Kant’ta Siyasetin Ahlakileştirilmesi

Yıl 2020, Sayı: 14, 28 - 47, 23.12.2020

Lokman Çilingir

Öz

Öz
Kant’ın pratik sahadaki düşüncelerinin teorik felsefesinin gölgesinde kaldığı ve bilhassa siyaset felsefesi konusunda bir Kopernik Devriminden söz etmenin pek mümkün olmadığı yönünde görüşler bazı eleştirmenler tarafından sıkça dile getirilmektedir. Onun siyaset kuramının Hobbes ve Rousseau’nun düşüncelerinin yeniden yapılandırılması olduğu iddiaları da bu bağlamda değerlendirilebilir. Kant’ın siyaset kuramının onun transendental felsefesinden bağımsız olarak düşünülemeyeceği doğrudur. Zira onun teorik ve pratik felsefesi arasında köprü görevi gören özgürlük ve özerklik kavramları siyaset felsefesi için de belirleyicidir. Kant bu amaçla doğa durumu ve toplum sözleşmesi kavramlarını kendinden öncekilerden farklı yorumlayarak yeni bir toplum ve tarih felsefesi taslağı ortaya koyar. Barış kavramı ilk defa onunla birlikte felsefi bir çerçeveye kavuşur ve ahlak yasası temelinde biçimlenen hukuk ilkeleri devletlerarası çatışmaları ortadan kaldırmak ve evrensel barışı inşa etmek için yeniden yapılandırılır. Buna rağmen Kant’ın pratik felsefesinin ilke ve tutumlarının siyasi sahada sorunsuz olarak işlerlik kazandığını ileri sürmek pek kolay görülmemektedir. Örneğin, siyasi iktidar söz konusu olduğunda aydınlanmacı Kant’ın cesur tavrında bir kırılma yaşanır. Ahlak ve hukuka aykırı uygulamalar da yapsa yöneticiye karşı gelmek meşru görülmez. Öte yandan hukuki bir temelde ortaya konulan dünya vatandaşlığı kavramının kozmopolit etik bir topluluğa evrilmesi, daha doğrusu ahlaki talepleri karşılayacak niteliğe kavuşması konusunda güçlükler mevcuttur. Aydınlığa kavuşturulması gereken bir diğer nokta da, dönemin Almanya’sının henüz olgunlaşmayan toplumsal ve tarihsel şartlarının Kant’ın sistemi üzerindeki etkileridir. Amacımız öncelikle Kant’ın siyaset kuramını, onun eleştirel yöntemi ve tarih ve toplum görüşleri ışığında bir değerlendirmeye tabi tutmaktır. Bunu yaparken siyasete ilişkin ilk dönem risaleleriyle birlikte bilhassa son dönem eserleri olan Ebedi Barış ve Ahlak Metafiziği hareket noktası olarak alınacaktır. Nihayet Kant’ın siyaset kuramına yönelik itirazların haklılık payını tartışmaya açılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahlaki siyaset, doğa durumu, ebedi barış, ilerleme, toplumdışı toplumsallık

Moralization of Politics in Kant

Öz

Abstract
It has been often remarked by some critics that Kant’s ideas in practical area are shadowed by his theoretical philosophy and especially speaking of a Copernican Revolution in political philosophy seems to be not possible. The claim that his political doctrine is a reconstruction of Hobbes’ and Rousseau’s ideas can be evaluated in this context. It is true that Kant’s political doctrine cannot be considered independently of his transcendental philosophy because the concepts of freedom and autonomy which constitute the bridge between theoretical and practical philosophy are also constitutive in his political philosophy. With this aim, Kant offers new projects for social philosophy and philosophy of history by interpreting the concepts of social contract and state of nature differently than his predecessors. For the first time in history the concept of peace gains a philosophical form and the principles of right based on the moral law are reconstructed with the aim of eliminating the international conflicts and establishing universal peace. Nevertheless claiming that the principles and attitudes of Kant’s practical philosophy can be applied to the political area smoothly does not seem unproblematic. For example, there is a rupture in brave attitude of Kant who advocates Enlightenment when the political power is considered. Disobedience to political ruler is not seen as legitimate even the ruler has practices against morality and law. Moreover, there are difficulties in evolution of the world citizenship to a cosmopolitan ethical community; that is, in gaining ethical quality. Another issue to be clarified is the influence of the immature social and historical conditions of Germany at that time on Kant’s system. Our aim is primarily to evaluate Kant’s political doctrine in the light of his critical method and his views on history and society. With this aim, we will take the early writings and especially the works of the last period Perpetual Peace and Metaphysics of Morals as the starting points of our investigation. Finally, the justification of the objections against Kant’s political theory will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Moral politics, state of nature, unsocial sociability, progress, perpetual peace.

Kaynakça

• Ağaoğulları, Mehmet A. Ulus Devlet veya Halkın Egemenliği. Ankara: İmge Yayınevi, 2006.
• Baum, Manfred. “Recht und Ethik in Kants praktische Philosophie”, Immanuel Kant içinde, Muğla Üniversitesi Uluslararası Kant Sempozyumu Bildirileri, ed. Nebil Reyhani, 424-435, İstanbul: Vadi Yayınları, 2006.
• Çilingir, Lokman. Pratik Aklın Doğal Diyalektiği, Ankara: Elis Yayınları, 2005.
• Çilingir, Lokman. Pratik Felsefe, Ankara: Elis Yayınları, 2018.
• Çörekçioğlu, Hakan. “Giriş: Çağdaş Politik Düşüncenin Ufku”, Kant Felsefesinin Politik Evreni içinde, 1-17. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Esgün, Toros Güneş. “Kant’ın Hukuk Öğretisinde Yurttaşlık Durumuna Geçiş ve İzin Verici Yasanın Olanakları”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 23 (2017): 139-158.
• Habermas, Jurgen. “İki Yüzyıl Sonrasından Geriye Bakışın Kazanımlarıyla Kant’ın Ebedi Barış İdesi”, Cogito Düşünce Dergisi, 41-42 (2005): 381-418.
• Hassner, Pierre. “Immanuel Kant: Ahlak Politika İlişkisi”, Kant Felsefesinin Politik Evreni içinde, der. Hakan Çörekçioğlu, 81-124. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları 2010.
• Herb, Karl ve Bernd Ludwig. “Naturzustand, Eigentum und Staat. Immanuel Kants Relativierung des ‘Ideal des Hobbes’”. in Kant-Studien, 84:3 (1993): 283-316.
• Höffe, Otfried. “Kants universaler Kosmopolitismus”, in Deutsche Zeitschrift für Philosophie 55 (2007): 179-191.
• Höffe, Otfried. Königliche Völker: Zu Kants kosmopolitische Rechts- und Friedenstheorie. Frankfurt/M: Suhrkamp Verlag, 2001.
• Kant, Immanuel. Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht [IGA]. Sonderausgabe, Band 9, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983 (Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi, çev. Uluğ Nutku, Yazko Felsefe Yazıları içinde, Sayı: 4 (1982): 117-129.
• Kant, Immanuel. Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung [Aufklärung] Sonderausgabe, Band 9, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983 (Sürekli (Ebedi) Barış Üstüne Felsefi Bir Deneme, çev. Nejat Bozkurt, Seçilmiş Yazılar içinde, 327-375. Ankara: Sentez Yayınları 2014.
• Kant, Immanuel. Grundlegung zur Metaphysik der Sitten [GMS], Sonderausgabe, Band 6, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983 (Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi, çev. İoanna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları 1995).
• Kant, Immanuel. Mutmaßlicher Anfang der Menschengeschichte [MAM], Sonderausgabe, Band 9, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983.
• Kant, Immanuel. Kritik der praktischen Vernunft [KpV], Sonderausgabe, Band 6, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983 (Pratik Aklın Eleştirisi, çev. Ioanna Kuçuradi vd. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2009).
• Kant, Immanuel. Über den Gemeinspruch: Das mag in der Theorie richtig sein, taugt aber nicht für die Praxis [Gemeinspruch], Sonderausgabe, Band 9, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983 (Yaygın Bir Söz Üstüne: Teoride Doğru Olabilir, Ama Pratikte İşe Yaramaz [Teori ve Pratik], çev. Hakan Çörekçioğlu, Kant Felsefesinin Politik Evreni içinde, 17-56. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010).
• Kant, Immanuel. Religion innerhalb Grenzen der Vernunft [RGV], Sonderausgabe, Band 7, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983 (Salt Aklın Sınırları Dahilinde Din, çev. Lokman Çilingir ve Aslı Avcan, Ankara: Elis Yayınları, 2017).
• Immanuel Kant. Zum ewigen Frieden [Frieden],Cilt 9, (der.) Wilhelm Weischedel, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983 Sürekli (Ebedi) Barış Üstüne Felsefi Bir Deneme, (çev., Nejat Bozkurt), Seçilmiş Yazılar içinde 327-375, Sentez Yayınları 2014
• Kant, Immanuel. Die Metaphysik der Sitten-Rechtslehre [MS-R], Sonderausgabe, Band 7, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983.
• Kant, Immanuel. Anthropologie in pragmatischer Hinsicht [ApH]], Sonderausgabe, Band 7, der. Wilhelm Weischedel. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1983. Kersting, Wolfgang. Wohlgeordnete Freiheit. Immanuel Kants Rechts- und Staatsphilosophie, Berlin/New York: Walter de Gruyter, 1984.
• Kersting, Wolfgang. “Politika, Özgürlük ve Düzen: Kant'ın Politika Felsefesi”. Kant Felsefesinin Politik Evreni içinde, ed. Hakan Çörekçioğlu, 57-80. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Ökten, Kaan H. “Kant’ta Barışın Yazgısallığı”, Cogito Düşünce Dergisi, 41-42 (2005): 419-433.
• Rasch, William. “Über das kantische Projekt der ewigen Befriedung”, in Das Politische und die Politik, ed. T. Bedorf und K. Röttgers, 124-142. Frankfut a. M.: Suhrkamp Verlag, 2010.
• Schweidler, Walder. Der gute Staat. Politische Ethik von Platon bis zur Gegenwart. Stuttgart: Philipp Reclam, 2004.