Kant’ın Estetik Kuramının Gadamerci Eleştirisi Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2019, Sayı: 11, 74 - 90, 24.07.2019

Nil Avcı

Öz

Gadamer’e göre 19.yüzyılda estetiğin beşeri bir bilim olarak özerklik kazanması ancak ona has, arındırılmış estetik nesneler alanının

üretilmesiyle mümkün olmuştur. Hakikat ve Yöntem isimli eserinde Gadamer bu üretimi soyutlayıcı estetik bilince yükler.

Nesne estetik bir soyutlamayla pratik ve bilişsel bağlamlarından koparılarak estetik kılınır. Soyutlayıcı estetik bilinç aynı

zamanda estetik pratiğin etkinliğini de oldukça daraltmıştır. Gadamer detaylıca incelediği ve eleştirdiği bu soyutlayıcı estetik

bilincin kökenini Kant’ın estetik kuramında bulur, fakat aynı kuramın felsefi yorumbilgisi için vaat edici boyutlarının olduğunu

da düşünür. Gadamer’e göre Kant’ın estetik kuramının yorumbilgisel boyutu doğal güzelin saf estetik yargısının çözümlendiği

kısımda değil sanatsal güzelin açıklandığı, güzellik ideali kavramının öne sürüldüğü ve bu idealin yarattığı ilginin tartışıldığı

kısımlarda aranmalıdır. Oysaki Kant’ın estetik kuramının felsefi yorumbilgisi için çok daha vaat edici bir okumasının yapılabileceğini

savunmak mümkündür. Bu çalışmanın amacı Gadamer’in felsefi yorumbilgisi kuramını oluştururken Kant’ın estetik

kuramıyla kurduğu sorunlu entelektüel ilişkiyi çözümlemek ve Kant’a yönelttiği eleştirileri yeniden değerlendirmektir. Bu amaçla,

çalışmanın birinci bölümünde Gadamer’in hermeneutik deneyim anlayışına değinilecektir. Estetiği de içine alan beşeri bilimleri

biçimlendiren soyutlayıcı ve indirgemeci estetik bilincin yerleşmesinin tarihi, hümanist ortak duyu kavramının yitirilmesinin

tarihinde aranacaktır. Bu tarihsel okumada Kant’ın estetik kuramının rolü vurgulanacak, Gadamer’in kurama dair eleştirileri

ve olumlamalarının ortaya çıkardığı tutarsızlıklar gösterilmeye çalışılacaktır. İkinci bölümde Kant’ın saf estetik yargı anlayışı

detaylıca incelenerek birinci bölümde sunulan Gadamerci eleştirinin haklılığının izi aranacaktır. Gadamer’in yaptığı gibi Kant’ın

doğal güzel ve sanatsal güzel ayrımı üzerine durmak yerine onun estetik kuramının eleştirel felsefesindeki rolünün ve öneminin

vurgulandığı bir okuma yapıldığında, kuramın felsefi yorumbilgisi için değeri tartışılmaz bir açıklık kazanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kant, Gadamer, Estetik, Hermeneutik Deneyim, Felsefi Yorumbilgisi

A Review of Gadamerian Criticism of Kant’s Aesthetic Theory

Öz

According to Gadamer, aesthetics, as a human science, became an autonomous discipline in 19th century only by constructing a refined

domain of aesthetics objects peculiar to it. In Turth and Method, Gadamer attributes this construction to abstractive aesthetic

consciousness. Object is made aesthetic by its detachment from its practical and cognitive context. Abstractive aesthetic consciousness

also limits activities of aesthetic practice considerably. Gadamer finds the source of this abstractive aesthetic consciousness,

which he examines in detail, in Kant’s aesthetic theory but he also thinks that the very same theory has promising points for philosophical

hermeneutics. According to Gadamer the hermeneutical aspect of Kant’s aesthetic theory can be detected not in the part

where the pure aesthetic judgment of natural beauty is analyzed, but in the parts where artistic beauty is explained, the concept of

ideal beauty is proposed and the interest that this ideal produced is discussed. Yet, it can be argued that a much more promising

reading of Kant’s aesthetic theory for philosophical hermeneutics is possible. This study aims at revealing the problematic intellectual

relation of Gadamer to Kant’s aesthetic theory and reevaluate Gadamer’s criticisms directed to Kant. With this aim, in the

first part of the study, Gadamer’s conception of hermeneutic experience will be addressed. The history of the establishment of the

abstractive and reductive aesthetic consciousness, which forms human sciences including aesthetics too, will be given in terms of

the loss of the humanist conception of common sense in history. In this historical reading the role of Kant’s aesthetic theory will

be stressed, the criticism of Gadamer relating to this theory and inconsistences caused by his positive evaluations will be showed.

In the second part, the trace of the criticisms of Gadamer will be sought in Kant’s aesthetic theory through a detailed analysis of

his idea of pure aesthetic judgment. Instead of emphasizing the distinction of natural and artistic beauty as Gadamer does, the

value of Kant’s aesthetic theory for hermeneutics will gain an undoubtable clarity, if a reading of aesthetic theory which stresses its

systematic role in Kant’s critical philosophy will be presented.

Anahtar Kelimeler

Kant, Gadamer, Aesthetics, Hermeneutic Experience, Philosophical Hermeneutics

Kaynakça

• Adair, Stephanie. The Aesthetic Use of the Logical Functions in Kant’s Third Critique. Berlin: De Gruyters, 2018.
• Allison, Henry. Kant’s Theory of Taste: A Reading of the Critique of Aesthetic Judgement. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
• Avcı, Nil. “Kant ve Gadamer’de Estetik Deneyim”. V. Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu’nda sunulan bildiri. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 25-27 Ekim, 2018.
• Bal, Metin. “Yorum, An1ama ve Sanat Üzerine: Gadamer”. Afşar Timuçin’e Armağan içinde, ed. Çetin Veysel ve Zehragül Aşkın, 183-197. İstanbul: Etik Yayınları, 2010.
• Beck, Lewis White. Essays on Kant and Hume. New Haven: Yale University Press, 1978.
• Eagleton, Terry. Estetiğin İdeolojisi. çev. Bülent Gözkan, Hakkı Hünler, Türker Armaner, Nur Ateş, Ayfer Dost,
• Engin Kılıç, Ela Akman, Neşe Nur Domaniç, Ayhan Çitil ve Banu Kıroğlu. İstanbul: Doruk Yayımcılık, 2002.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem I. çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem II. çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2009.
• Gadamer, Hans-Georg. Truth and Method. trans. Joel Weinsheimer ve Donald G. Marshall. New York: Continuum, 2004.
• Gjesdal, Kristin. “Reading Kant Hermeneutically: Gadamer and the Critique of Judgment”. Kant-Studien 98 (2007): 351–371
• Gjesdal, Kristin. Gadamer and the Legacy of German Idealism. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Greenberg, Clement. “Modernist Painting”. In The Collected Essays and Criticism, ed. John O’Brian, 4: 85-94.
• Grodin, Jean. The Philosophy of Gadamer. trans. Kathryn Plant. Chesham: Acumen Publishing, 2003.
• Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1993.
• Kant, Immanuel. Yargı Yetisinin Eleştirisi. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2016.
• Longuennese, Beatrice. “Kant’s Leading Thread in the Analytic of the Beautiful”. In Aesthetics and Cognition in Kant’s Critical Philosophy, ed. Rebecca Kukla, 194-220. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
• Makkreel, Rudolf A. “Gadamer and the Problem of How to Relate Kant and Hegel to Hermeneutics”. Laval théologique et philosophique 53, 1 (1997): 151–166.
• Makkreel, Rudolf A. Imagination and Interpretation in Kant: Hermeneutical Import of the Critique of Judgement. Chicago: Chicago University Press, 1990.
• Tatar, Burhanettin. Felsefi Hermenötik ve Yazarın Niyeti: Gadamer versus Hirsch. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Topakkaya, Arslan. “Hans-Georg Gadamer’in Ardından”. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar 1, 4 (2008): 1-11.
• Topakkaya, Arslan. “Felsefi Hermeneutik”. Flsf 4 (2008): 75-92.