Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlılıklarında Önemli Bir Faktör: Okul Kültürü

Yıl 2022, Sayı: 13, 32 - 46, 15.01.2022

Harun Ceylan , Mustafa Özgenel

Öz

Bu araştırma, ortaokul ve imam hatip okul kültürünün, öğrencilerin okula bağlılıklarına etkisini ortaya koymayı amaçlamıştır. Araştırmanın önreklemini 2019-2020 eğitim-öğretim yılında İstanbul Anadolu Yakasında kamu okullarında eğitim görmekte olan 1053 öğrenci oluşturmuştur. Veirler Okul Kültürü Ölçeği (OKÖ) ve Okula Bağlılık Ölçeği (OBÖ) ile toplanmış ve t testi, korelâsyon ve regresyon analiz teknikleri yardımıyla çözümlenmiştir. Araştırma bulgularına göre öğrencilerin genel olarak okula bağlılıklarının, gelişimsel ve başarı oku kültürü algılarının “yüksek” düzeyde olduğu tespit edilirken, katı kurallara bağlılık kültürünün “orta” düzeyde olduğu sonucuna varılmıştır. Kız öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal okula bağılıkları erkek öğrencilere göre daha yüsektir. Kız öğrencilerinin gelişimsel başara okul kültürü algıları erkek öğrencilerden daha yüksek iken; erkek öğrencilerin katı kurallara bağlılık kültürü algılara kız öğrencilere göre daha yüksektir. Normal ortaokul giden öğrencilerin genel olarak okula bağlılıkları, imam hatip ortaokuluna giden öğrencilerden daha yüksektir. Okulun gelişimsel ve başarı oku kültürü ile öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal okula bağlılıkları arasında pozitif yönde ve orta düzeyde anlamlı ilişki olduğu belirlenmiştir. Ancak, katı kurallara bağlılık kültürü ile öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal okula bağlılıkları arasında negatif yönde ve düşük düzeyde anlamlı ilişki bulunmuştur. Son olarak okulun gelişimsel ve başarı oku kültürü, öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal okula bağlılıkları olumlu yönde etkilerken, katı kurallara bağlılık kültürü olumsuz etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul kültürü,, Örgüt kültürü,, Okula bağlılık

Kaynakça

• Aidla, A., & Vadi, M. (2007). Relationships between organizational culture and performance in estonian schools with regard to their size and location. Baltic Journal Of Economics, 7.
• Akarsu, N. T. (2018). Ortaokullarda moral iklim ile öğrencilerin okula bağlılıkları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elâzığ.
• Alp, İ. (2017). Ortaokul öğrencilerinin bireysel değerleri ile okul kültürüne ilişkin algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Alparslan, N. (2016). Anne babası boşanmış ergenlerin benlik saygısı ve okula bağlılık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi. İstanbul.
• Arastaman, G. (2006). Ankara ili lise birinci sınıf öğrencilerinin okula bağlılık durumlarına ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Archambault, I., Janosz, M., Fallu, J. S., & Pagani, L. S. (2009). Student engagement and its relationship with early high school dropout. Journal of Adolescence, 32, 651-670.
• Archambault, I., Pagani, L. S., & Fitzpatrick, C. (2013). Transactional Associations between classroom engagement and relations with teachers from first through fourth grade. Learning and Instruction, 23, 1-9.
• Barr, J., & Higgins-D'Alessandro, A. (2007). Adolescent empathy and prosocial behavior in the multidimensional context of school culture. The Journal of Genetic Psychology, 168(3), 231-250.
• Bellici, N. (2015). Ortaokul öğrencilerinde okula bağlanmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 48-65.
• Büyüköztürk, Ş. (2012a). Örnekleme yöntemleri. http://w3.balikesir.edu.tr/~msackes/wp/wp-content/uploads/2012/03/BAY-Final-Konulari.pdf adresinden 24.042021 tarihinde edinilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş. (2012b). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem.
• Can, S. (2008). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin okula bağlılık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Connell, J. P., & Wellborn, J. G. (1991). Competence, autonomy and relatedness: A motivational analysis of self-system processes. In M. R. Gunnar & L. A. Sroufe (Eds.), Self-processes and development. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev. Ed.). İstanbul: Edam.
• Çayırdağ, N. (2006). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin okul kültürünü algılayışları ile zorbalık eğilimleri ve zorbalıkla baş etme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, V. (2002). Okul kültürü ve yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Çengel, M., Totan, T., Çöğmen, S. (2017). Okula bağlılık ölçeğinin türkçeye uyarlanması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1820-1837.
• Demirtaş, Z. (2010). Okul kültürü ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 35(158), 2-13.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2006). Öğrencilerin üniversitedeki yaşam kalitesine ilişkin algılarının demokratik yaşam kültürü çerçevesinde değerlendirilmesi: Çukurova Üniversitesi Örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 4(2), 107-128.
• Durmuş, M. (2010). Güvercinlik teknik ve endüstri meslek lisesi öğrencilerinin okul kültürü algıları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Eith, C. (2005). Delinquency, schools and the social bond. New York: LFB Scholarly Publishing.
• Erdoğdu, M. Y. (2013). Investigating the prospective teachers' level of adjustment in terms of perceived ıdentity, values and needs. Online Submission, 3(5), 283-295.
• Finn, J. D. (1989). Withdrawing from School. Review of Educational Research, 59, 117-142.
• Fredricks, J. A., Blumenfeld, P., Friedel, J., & Paris, A. (2005). School engagement. In K. A. Moore & L. H. Lippman (Eds.), What do children need to flourish? New York: Springer.
• Fredricks, J., Blumendfeld, F. ve Paris, A. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of the evidence. Review of Educational Research, 74(1), 59-109.
• Gezer, B. (2005). Okul kültürünün öğrenci başarısı üzerine etkileri (Elâzığ ili örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elâzığ.
• Ilgar, M. Z. ve Parlak, K. (2014). Üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerin okula bağlılık özbilinç ve girişimcilik özellikleri arasındaki ilişki. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,4, 211-241.
• İpek, C. (1999). Resmi liseler ile özel liselerde örgütsel kültür ve öğretmen-öğrenci ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(19), 411- 442.
• Jenkins, P. (1995). School delinquency and commitment. Sociology of Education, 63, 221-239.
• Kadıoğlu, S. (2018). Eğitim kurumlarında okul kültürünün öğretmenlerin iş doyumuna etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi ve Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Koç, M. (2014). Meslek lisesi öğrencilerinin okul kültürü algılarının tespiti. Bozkır örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mevlâna Üniversitesi, Konya.
• Köksal, K. (2007). Yükseköğretimde örgüt kültürü ve alan araştırması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi. Balıkesir.
• Kurşun, A. T. (2019). Okul kültürünün incelenmesi: Bir meta analiz çalışması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Kuyumcu, M. (2007). İlköğretim okullarında okul kültürü ve takım liderliği (Elâzığ ili örneği) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Elâzığ.
• Maddox, S. J., & Prinz, R. J. (2003). School bonding in children and adolescents: conceptualization, assessment, and associated variables. Clinical Child and Family Sychology Review, 6(1), 31-49.
• Mcdermott, P. A., Mordell, M., & Stoltfus, J. C. (2001). The organization of student performance in American schools: discipline, motivation, verbal learning, Nonverbal Learning. Journal of Educational Psychology, 93(1), 65-75.
• Mcneely, C. A., Nonnemaker, J., M., & Blum, R. W. (2002). Promoting school connectedness: Evidence from the national longitudinal study of adolescent health. Journal of School Health, 72(4), 138-146.
• Mengi, S. (2011). Ortaöğretim 10. ve 11. sınıf öğrencilerinin sosyal destek ve özyeterlik düzeylerinin okula bağlılıkları ile ilişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor (G. Bulut, Çev.). İstanbul: Mess Yayınları.
• Okçu, V., Doğan, E. ve Dayanan, İ. (2018). Öğretmenlerin okul kültürü algılarının okul yöneticilerinin çatışma yönetimi stilleri üzerindeki etkisi (Şırnak İli Örneği). Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi. 6(2), 41-62.
• Osterman, K. F. (1998). Students community within the school context: A research synthesis. Paper Presented at the American Educational Research Association, San Diego, CA.
• Osterman, K. F. (2000). Students need for belonging in the school community. Review of Educational Research, 17(3), 323-367.
• Özdemir, M. ve Kalaycı, H. (2013). Okul bağlılığı ve metaforik okul algısı üzerine bir inceleme: Çankırı ili örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), 2125-2137.
• Özgenel, M. ve Büyükol, S. (2018). Lise öğrencilerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki. 5. Uluslararası Eğitim Bilimleri Sempozyumu (V. ASOSCONGRESS), İstanbul.
• Özgenel, M., Caliskan Yilmaz, F., & Baydar, F. (2018). School climate as a predictor of secondary school students’ school attachment. Eurasian Journal of Educational Research, 78, 87-116, DOI: 10.14689/ejer.2018.78.5
• Özgenel, M., & Bozkurt, B. N. (2019). Two factors predicting the academic success of high school students: justice in classroom management and school engagement. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(3), ss.621-662 doi: 10.14527/kuey.2019.015
• Sağlam, A. ve İkiz, F. E. (2017). Ortaokul öğrencilerinin şiddet eğilimleri ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elementary Education Online, 2017; 16(3): 1235-1246 İlköğretim Online, 16(3), 1235-1246.
• Sathe, V. (1983). Implications of corporate culture: A manager’s guide to action. Organization Dynamics, (Autumn), 5-23.
• Savi, F. (2011). Çocuk ve ergenler için okula bağlanma ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 10(1), 80- 90.
• Schein, E. H. (1990). Organizational culture. Sloan School of Management, Massachusetts Institute of Technology, ABD.
• Simons-Morton, B. G., Crump, A. D., Haynie, D. L., & Saylor, K. E. (1999). Studentschool bonding and adolescent problem behavior. Health Education Research, 14, 99-107.
• Stolp, S. (2002). Leadership for school culture. ERIC Clearinghouse on Educational Management (ED370198).
• Terzi, A. R. (2004). Üniversite öğrencilerinin güç mesafesi ve belirsizlikten kaçınma algıları üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı, 66.
• Wang, M. & Holcombe, R. (2010). Adolescents’ perceptions of school environment, engagement and academic achievement in middle school, American Educational Journal Reserach, 47(3), 633-662.
• Yanık, M. (2017). Ortaöğretimde yapılan okul sporlarının öğrencilerin okula bağlılık düzeyine etkisi. 14. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi.
• Yıldırım, B. (2001). Okul yöneticilerinin kültürel liderlik rollerinin öğretmenlerin iş doyumuna ve meslek ahlakına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.