Yeraltı Filminin K. Jaspers’in Varoluşsal İletişim Anlayışı Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Sayı: 23, 199 - 211, 02.06.2025

Ekin Merkit

https://doi.org/10.55256/temasa.1653197

Öz

Bu makalede Zeki Demirkubuz’un Fyodor Dostoyevski’nin Yeraltından Notlar romanından serbest şekilde uyarladığı Yeraltı (2012) filmi Karl Jaspers’in varoluşsal iletişim anlayışı bağlamında ele alınmıştır. Bu çalışmanın amacı Jaspers’in varoluşsal iletişim anlayışını film analizi aracılığıyla örneklendirmektir. Bu bağlamda Yeraltı filmi ve özellikle filmin birkaç sahnesi analiz edilerek Jaspers’in varoluşsal iletişim anlayışının gündelik yaşamdaki karşılığı örneklendirilmeye ve somutlaştırılmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda filmin başkahramanı olan Muharrem karakterinin varoluşsal iletişimden yoksun olmasının onun varoluş sancıları yaşamasına neden olduğu iddia edilmektedir. Bununla birlikte Muharrem’in durumu günümüz insanının yalnızlık ve iletişim sorununun önemli bir örneği olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde birçok insanın yaşamı Muharrem’in yaşamına benzer şekilde Jaspers’in sosyolojik iletişim türleri olarak adlandırdığı var-olmanın iletişimi, genel bilincin iletişimi ve tinin iletişimi tarafından kuşatılmış bir haldedir. Bu durumun sonunda ise insanlar varoluş sancılarının, bunalımların ve kalabalık yalnızlıkların esirine dönüşmektedir. Buradan hareketle makalede, Muharrem karakteri üzerinden günümüz insanının yalnızlık ve iletişim sorununa Jaspers’in varoluşsal iletişim anlayışı teorik bir çözüm önerisi olarak sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Jaspers , Yeraltı , Varoluşsal İletişim , Dasein , Existenz

Evaluation of the Underground Film in the Context of K. Jaspers’ Existential Communication Understanding

Öz

In this article, Zeki Demirkubuz’s film Underground, freely adapted from Fyodor Dostoyevsky’s novel Notes from Underground (2012), is discussed in the context of Karl Jaspers’ understanding of existential communication. The aim of this study is to exemplify Jaspers’ understanding of existential communication through film analysis. In this context, the film Underground and especially a few scenes from the film were analyzed to exemplify and concretize the daily life equivalent of Jaspers’ understanding of existential communication. In this regard, it is claimed that the lack of existential communication of the film’s protagonist, Muharrem, causes him to experience existential pain. However, Muharrem’s situation is considered as an important example of today’s people’s loneliness and communication problems. Today, many people’s lives, similar to Muharrem’s life, are surrounded by what Jaspers calls sociological types of communication: communication of Dasein, communication of general consciousness and communication of the spirit. At the end of this situation, people become prisoners of existential pains, depression and crowded loneliness. From this point of view, Jaspers’ existential communication approach is presented as a theoretical solution to the loneliness and communication problems of today’s people through the character of Muharrem.

Anahtar Kelimeler

Jaspers , Underground , Existential Communication , Dasein , Existenz

Kaynakça

• Aristoteles. Politika. Çeviren: Mete Tunçay, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2014.
• Bowen, Glenn. “Document Analysis as a Qualitative Research Method,” Qualitative Journal, 9(2), (2009): 27-40.
• Colette, Jacques. Varoluşçuluk. Çeviren: Işık Ergüden, Ankara: Dost Kitabevi, 2023.
• Demirkubuz, Zeki. (Yönetmen). Yeraltı (Film). Türkiye: Mavi Film, 2012.
• Dostoyevski, Fyodor. Budala. Çeviren: Ergin Altay, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Dostoyevski, Fyodor. Yeraltından Notlar. Çeviren: Mehmet Özgül, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Erbalaban Gürbüz, Ö. Nilay. “Yeraltı’nı Nietzsche’den Okumak,” Sinecine 4(1), (2013): 175-181.
• Erdem, Haluk. “Karl Jaspers Felsefesinde İnsan Problemi,” Felsefe Dünyası (37), (2003): 52-57.
• Erdem, Haluk. Karl Jaspers Felsefesinde Hakikat, İletişim ve Siyaset. Ankara: Ebabil Yayıncılık, 2007.
• Gordon, Ronald D. “Karl Jaspers as Philosophical Practical Mystic,” Journal of Arts & Humanites 13(2), (2024): 1-13.
• Gordon, Ronald D. “Karl Jaspers: Existential Philosopher of Dialogical Communication,” Southern Communication Journal 65(2-3), (2000): 105-118.
• Han, Byung Chul. Ötekini Kovmak: Günümüzde Toplum, Algı ve İletişim. Çeviren: Mustafa Özdemir, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2023.
• Han, Byung Chul. Tefekkür Yaşamı: Ya da Eylemsizlik Üzerine. Çeviren: Barış Tut, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2024.
• Heschel, Abraham Joshua. A Passion For Truth. New York: Farrar, Straus and Giroux, 1973.
• Jaspers, Karl. Felsefe Konuşmaları: Felsefeye Giriş. Çeviren: Abdurrahman Aliy, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2021.
• Jaspers, Karl. Felsefe Nedir?. Çeviren: İsmet Zeki Eyüboğlu, İstanbul: Say Yayınları, 2003.
• Jaspers, Karl. Nietzsche: Nasıl Felsefe Yapıyordu?. Çeviren: Murat Batmankaya, İstanbul: Alfa Yayınları, 2013.
• Jaspers, Karl. Philosophy 2. Çeviren: E. B. Ashton, London: The University of Chicago Press, 1970.
• Jaspers, Karl. Way to Wisdom: An Introduction to Philosophy. Çeviren: Ralph Manheim, New Haven and London: Yale University Press, 1954.
• Kierkegaard, Soren. Ya/Ya da. Çeviren: Nur Beier, İstanbul: Alfa Yayınları, 2020.
• Salamun, Kurt. “Karl Jaspers’ Conceptions of the Meaning of Life,” Existenz: An International Journal in Philosophy, Religion, Politics, and the Arts 1(2), (2006): 1-8.
• Salamun, Kurt. “Moral Implications of Karl Jaspers’ Existentialism,” Philosophy and Phenomenological Research 49(2), (1988): 317-323.
• Timuçin, Afşar. Descartes Felsefesine Giriş. İstanbul: Bulut Yayınları, 1999.
• Topakkaya, Arslan. “K. Jaspers’de (Varlığın) “Sınır Durumları” (Grenzsituationen) Kavramı’nın Anlamı Üzerine Bir Deneme,” Felsefe Dünyası (2), (2007): 143-154.
• Türk Dil Kurumu (TDK). “2024 Yılının Kelimesi/Kavramı “Kalabalık Yalnızlık”,” Erişim 6 Mart 2025. https://tdk.gov.tr/icerik/basindan/2024-yilinin-kelimesi-kavrami-kalabalik-yalnizlik/
• Yare, Brinley. “Karl Jaspers ‘Communication in Existenz’,” Existential Analysis: Journal of the Society for Existential Analysis 16(1), (2005): 36-49.