Locke’un Toplum Sözleşmesi Kuramı

Yıl 2019, Sayı: 11, 31 - 43, 24.07.2019

Lokman Çilingir

Öz

Antikçağ’ın özgür vatandaşlık idealine dayalı siyaset anlayışının yerini Ortaçağ’da Tanrı iradesine dayalı teolojik siyaset anlayışı

alır. Yeniçağ’a gelindiğinde Rönesans ve Reform hareketlerinin doğurduğu yeni insan ve toplum anlayışı teolojik bir meşruiyeti

savunulur olmaktan çıkarır. Ancak Yeniçağ siyaset düşüncesi Antik idealleri takip ederek, eşit sorumluluk sahibi vatandaşların

özgürleşmesi istikametinde gelişeceğine, daha çok tek bir yöneticinin mutlak hâkimiyeti etrafında biçimlenir. Siyasi ahlak da buna

uygun şekilde egemen bir Prensin (Hükümdarın) eylem tarzı üzerinden üretilmeye çalışılır. İlahi iradenin temsilcisinin dini otoritesi

böylece, insanın kendi varlığını ve refahını koruma maksatlı tesis edilen güç siyasetine dayalı üstün otoriteyle yer değiştirir.

Yeniçağ’da siyasi bir topluluğun oluşumunu mümkün kılan “toplum sözleşmesi” düşüncesi, “doğa durumu” kavramından hareketle

tesis edilir. Ancak, Machiavelli ve Hobbes’ta doğa durumu materyalist ve “bilimsel” bir insan anlayışı üzerine bina edilirken,

Locke’da insan doğasının yaratılış mitine uygun teolojik bir temellendirmesi öne çıkar. Öte yandan, aciliyetleri ulusal birlik ve

toplumsal barış olan Machiavelli ve Hobbes gibi düşünürlerin mutlak monarşiden yana tavır almaları demokratik bir toplum idealinin

ötelenmesine yol açar. İşte liberal aydınlanmacı Locke bu hayalin peşinden koşar. O, bir yandan meşruiyeti Tanrı iradesine

bağlayan geleneksel düşünceye, bir yandan da ahlaki değerlerinden yalıtılmış bireyi mutlak bir egemene tabi kılan Yeniçağ’ın siyasi

etik anlayışına karşı, özgürlük ve eşitlik temelinde demokratik bir toplumun kavramsal çerçevesini belirlemeye çalışır. Lakin

Locke’un mülkiyet ve özgürlüğü yücelten ve bireylerin karşılıklı çıkarlarını gerçekleştirmeyi amaç edinen sözleşme ahlakının ne

denli başarılı olduğu tartışma konusudur. Locke’un siyaset felsefesini toplum sözleşmesi kuramı temelinde değerlendirmek ve onu

diğer sözleşmeci düşünürlerden farklı kılan noktaları aydınlatmak bu yazının öncelikli amacıdır.

Anahtar Kelimeler

Siyaset, Siyasi Etik, Sözleşme Kuramı, Liberalizm, Toplum

Locke’s Theory of Social Contract

Öz

The political view of the Antiquity which is based on the ideal of free citizenship is replaced in Middle Ages by theological political

view based on God’s will. In the Modern Age, the new understandings of humanity and society led by Renaissance and Reform

movements undermine the defensibility of the theological legacy. Yet, modern thought is formed by the conception of the absolute

hegemony of the monarch instead of by turning back to the ideals of Antiquity and developing towards the emancipation of the

equal citizens. Accordingly, political morality is constructed with reference to the form of the sovereign Prince’s act (Monarch).

Consequently, religious authority of the divine representative is replaced by the superior authority which is grounded on the power

politics established to guarantee the existence and commonwealth of the human beings. In the Modern Age the thought of “social

contract” makes the constitution of society possible and it is established on the concept of “state of nature.” However, in Machiavelli

and Hobbes the concept of the state of nature is built on the materialistic and “scientific” conception of human being while

in Locke the theological grounding of the human being is found, in parallelism with the myth of creation. Moreover, for thinkers

like Machiavelli and Hobbes national unity and social peace have priority in politics; therefore, they defend absolute monarch and

downplay the democratic ideal. Thus, liberal Locke advocating Enlightenment pursues this dream. On the one hand, he tries to

draw the conceptual framework of a democratic society grounded on freedom and equality against the traditional thought which

ties the legacy on God’s will. On the other hand, he is against the political morality of the Modern time which isolates the individual

from his ethical values and subjects him/her to the absolute sovereignty of the monarch. However, Locke’s idea of political

morality based on social contract itself, which sublimates freedom and property and aims at the realization of the mutual interests

of individuals, is not devoid of problems. On this background, the primary aim of this paper is to discuss Locke’s theory of social

contract and to reveal the points that distinguish him from other social contract theorists.

Anahtar Kelimeler

Politics, Political Ethics, Social Contract Theory, Liberalism, Society

Kaynakça

• Aristoteles. Nikhomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1998.
• Çetin, İsmail. John Locke’da Tanrı Anlayışı. Ankara: Vadi Yayınları, 1995.
• Çilingir, Lokman. “Saf Ahlaktan Saf Din İnancına”. Ahlak Felsefesi Yazıları içinde, ed. Lokman Çilingir, 109- 131. Ankara: Elis Yayınları, 2015.
• Kuyurtar, Erol. “John Locke”. Siyaset Felsefesi Tarihi: Platon’dan Zizek’e içinde, ed. Ahu Tunçel ve Kurtul Gülenç, 239-252. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
• Locke, John. İnsan Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme I.-II. Kitap. çev. Meral Delikara Topçu. Ankara: Öteki Yayınevi, 2000.
• Locke, John. Hükümet Üzerine Birinci İnceleme. Bay Robert Filmer ve Yandaşlarının Yanlış İlke ve Temellerinin Keşfi ve Yıkılışı. çev. Fahri Bakırcı. Ankara: Kırlangıç Yayınevi, 2007.
• Locke, John. Yönetim Üzerine İkinci İnceleme. Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni, Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme. çev. Fahri Bakırcı. Ankara: Eksi Kitaplar, 2018.
• Locke, John. Hoşgörü Üstüne Bir Mektup. çev. Melih Yürüşen. Ankara: Liberte Yayınları, 1998.
• Platon. Devlet. çev. Sebahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1980.
• Strauss, Leo. Doğal Hak ve Tarih. çev. Murat Erşen ve Petek Onur. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Topakkaya, A., Hukuk ve Adalet. Ankara:Adalet Yayınevi, 2017.