Kant’ta Zaman-Mekânın A Prioriliği Problemi

Yıl 2019, Sayı: 11, 91 - 100, 24.07.2019

Aykut Küçükparmak

Öz

Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’nde öne sürdüğü en tartışmalı konulardan biri zaman-mekânın a priori olduğu iddiasıdır. Kant bu

iddiayı, Newton ve Leibnizci zaman-mekân anlayışlarının neden olduğu problemlerin nihai çözümü olarak görür. Bu yönüyle

zaman-mekânın a prioriliği iddiası Kant’ın çözmeyi hedeflediği epistemik ve metafizik problemler açısından merkezi bir öneme

sahiptir. Ancak Kant’ın diğer iddialarında olduğu gibi, zaman-mekânın a prioriliği iddiasıyla ne kast ettiği konusunda da farklı

yorumlar mevcuttur. Bu durum en temelde Kant’ın farklı yorumlara imkân veren ifadelerinden kaynaklanır. Bu çerçevede Kant’ın

zaman-mekânın a priori oluşuyla ne kast ettiğiyle ilgili üç farklı yorumdan söz edilebilir. Bunlardan birincisi zaman-mekân formlarının

deneyim objelerinden zamansal olarak önce geldiğini öne süren zamansal öncelik yorumudur. İkincisi zaman-mekânın a

prioriliğinin parça-bütün ilişkisi türünden bir önceliği ifade ettiğini öne süren mantıksal öncelik yorumudur. Sonuncusu ise a prioriliği

yalnızca a posteriori olmama anlamında ele alan negatif anlamda a priorilik yorumudur. Şüphesiz bu yorumların haklılığı

ve tutarlılığı açısından incelenmesi, eleştirel felsefenin temel tezlerinin anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Kant, Zaman, Mekân, A priori, Transendental Estetik

The Problem of A priority of Time and Space in Kant

Öz

One of the most controversial issues suggested by Kant in his Critique of Pure Reason is the claim that time and space is a priori.

Kant sees this claim as the ultimate solution to the problems caused by Newtonian and Leibnizian conceptions of time and space.

In this respect, the claim of a priority of time-space is central to the epistemic and metaphysical problems that Kant aims to solve.

However, as in Kant’s other claims, there are different interpretations of what he meant with the claim of a priority of time and

space. This is mainly due to Kant’s statements allowing different interpretations. In this context, it can be mentioned three different

interpretations about what Kant meant by time-space being a priori. The first of them is the interpretation of temporal priority

which suggests that form of time and space precede the objects of experience. The second is the interpretation of logical priority

which asserts that the a priority of time and space represents a priority such as piece-whole relationship. The last one is the interpretation

of ‘negative a priority’, which suggest that a priority is in the sense of not being a posteriori. Undoubtedly, the examination

of these interpretations in terms of their correctness and consistency has an important place in understanding the basic theses of

critical philosophy.

Anahtar Kelimeler

Kant, Time, Space, A priori, Transcendental Aesthetics

Kaynakça

• Al-Azm, Sadık. Kant’s Theory of Time. New York: Philosophical Library, 1967.
• Allison, Henry E. Kant’s Transcendental Idealism: An Interpretation and Defense. New Haven and London: Yale University Press, 1983.
• Beiser, Frederick. The Fate of Reason German Philosophy from Kant to Fichte. London: Harvard University Press, 1987.
• Bird, Graham. Kant’s Theory of Knowledge an Outline of One Central Argument in the Critique of Pure Reason. London: Routledge & Kegan Paul The Humanities Press, 1962.
• Falkenstein, Lorne. Kant’s Intuitionism: A Commentary on the Transcendental Aesthetic. Toronto: University of Toronto Press, 1995. Garnett, B. C. The Kantian Philosophy of Space. New York: Columbia University Press, 1939.
• Kant, I. “Dissetation on The Form and Prenciples of The Sensible and The Intelligible World”. trans. William J. E. In Kant’s Inaugural Dissertation of 1770. New York: Columbia College, 1894.
• Kant, I. Theoretical Philosophy After 1781. trans. Gary Hatfield and Michael Friedman. ed. Henry Allison and Peter Heat. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
• Kant, I. Critique of Pure Reason. trns. Paul Guyer and Allen Wood. Cambridge: Cambridge Universty Press, 2009.
• Paton, H.J. Kant’s Metaphysic of Experience Volume I. London: Unwin Ltd, 1936.
• Smith, Norman Kemp. A Commentary to Kant’s Critique of Pure Reason. London: Macmillan, 1918.
• Stirling, J. Hutchison. “Proffessor Caird on Kant”, The Journal of Speculative Philosophy, 14, 1 (1880).
• Topakkaya, Arslan. Felsefe, Din ve Kültürde Zaman. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2013.
• Topakkaya, Arslan. “I. Kant’ın ‘Aklî ve Algısal Dünyanın Formları ve Temelleri Üzerine? [De mundi sensebilis atque intelligibilis forma et principiis, (Von der Form der Sinnen- und Verstandeswelt und ihren Gründen)] Adlı Eserinde Zaman Kavramı’nın Analizi”. Kaygı, U.Ü Felsefe Bl. Dergisi 8 (2007): 35-41.
• Watson, Jhon. The Philosophy of Kant Explained. Glasgow: James Maclehose and Sons Publishers, 1908.