Postmodernism, Digitalization and Hybrid Religiosity

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 67 - 88, 30.06.2021

Mustafa Çuhadar

https://doi.org/10.53352/tevilat.994404

Cited By: 3

Öz

New interactions between religiosity and communication technologies inevitably emerge when such motivations accompany communication technologies as spreading the religion, acquainting more people with the religion, access to religious knowledge and sources, and reflecting the religious identity. Accordingly, it is natural to observe an inclination, particularly in recent periods, to refer to particular concepts related to the field of communication to define and describe religiosity such as, among others, 'media religiosity', 'prime-time religiosity', 'cyber religiosity', 'social media religiosity', 'cyber congregation religiosity', 'selfie religiosity', 'techno-religiosity', 'digitalized religiosity', 'digital religiosity'. 'cut-paste religiosity', 'online religiosity'. These concepts suggest that religiosity is shaped and transformed based on communication technologies and address the reflections of the digitalization process in the context of religiosity rather than developing a typology. The emergence of digitalization corresponds with the era when the world is explained through postmodernism, and some approaches focus on the efficacy of communication technologies in the postmodern world. In light of this, this study deals with the relationship between digitalization, postmodernism, and religiosity. The study employs Weber's ideal type methodology. Through this method, the relationship between digitalization, postmodernism, and religiosity is explained, using various sources in the literature, by the concept of 'hybrid religiosity'. The term hybrid religiosity will be defined as a type of religiosity compatible with digital media.

Anahtar Kelimeler

Religiosity, Postmodernism, Digitalization, Hybrid Religiosity.

Postmodernizm, Dijitalleşme ve Hibrit Dindarlık

Öz

İletişim teknolojileri; dini yayma, daha fazla kişiyle buluşturma, dinî bilgilere, kaynaklara erişim ve dinî kimliği yansıtma gibi motivasyonlarla bir araya geldiğinde dindarlık ile iletişim teknolojileri arasında etkileşimlerin doğması kaçınılmazdır. Buna bağlı olarak dindarlığı tanımlarken özellikle son dönemlerde iletişim disiplininin kavramlarına yönelim bulunduğunu söylemek mümkündür: ‘Medya dindarlığı’, ‘prime-time dindarlığı’; ‘sanal dindarlık’, ‘sosyal medya dindarlığı’, ‘sanal cemaat dindarlığı’, ‘selfie-dindarlığı’, ‘tekno-dindarlık’, ‘dijitalleşen dindarlık’, ‘dijital dindarlık’, ‘kes-yapıştır dindarlığı’, ‘çevrim içi dindarlık’ bunlar arasında değerlendirilebilir. Bu kavramlar dindarlığın iletişim teknolojilerine bağlı olarak şekillendiği, dönüştüğü iması içermekte ve bir tipoloji oluşturmaktan ziyade dijitalleşme sürecinin günümüzdeki yansımalarını dindarlık bağlamında ele almaktadır. Dijitalleşmenin başladığı süreç, dünyanın postmodernizmle açıklandığı döneme denk gelmekte, iletişim araçlarının postmodern dünyadaki etkinliğine odaklanan yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu bakımdan dijitalleşme, postmodernizm ve dindarlık arasındaki ilişki, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada Weber’in “ideal tipler” yöntemi kullanılacaktır. Bu yöntemle dijitalleşme, postmodernizm ve dindarlık arasındaki ilişki, literatürde yer alan muhtelif kaynaklardan yararlanılarak ‘hibrit dindarlık’ kavramıyla açıklanacaktır. Hibrit dindarlık, dijital mecralara uyumlu bir dindarlık formu olarak tanımlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gazetecilik, Postmodernizm, Dijitalleşme, Dindarlık, Hibrit Dindarlık

Kaynakça

• Adamor. Ramazan Ayında Televizyonlarda Yer Alan Dini İçerikli Programlar Araştırması. Ankara, 2021.
• Akgül, Mehmet. “Dindarlık, Sosyal Medya Dindarlığı ve Din İstismarı: Bir Arkaplan Çözümlemesi”. Sosyal Medya Ahlakı. 35-45. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.
• Aktaş, Celalettin. QR Kodlar ve İletişim Teknolojisinin Hibritleşmesi. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2. Baskı., 2014.
• Arslantürk, Zeki. “Dindarlığın Bağımsız Değişkenleri”. 239-256. İstanbul: Kurav Yayınları, 2004.
• Avcı, Özlem. İki Dünya Arasında İstanbul’da Dindar Üniversite Gençliği. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Baloğlu, Adnan Bülent. Kayıp Kimliklerin Bilinç Tıkanması. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.
• Bayram, Fatma vd. “Prof. Dr. Mete Çamdereli ile Söyleşi” 39 (2019), 64-74.
• Bolat, Nursel. “Modernizmin Yeni Yol Haritası: Post-Modernizm”. Postlar Çağında İletişim. 33-59. Konya: Literatürk Yayınları, 2019.
• Castells, Manuel. İletişimin Gücü. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Çağırkan, Barış. “Çokkültürlü Toplumsal Yapılarda Değişen Aidiyet Algıları: Yeni Toplumlar, Yeni Aidiyetler”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/2 (2019), 558-573.
• Çamdereli, Mete. Din Ekranda Nasıl Durur? Medyada Dinin Popüler Temsili. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018.
• Çelik, Celaleddin. Geleneksel Şehir Dindarlığından Modern Kent Dindarlığına. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2013.
• Çelik, Celaleddin. “Kentsel Dindarlık - Kentlilik Tercübelerinde Farklılaşan Dindarlık”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. 81-111. Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
• Çelik, Mahmut. İsmailağa Camii İlim ve Hizmet Vakfının Medyaya Bakışındaki Dönüşüm ve Günümüzdeki Medya Kullanım Pratikleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2021.
• Çoştu, Yakup. Toplumsallaşma Sürecinde Dindarlığı Etkileyen Faktörler (Samsun Örneği). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2009.
• Demir, Hikmet. “Medya Dindarlığı”. Umran 173 (2009), 26-30.
• Demir, Talip. “Postmodern Perspektiften Popüler Kültür ve Dindarlığın Yeni Formları”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VII/15 (2016), 118-123.
• Dereli, Mustafa Derviş. Sanala Veda: Sosyal Medya ve Dönüşen Dindarlık. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• DİB. Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
• Doğan, Ahmet. Dini İçerikli Sosyal Paylaşım ve Değer Yönelimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2020.
• Doğan, Büşra. Dindarların Dini Teknolojik Aletlerle Etkileşimi: Tekno-Dindar Pratikler. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi, 2018.
• Duman, Soner. “Müslümanın Sosyal Medya Ahlakı”. Sosyal Medya Ahlakı. 11-20. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.
• Eken, Metin. Çevrim İçi Dindarlık M Neslinin İnanç Pratikleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2021.
• Eken, Metin - Aydın, Hakan. “Enformasyon Toplumunda Dini Bilgi Edinme: İnternet Ortamındaki Dini Enformasyonun Güvenilirliği ve Kalite Kriterleri Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/58 (2018), 894-906.
• Fidan, Ahmet. “Türkiye’de Dijitalleşme ve Din İlişkisi”. Tebliğ Sunumu program adı: 8. Dini Yayınlar Kongresi, Ankara, 2021. https://www.youtube.com/watch?v=J3hT34OnWQ0
• Geçer, Ekmel. Medya ve Popüler Kültür Diziler, Televizyon ve Toplum. İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık, 2. Baskı., 2015.
• Geçer, Ekmel. “Popüler Kültür, Politika ve Din: Prime-Time ya da Selfie Dindarlığı”. İnsan ve İnsan Bilim Kültür Sanat ve Düşünce Dergisi 16 (2018), 85-99.
• Gezginci, Gamze - Işıklı, Şevki. “Dindar Facebook Etkisi: Türk Kullanıcılar Üzerine Bir Analiz”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 1/1 (2018), 111-133.
• Gürses, İbrahim - İrk, Esra. “İnternet Kullanımı ve Ergenlerin Dini Gelişimleri Üzerine Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/1 (2018), 109-135.
• Haberli, Mehmet. “Dijital Çağda Din ve Dindarlığın Dönüşümü”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 2/2 (2019), 307-315.
• Hülür, A. Banu - Bekiroğlu, Habibe Akçay. “Çevrimiçi Din: Dini İçerikli Bir Facebook Sayfasının Göstergebilimsel Analizi”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 27 (2016), 145-164.
• islamvemedya.com. “Müslümanlar siber-İslamî toplumu inşa ediyor”. https://www.islamvemedya.com. Erişim 14 Haziran 2021. https://www.islamvemedya.com/muslumanlar-siber-islami-toplumu-insa-ediyor/513/
• Janmohamed, Shelina. M Nesli: Yeni Müslüman Gençlik. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2018.
• Karslı, Bahset. Dindar Orta Sınıfta Nesil Farklılaşması X ve Y Nesillerinin Din Algıları ve Değişen Yaşam Tarzları. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2016.
• Karslı, Bahset - Aycan, Sezen. “Instagram ve Mahremiyet: Dindar Muhafazakâr Kadınların Paylaşımları Örneği”. Türk Akademik Araştırmalar Dergisi 5/2 (2020), 245-266.
• Karslı, Necmi. “Gençlerde İnternet Bağımlılığı ve Dindarlık İlişkisi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 46 (2019), 225-260.
• Kerimov, Eldar. Üniversite Öğrencilerinin İnternet Bağımlılığı Düzeyleri ile Din Algıları Üzerine Bir Araştırma. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2016.
• Kızılgeçit, Muhammed. Din Psikolojisinin 200’ü. Ankara: Otto Yayınları, t.y.
• Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Sözlüğü. Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
• Kulat, Mehmet Ali. Türkiye’de Toplumun Dine ve Dini Değerlere Bakışı. Ankara: Mak Danışmanlık, 2017.
• Kurt, Abdurrahman. Din Sosyolojisi. Ankara: Sentez Yayıncılık, 18. Baskı., 2018.
• Larsen, Elena. “Cyberfaith: How Americans Pursue Religion Online”. Religion Online Finding Faith on the Internet. 17-20. London: Routledge, 2004.
• Narmanlıoğlu, Haldun. “Tarikat ve Cemaatlerin Alternatif Medya Stratejileri”. Medya ve Din. 165-204. İstanbul: Köprü Yayınları, 2014.
• Oyman, Nihat. “Sosyal Medya Dindarlığı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2016), 125-167.
• Özbolat, Abdullah. “Postmodern Dünyada Din: Yaygınlaşan Dinsellik, Yüzeyselleşen Dindarlık”. İslamî Araştırmalar 28/3 (2017), 265-278.
• Özbolat, Abdullah. “Sosyal Medyada Dindar Gençlik Kimliği: İHL Sözlük Örneği”. Kimlik ve Din. 193-214. Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
• Pınarbaşı, Gülenay. Spiritüel Ağ Sosyal Medya ve Yön Değiştiren İnançlar. İstanbul: Okur Akademi, 2021.
• Polat, Filiz Çömez. Türkiye’de Değişen Dindarlık Göstergeleri ve Sosyal Medya. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2019.
• Roof, Wade Clark. “Kuşaklar ve Din”. Din Sosyolojisi Çağdaş Gelişmeler. 37-65. Ankara: İmge Yayınları, 2012.
• Sungur, Erol. Postmodern Tüketim Anlayışında Dindar Yaşam Biçimleri. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
• TDK. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 11. Baskı., 2019.
• Tekin, Mustafa. Din Sosyolojisi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Baskı., 2018.
• Tekin, Mustafa. Kutsal Sekülarizm. İstanbul: Açılım Kitap, 2011.
• Tosun, Necdet. “Nakşibendiyye”. Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür. 611-681. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
• Turner, Bryan S. “Benlik ve Düşünümsel Modernlik”. Postmodernizm ve İslam, Küreselleşme ve Oryantalizm. 151-169. Ankara: Vadi Yayınları, 2. Baskı., 1999.
• Turner, Bryan S. Din ve Modern Toplum. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2017.
• Ustaosmanoğlu, Mahmut. İrşad’ül-Müridin. İstanbul: Ahıska Yayınları, 2005.
• Utma, Seçil. “Dindarlığın Değişen Yüzü: Dinin Popülerleşmesi ve Sosyal Medya Dindarlığı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/64 (2019), 894-902.
• Weber, Max. Sosyoloji Yazıları. İstanbul: İletişim Yayınları, 6. Baskı., 2004.
• Wenzel, Nikolai G. “Postmodernizm ve Din”. Din Sosyolojisi Kuram ve Yöntem. 281-312. Ankara: İmge Yayınları, 2012.
• Yakışır, Gizem - Bilgin, Vejdi. “Dini Gruplar, Medya ve Propaganda: Türkiye’deki Dört Dini Grup Üzerine Göstergebilimsel Bir Çözümleme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/2 (2019), 337-369.
• Yorulmaz, Bilal. “Medyadaki Dini Faaliyetler ve Sorunlar”. Tükiye’de Din Eğitimi ve Sorunları. 448-481. İstanbul: Dem Yayınları, 2018.
• “Sosyal Medya Vaizliği ve Dijital Din – Sophos Akademi”. Erişim 14 Haziran 2021. https://www.sophosakademi.org/sosyal-medya-vaizligi-ve-dijital-din/
• “Teke Tek”. Cübbeli Ahmet Hoca. İstanbul. Yayın Tarihi 28 Temmuz 2015. https://www.youtube.com/watch?v=uPKstJ2B1uI