Heidegerci Çevre Felsefesi

Yıl 2021, Sayı: 15, 23 - 34, 15.06.2021

Haluk Aşar

Öz

Günümüzde en temel problemler çevre sorunları üzerinedir. Nitekim dünyamız olarak sahiplendiğimiz mekanı yok etmek üzere olduğumuz gerçeğiyle yüzleşmiş bulunmaktayız. Bu yüzleşme sonucunda çevreyi ve diğer canlıları korumaya yönelik felsefi görüşler ortaya çıkmıştır. Bu felsefi görüşler geleneksel, yani insan merkezci düşünce biçimini eleştirerek diğer canlıların da değerli bir varlık olduğunu ortaya koymaya çalışmışlardır. Bugüne kadar araçsal değeri açısından değerlendirilen diğer canlılar çevre felsefesiyle birlikte tıpkı insan gibi özsel değer açısından değerlendirilmişlerdir. Ancak diğer canlılara atfedilen bu değerin insan merkezci dilden kurtulamadığı anlaşılmaktadır. Heidegger’in ontolojik doğa anlayışı ise çevre felsefesi için insan merkezci anlayışa alternatif yeni bir yorumlama ve söylem biçimi oluşturmaktadır. Heidegger felsefesinde değer kavramı modern öznenin bir uzantısı olarak var sayılarak bir tarafa bırakılmış, daha ziyade varlıklar ne ise o olarak görülmeye çalışılmıştır. Bu yeni yorumun olanağı Dasein’ın otantik Dasein olabilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Otantik Dasein ise bu dünyada varlığın çobanı olarak iskan eder. Bu bakımdan Dasein varolanları ve yeryüzünü esirgeyerek iskan eder. Çünkü otantik olabilen Dasein’ın en büyük özelliği esirgeyici olmasıdır. Ancak bu esirgeme bir şeyi koruma değil, o şeyin ne ise o olarak ortaya çıkmasına izin vermedir. Bu bağlamda Heidegger’in ontolojik doğa anlayışı çevre felsefesi düşünürleri için yeni bir temel olarak düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Heidegger, Ontoloji, İnsan merkezcilik, Değer, Çevre Felsefesi

Kaynakça

• Boddice, Rob (2011), Anthropocentrism: Humans, Animals, Environments, Ed. Rob Boddice, BRILL, Boston.
• Callicott, J. Baird (1984), Non-Anthropocentric Value Theory and Environmental Ethics, American Philosophical Quarterly, Vol. 21, No. 4, pp. 299-309.
• Derrida, Jacques (Winter 2002), The Animal That Therefore I Am (More to Follow), (Trans: David Wills), Critical Inquiry, Vol. 28, No. 2, The University of Chicago Press, Chicago, pp. 369-418.
• Glazebrook, Trish (2013), “Heidegger ve Environmental Philosophy” in The Bloomsbury Companion to Heidegger, Ed. Francois Raffoul and Eric S. Nelson, Bloomsbury Academic. pp. 433-440.
• Hiedegger, Martin (2013), Hümanizm Üzerine, (Çev: Yusuf Örnek), Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara.
• Heidegger, Martin (1998), Tekniğe İlişkin Soruşturma, (Çev. Doğan Özlem), Paradigma, İstanbul.
• Heidegger, Martin (2012), Olmaya Bırakılmışlık, (Çev. Mesut Keskin), (Ed. Abdullah Keskin), Avesta Basın Yayın, İstanbul.
• Heidegger, Martin (2008), Düşüncenin Çağırdığı, (Çev. Ahmet Aydoğan), Say Yayınları, İstanbul.
• Heidegger, Martin (2008a), Varlık ve Zaman, (Çev: Kaan H. Ökten), Agora Kitaplığı, İstanbul.
• Heidegger, Martin (1997), Özdeşlik ve Ayrım, (Çev: Necati Aça), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Minteer, Ben A. (2009), “Anthropocentrism” Encyclopedia of Environmental Ethics and Philosophy, Ed. Callicott, J. Baird; Frodeman, Robert, GALE, New York.
• Pluhar, E. (2012), “Animal Rights” Encyclopedia of Applied Ethics, Ed. Ruth Chadwick, Callahan and Singer, Academic Press, Massachussetts, pp. 136-144.
• Routley, Richard (1973), “Is There a Need for a New, an Environmental, Ethics? Proceedings of the XVth World Congress of Philosopohy 17th to 22nd September, Sofia Press, Varna, pp. 205-210.
• Steiner, Gary (2005), Anthropocentrism and Its Discontents, Universiy of Pittsburgh Press, Pittsburgh.
• Taylor, Paul W. (2011), Respect for Nature: A Theory of Enviromental Ethics, Princeton University Press, New Jersey.
• Zimmerman Michael E. (2019), “How Pertinent Is Heidegger’s Thinking for Deep Ecology?” in Heidegger on Technology, (Ed: Aaron James Wendland, Christopher Merwin and Christos Hadjioannou), Routledge, New York, pp. 209-226.
• Zimmerman, Michael E. (Fall, 1993), “Rethinking the Heidegger-Deep Ecology Relationship", Environmental Ethics, XV, 3, pp. 193-224.
• Zimmerman, Michael E. (1994), Contesting Earth's Future: Radical Ecology and Postmodernity, University of California Press, London.
• Zimmerman, Michael E. (2003), “Heidegger’s Phenomenology and Contemporary Environmentalism” in Eco-Phenomenology: Back to the Earth Itself, (Ed. Charles S. Brown and Ted Toadvine), State University of New York Press, Albany, pp. 73-103.