve the problem has resulted in two important outputs.

First, it is necessary to rethink common comments about these two philosophers, and the enormous similarity of their philosophy;

the second is that, despite this similarity, “the social” has been reduced to a secondary position in the Kant’s agency theory againts

Aristotle’s.

Anahtar Kelimeler

Agency, Habit, Intentionality, Motif, Nature, Reason, The Social

Kaynakça

• Arendt, Hannah. “Kant’ın Siyaset Felsefesi Üzerine Notlar”, Cogito, 41-42 (2005), 340-380.
• Aristoteles. Eudemos’a Etik, çev. Saffet Babür, Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2011.
• Aristoteles. Hayvanların Hareketi Üzerine, çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Aristoteles. Metafizik, çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 2010.
• Aristoteles. Nikhomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür, Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2015.
• Aristoteles. Politika, çev. Mete Tunçay, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2016.
• Aristoteles. Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
• Aristoteles. Ruh Üzerine, çev. Zeki Özcan, Ankara: Sentez Yayıncılık, 2014.
• Heimsoeth, Heinz. Kant’ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2012.
• Kant, Immanuel. Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, çev. İoanna Kuçuradi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 1995.
• Kant, Immanuel. “Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi”, çev. Uluğ Nutku, içinde Tarih Felsefesi, 31-47, haz. Doğan Özlem ve Güçlü Ateşoğlu, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2014.
• Kant, Immanuel. “İkinci Basım İçin Önsöz (Katıksız Aklın Eleştirisi)”, içinde Seçilmiş Yazılar, 132-154, çev. Nejat Bozkurt, Ankara: Sentez Yayıncılık, 2014.
• Kant, Immanuel. “İnsanlık Tarihinin Tahmini Başlangıcı”, çev. Metin Bal ve Güçlü Ateşoğlu, içinde Tarih Felsefesi, 80-100, haz. Doğan Özlem ve Güçlü Ateşoğlu, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2014.
• Kant, Immanuel. Lectures on Ethics, trans. Peter Heath, Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
• Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi, çev. İoanna Kuçuradi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 1999.
• Kant, Immanuel. “Sürekli (Ebedi) Barış Üstüne Felsefi Bir Deneme”, içinde Seçilmiş Yazılar, 327-376, çev. Nejat Bozkurt, Ankara: Sentez Yayıncılık, 2014.
• Kant, Immanuel. Salt Aklın Sınırları Dâhilinde Din, çev. Lokman Çilingir ve Aslı Avcan, Ankara: Elis Yayınları, 2007.
• Kant, Immanuel. Yargı Yetisinin Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi, 2016.
• Rawls, John. “Kant’ın Ahlak Felsefesinin İzlekleri”, Cogito, 41-42 (2005), 241-276.