Beş Vakit Namazın Öğretimiyle İlgili Ders İçeriklerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 1, 123 - 150, 26.03.2022

Yasin Yiğit

https://doi.org/10.55709/tetkikdergisi.5

Öz

Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan öğretim programları ve ders kitapları ülkemizde yürütülen eğitim ve öğretim faaliyetlerinde faydalanılan eğitsel materyallerin başında gelmektedir. Çünkü derslerin amaç, içerik, süreç, ölçme ve değerlendirme unsurlarının ortaya konulduğu öğretim programları, öğretmenler ve diğer paydaşlar için kılavuz işlevi görmektedir. Ders kitaplarıysa ülke genelinde tüm öğrenci ve öğretmenlere ulaşmakta, eğitim sürecinde yaygın olarak kullanılmakta, içeriğin öğrencilere hangi çerçevede aktarılacağı hususunda sınır çizmektedir. Din öğretimiyle ilgili öğretim programları ve ders kitapları incelendiğinde ders içeriklerinin önemli bir bölümünün İslâm dininin ibadet esaslarıyla ilgili olduğu görülmektedir. İslâm dininin ibadet esasları içerisinde namazın ayrı bir yeri bulunmaktadır. İslâm dininde farklı namaz türleri bulunmaktadır. Bunlardan biri de beş vakit namazdır. Beş vakit namaz, İslâm dinine göre Müslüman, akıllı ve ergen olan bireylerin yükümlü olduğu farz ibadetlerden biridir. Her gün yapılması gereken bir ibadet olmasından dolayı bireylerin beş vakit namazla ilgili doğru bilgiler edinmeleri dinî hayatları için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle din öğretimi sürecinde beş vakit namazın hikmeti, bireysel ya da toplumsal faydaları ve nasıl kılındığı hususunda öğrencilere nitelikli bir öğretimin yapılması beklenmektedir. Öğretimin niteliğini belirleyen etkenlerin başında din öğretiminden sorumlu öğretmenlerin bilgi ve becerileri, öğrencilerin ilgileri ve potansiyelleri gibi faktörler bulunmaktadır. Ancak derslerde kullanılan materyallerin de öğretimin niteliğini etkileyen önemli bir unsur olduğu söylenebilir. Bu araştırmada din öğretiminde kullanılan materyallerden biri olan ders kitaplarında bulunan namaz öğretimiyle ilgili içeriklerin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizine başvurularak ders kitaplarında bulunan beş vakit namazla ilgili içerikler analiz edilmiştir. Analiz sonucunda ders kitaplarında görülen eksikliklerle ilgili önerilerde bulunulmuştur. Çalışmanın ders kitaplarında bulunan beş vakit namaz konusundaki içeriklerin din eğitimi biliminde meydana gelen ilerlemeler dikkate alınarak güncellenmesine ve geliştirilmesine katkı sağlayacağı beklendiği için önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, İbadet Öğretimi, Namaz Öğretimi, Beş Vakit Namaz, Ders Kitapları

Evaluation of Course Contents Related to Teaching Five Times of Prayer

Öz

Curricula and textbooks prepared by the Ministry of National Education are among the educational materials most used in educational and training activities in our country. This is because the curricula, in which the purposes, content, processes as well as measurement and evaluation elements of courses are specified, serve as a guide for teachers and other stakeholders. As for textbooks, they reach all students and teachers throughout the country, are widely used in educational processes, and draw limits on the framework in which the content will be transferred to the students. When the curricula and textbooks related to religious education are examined, it is seen that a significant portion of the course content is related to the worship principles of Islam. Prayer assumes a special place among the principles of worship in Islam. There are different types of prayers in Islam. One of them is the five daily prayers. According to Islam, the five daily prayers are one of the obligatory acts of worship for intelligent and adolescent Muslims. Since they are daily worship, it is of great importance for individuals to obtain accurate information about the five daily prayers. Therefore, during the process of religious education, it is essential that qualified education be provided to the students about the wisdom of the five daily prayers, their individual or social benefits, and how to perform them. Among the foremost factors that determine the quality of teaching are those such as the knowledge and skills of teachers responsible for religious education and the interests and potentials of students. However, the materials used in the lessons can also be considered as an important factor affecting the quality of teaching. This research aims to evaluate the content related to the teaching of prayer in the textbooks used in religious teaching. In this context, the content related to the five daily prayers in textbooks was analyzed through document analysis, which is one of the qualitative research methods. As a result of the analysis, suggestions were made about the deficiencies seen in the textbooks. It is thought that this study is important because it is expected to contribute to the updating and development of the contents of the five daily prayers in the textbooks, taking into account the advances in the science of religious education.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Worship Teaching, Prayer Teaching, Five Times Prayer, Textbooks

Kaynakça

• Acar, Hatice. “Manevi İyi Oluş ile Dindarlık Arasındaki İlişki Üzerine Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2014), 391-412. https://doi.org/10.18505/cuifd.254730
• Açık, Abdullah vd. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Temel Dinî Bilgiler İslâm 2 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Açık, Abdullah vd. Ortaöğretim Temel Dinî Bilgiler İslâm 2 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Akkaya, Veysel vd. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Peygamberimizin Hayatı 5 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Apak, İlknur vd. Anadolu İmam Hatip Lisesi Siyer Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Asri, Safinaz. “Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminde Öğretim Programı Ders Kitabı Uyumu”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 5 (Haziran 2018), 9-50.
• Aydüz, Davut. “Çocuklara Namazı Sevdirme ve Öğretme Metotları”. The Journal of Academic Social Sciences 95/95 (Ocak 2019), 14-38. https://doi.org/10.16992/ASOS.15129
• Bektaş, Abdullah vd. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Temel Dinî Bilgiler (İslâm 1). Ankara: MEB Yayınları, 2021.
• Bektaş, Abdullah vd. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 9 Ders Kitabi. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Buladı, Kerim. “Nebevî Şahsiyetin İnşasında Namaz ve Hz. İbrâhim”. Uluslararası Hz. İbrâhim (a.s.) ve Nübüvvet Sempozyumu Tebliğler Kitabı. ed. Atilla Yargıcı - Mahmut Öztürk. 1/288-317. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2019.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. ed. Selçuk Beşir Demir. çev. Esra Bukova Güzel vd. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları, 4. Baskı, 2017.
• Çeker, Orhan vd. Anadolu İmam Hatip Lisesi Fıkıh Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Dereli, Vehbi - Yılmaz, Nazif. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Kur’an-ı Kerim 6 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Gashi, Feim. “Koronavirüse Yakalanmış Kişilerde Tedavi Döneminde Dini Başa Çıkmanın Etkisi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 88-112.
• Gök, Hülya. “Düzenli Namaz Kılma ve Kılmama ile Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki”. İhya Uluslararası İslâm Araştırmaları Dergisi 5/1 (2019), 134-160.
• Gökalp, Murat. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 4. Baskı, 2019. https://doi.org/10.14527/9786053184713
• Gündür, Hadi. Ortaöğretim Peygamberimizin Hayatı 10 Ders Kitabı. Ankara: Ata Yayıncılık, 2019.
• Hoque, Md Enamul. “Three Domains of Learning: Cognitive, Affective and Psychomotor”. The Journal of EFL Education and Research 2/2 (2016), 45-51.
• Kahraman, Abdullah vd. Anadolu İmam Hatip Lisesi Fıkıh Okumaları Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Kalenci, Hatice. “Çocukların ve Gençlerin Namazı Öğrenmelerine Olumsuz Etki Eden Yetişkin Tutum ve Davranışları”. International Congress on Islamic Education. ed. Hafsa Nur Aslanoğlu - Sibel Özil. 275-292. İstanbul: Yekder, 2018.
• Kıral, Bilgen. “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/15 (2020), 170-189.
• Kimter, Nurten. “Namaz ibadetinin Ruh Sağlığı Açısından Bazı Değişkenlerle ilişkisi”. Din, Değerler ve Sağlık. ed. Hayati Hökelekli. 347-416. İstanbul: DEM Yayınları, 2017.
• Kimter, Nurten. “Namaz ve Ahlakȋ Olgunluk İlişkisi”. Dini Araştırmalar 19/50 (2016), 103-133. https://doi.org/10.15745/da.280602
• Kimter, Nurten. “Namaz ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzere Bir İnceleme”. Ekev Akademi Dergisi 68 (2016), 299-332. https://doi.org/10.17753/Ekev720
• Koç, Ahmet. “Kıbrıs ve Türkiye Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (4-8. Sınıf) Ders Kitaplarındaki Görsellerin Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50 (Haziran 2021), 363-393. https://doi.org/10.17120/omuifd.884888
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 7. Baskı, 2008.
• MEB. Anadolu İmam Hatip Liseleri Kur’an-ı Kerim Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları, 2016.
• MEB. Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları. Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• MEB. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• MEB. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (Ortaöğretim 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• MEBDKEAY, Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği. Resmî Gazete 28409 (12 Eylül 2012). Erişim 25 Ağustos 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/09/20120912-2.htm
• MEB. Fıkıh Okumaları Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları, 2014.
• MEB. Ortaokul - İmam Hatip Ortaokulu Kur’an-ı Kerim Dersi (5-8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları, 2012.
• MEB. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Peygamberimizin Hayatı Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• MEB. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Temel Dinî Bilgiler (İslâm 1-2) Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• MEB. Ortaöğretim Temel Dinî Bilgiler (İslâm 1-2) Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• Meydan, Hasan. Din Eğitiminde Manevi Boyut (İnsanın Manevi Potansiyeli, Maneviyatçılık ve Din Eğitimi). İstanbul: DEM Yayın, 1. Baskı, 2015.
• Öge, Ali vd. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Kur’an-ı Kerim 5 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Özdemir, Ahmet vd. Anadolu İmam Hatip Lisesi Temel Dinî Bilgiler 9. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Özdemir, Safiye. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 6 Ders Kitabı. Ankara: Dörtel Yayıncılık, 2019.
• Pekdemir, Şevket. “Namazın Karakter İnşasındaki Yeri”. Uluslararası Kişilik ve Karakter İnşasında Dinin Yeri Sempozyumu. ed. Yavuz Ünal vd. Ordu: Ordu İlahiyat Vakfı Yayınları, 2016.
• Şentürk, Habil. “Namaz İbadetinin Uyandırdığı Duygu ve Düşünceler Üzerine Pilot Bir Araştırma: SDÜ İlâhiyat Fakültesi Örneği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2004), 37-62.
• Şentürk, Lütfi - Yazıcı, Seyfettin. İslâm İlmihali. Ankara: DİB Yayınları, 2012.
• Şimşek, Eyüp. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitapları ‘Ahlak’ Öğrenme Alanlarının İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (Aralık 2012), 189-214.
• Tunç, Büşra - Totan, Tarık. “Okul Psikolojik Danışmanlığında Manevi İyi Oluşun Kullanımı: Tarihsel Gelişim, Kuramsal Temeller ve Öneriler”. Ege Bilimsel Araştırmalar Dergisi 3/1 (Aralık 2020), 1-20.
• Yalın, Halil İbrahim. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları, 18. Baskı, 2007.
• Yaşaroğlu, Kamil. Anadolu İmam Hatip Lisesi Hitabet ve Mesleki Uygulama Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Yılmaz, Nazif vd. Anadolu İmam Hatip Lisesi Kur’an-ı Kerim 9 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Zengin, Mahmut - Gümüşay, İbrahim. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitapları Üzerine Bibliyografik Bir Çalışma (1982-2019)”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 9 (Haziran 2020), 117-186.