A Comparative Look at the List of ICH in Need of Urgent Safeguarding of UNESCO Examples of Mongolia, Uganda, China and Türkiye

Yıl 2025, Sayı: 370, 169 - 190, 11.01.2025

Pınar Kasapoğlu

https://doi.org/10.61620/tfa.45

Öz

The "Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage",
(ICH) adopted by UNESCO in 2003, has been one of the cultural
conventions that has attracted the most international attention since the
day it was signed by 183 State Parties, as of December 2024. "ICH Lists"
created within the context of the Convention have become the visible face
of the State Parties' efforts to safeguard cultural heritage elements in the
international arena. The most popular list is the "Representative List of the
ICH of Humanity (RL)". "List of ICH in Need of Urgent Safeguarding (NUS)"
is the importance and necessity of which are frequently emphasized, and
"Register of Good Safeguarding Practices (GSP)" are the ICH Lists. The list
that best suits the logic of the Convention to safeguard and preserve a
cultural heritage element as quickly as possible is the Urgent Safeguarding
List. It is known that the Intergovernmental Committee, which is the
decision-making body of the Convention, has given priority to the Urgent
Safeguarding List and the Register of Good Practices, taking into account
the number of elements registered in the lists of the State Parties, due to
the density in the Representative List in recent years. In the evaluations
made by the Committee in order for any element to be registered on the
Urgent .Safeguarding List, attention is paid to the viability of the element,
the applicability of the protection plan and their adequacy. Additionally,
whether there are tools to preserve this heritage; The contributions of
traditional knowledge carriers, local governments, municipalities and
NGO’s are taken into account. Also, it is seen that criteria such as the
extent to which the transfer can be achieved or the extent of the risk of
loss due to globalization and social-environmental transformation
processes are also prioritized in the evaluation process. There are three
heritage elements registered from Türkiye, in the Urgent Safeguarding List
as of December 2024, namely “Whistling Language”, “Traditional Ahlat
Stone Workmanship” and “Traditional knowledge, methods and practices
concerning olive cultivation”. The three countries with the highest number
of elements registered on the Urgent Safeguarding List are Mongolia,
Uganda and China. Considering the Intergovernmental Committee's
approaches to safeguarding and its decisions on evaluation criteria in
implementation processes, it can be predicted that the elements on the
Urgent Safeguarding List will increase in number as well as their
importance and value. In this article, in addition to the three elements in
Turkey's Urgent Safeguarding List, an example from the first three
countries with the highest number of elements registered on the list is
selected, also the importance and contributions of local governments in
the safeguarding processes of these elements have been tried to be
conveyed.

Anahtar Kelimeler

List of ICH in Need of Urgent Safeguarding, Mongolia, Uganda, China, Türkiye, local governments

UNESCO Acil Koruma Gerektiren SOKÜM Listesi’ne Karşılaştırmalı Bakış: Moğolistan, Uganda, Çin ve Türkiye Örnekleri

Öz

UNESCO tarafından 2003 yılında kabul edilen “Somut Olmayan Kültürel
Mirasın Korunması Sözleşmesi (SOKÜM)”, Aralık 2024 tarihi itibariyle, 183
Taraf Devlet tarafından imzalandığı günden bu yana uluslararası alanda en
çok ilgi çeken kültür sözleşmelerinden biri olmuştur. Sözleşme bağlamında
oluşturulmuş “SOKÜM Listeleri”, Taraf Devletlerin kültürel miras unsurlarının
korumaya yönelik çalışmalarının uluslararası alanda görünen yüzü olmuştur.
En çok ilgi gören “İnsanlığın SOKÜM Temsilî Listesi (TL)” olmak üzere;
giderek önemi ve gerekliliği konusu sıkça vurgulanan “Acil Koruma
Gerektiren SOKÜM Listesi (AKL)” ve “Korumanın İyi Uygulamalar Kaydı (İUK)”
söz konusu listelerdir. Sözleşme’nin bir kültürel miras unsurunu en hızlı
şekliyle koruma ve yaşatma mantığına en uygun liste, AKL’dir. Sözleşmenin
karar verici organı olan Komite’nin son yıllarda TL’de oluşan yoğunluktan
dolayı söz konusu Taraf Devlet/ler’in listelerde kayıtlı olan unsur sayılarını da
göz önünde bulundurarak, önceliği AKL’ye ve İUK’a verdiği bilinmektedir.
Herhangi bir unsurun AKL’ye kayıt ettirilebilmesi için Komite tarafından
yapılan değerlendirmelerde, unsurun sürdürülebilirliğine ve uygulanabilirliğine
dikkat edilmektedir. Ayrıca, bu mirası korumaya yönelik araçların
bulunup bulunmadığı; geleneksel bilgi taşıyıcılarının, yerel yöne-timlerin,
belediyelerin ve STK’ların katkıları; aktarımın ne derece gerçekleştirilebildiği
ya da küreselleşme nedeniyle kaybolma riskinin ne boyutta olduğu gibi
kriterlerin değerlendirilme sürecinde önemli olduğu görülmektedir.
Türkiye’nin AKL’de, Aralık 2024 itibariyle, “Islık Dili”, “Geleneksel Ahlat Taş
İşçiliğ”i ve “Zeytin Yetiştiriciliği ile İlgili Geleneksel Bilgi, Yöntem ve Uygulamalar”
başlıklı üç unsuru bulunmaktadır. AKL’ye kayıtlı unsur sayısı en
fazla olan üç ülke, Moğolistan, Uganda ve Çin’dir. Komite’nin korumaya
yönelik yaklaşımları ve uygulama süreçlerinde değerlendirme kriterleri
dikkate alındığında AKL’deki unsurların önemi ve değeri kadar, sayıca da
artacağı öngörülebilir. Bu makalede, Türkiye’nin AKL’de yer alan üç
unsuruna ek olarak, listeye kayıtlı unsur sayısı en fazla olan ilk üç ülkeden
farklı SOKÜM alanlarına dâhil birer örnek seçilerek bu unsurların koruma
süreçlerinde yerel yönetimlerin önemi ve katkıları aktarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

acil koruma gerektiren SOKÜM listesi, Moğolistan, Uganda, Çin, Türkiye, yerel yönetimler

Kaynakça

• Empaako tradition of the Batooro, Banyoro, Batuku, Batagwenda and Banyabindi of western Uganda Nomination Form (2013), Nomination File No: 00904, List of Intangiable Cultural Heritage in Need of Urgent Safeguarding, https://ich.unesco.org/en/USL/empaako-traditionof-the-batooro-banyoro-batuku-batagwenda-and-banyabindi-of-western-uganda-00904, Erişim tarihi 08.12.2024.
• Empaako tradition of the Batooro, Banyoro, Batuku, Batagwenda and Banyabindi of western Uganda, Consent Communities (2013). File No: 16995, https://ich.unesco. org/doc/src/16995-EN.pdf, Erişim tarihi 08.12.2024.
• Gürçayır, S. (2011). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi üzerine eleştirel bir okuma, Millî Folklor, Yıl 23, Sayı 92, s. 5-12.