ÇEKİN TEYİDİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 37 - 62, 30.06.2023

Sinan Sarıkaya

https://doi.org/10.55027/tfm.1290247

Öz

Çek kullanımının yaygınlaşabilmesi için, lehtarın çekle yapılmak istenen ödemeye karşı duyduğu güvensizliğin giderilmesi gerekmektedir. Buna karşılık TTK m. 784’e göre, çek hakkında kabul işlemi yapılamaz; yapıldığı takdirde, bu kayıt yazılmamış sayılır. Ancak bu kural, çekin ibrazında ödenmeme riskini artırmakta ve ödeme güvenliğini zedelemektedir. Bu nedenle çekin ödenmeme riskini azaltacak veya tamamen bertaraf edecek şekilde muhatabın beyanlarına ihtiyaç duyulmuştur. Bu noktada, çekin vizesi ve teyidi gibi hukuki müesseseler devreye girmiş ve bu kapsamda farklı çek tipleri icat edilmiştir.
Cenevre Konvansiyonu Ek II m. 6 uyarınca taraf devletlere, kabul manasına gelmemek üzere, çekin teyidini düzenleme yetkisi tanınmıştır. Buna karşılık çekin teyidi, Fransa, Amerika ve çok sınırlı da olsa Almanya’nın aksine, İsviçre’yi takip eden Türk hukukunda pozitif normlarla düzenlenmiş değildir.
Teyit beyanı, muhatabı kambiyo ilişkisine dahil etmeyen, bununla beraber onun ödeme garantisini içeren bir borçlar hukuku taahhüdüdür. Teyit, çekin karşılığı olduğu ve bu karşılığın hamil lehine, ibraz süresi boyunca bloke edildiği şeklinde anlaşılmalıdır.
Teyitli çekin karşılıksız çıkması halinde meşru hamil, başvuru hakkını, keşideci dahil bütün başvuru borçlularına karşı kullanabileceği gibi; teyit nedeniyle muhatap bankaya da başvurabilecektir.
Çekin teyidi, uygulamada sıkça karşılaşılan bir ihtiyarı kayıttır. Mevzuattaki yeri ve kullanım alanı dikkate alındığında hiç de azımsanamayacak bir ekonomik hacimde işleme konu edilmektedir.
Çalışmamızda merkezi ve yerel yönetimlerin ödeme kabulleri, taşınmaz satış işlemleri gibi pek çok alanda sıklıkla başvurulan çekin teyidi kavramı tartışılacak; benzer hukuki kurumlarla karşılaştırması yapılacak, ardından teyitli çekin işleyişi ile hukuki sonuçları irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

çek, teyit, teyitli çek, karşılıksız çek, kabul yasağı

CERTIFICATION OF CHECK

Öz

In order for the use of checks to become widespread, the beneficiary's distrust of the payment to be made by check must be eliminated. On the other hand, pursuant to TCC art. 784, acceptance cannot be made on a check; if it is made, this entry shall be deemed to be unwritten. However, this rule increases the risk of non-payment of the check upon submission and undermines the security of payment. Therefore, there is a need for declarations of the addressee to reduce or completely eliminate the risk of non-payment of the check. At this point, legal institutions such as visa and certification of the check have come into play and different types of checks have been invented.
Pursuant to Article 6 of Annex II of the Geneva Convention, states parties are authorized to regulate the certification of a check, without implying acceptance. However, unlike France, the United States and, to a very limited extent, Germany, the certification of a check is not regulated by positive norms in Turkish law, which follows Switzerland.
A certification is a commitment under the law of obligations that does not involve the addressee in the bill of exchange relationship, but includes its guarantee of payment. The certification should be understood to mean that the check has a provision and that this provision is blocked in favor of the bearer during the submission period.
In the event that the check is dishonored, the legitimate bearer may exercise his right of against all debtors, including the drawer, and may also apply to the drawee bank due to the certificaiton.
Certification of a check is a discretionary record that is frequently encountered in practice. Considering its place in the legislation and its area of use, it is subject to a considerable economic volume of transactions.
In our study, the concept of certification of check, which is frequently used in many areas such as payment acceptances of central and local governments and real estate sales transactions, will be discussed; a comparison will be made with similar legal institutions, and then the functioning and legal consequences of the certified check will be examined.

Anahtar Kelimeler

check, certification, certified check, dishonoured check, prohibition of acceptance

Kaynakça

• Abaç, Sadi (1965), ‘Çeklerde Tasdik (Sertifikasyon) ve Karşılığın Bloke Edilmesi’ BATİDER, S: 1, C: 3, s. 139-144.
• Akay, Hasan Onur (2011) ‘Teyitli Çek’ (Yüksek Lisans), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akıska, Adnan (1954) Çek, Ankara, Doğan Kardeş.
• Aksoy, Nazım (2022), ‘Karşılıksız Çeklere İlişkin Sigorta Fonunun Oluşturulması Konusunda Öneriler’ Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, C: 12, s. 281 – 295.
• Ayli, Ali (2019) Çek Hukukunda Muhatabın Yükümlülükleri, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Ayli, Ali & Yardımcıoğlu, Didem (2014), ‘Çekte Düzenleme Tarihi ve Önemi’ Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 16, s. 3195–3239.
• Aydın, Hanife (2021) Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Bahtiyar, Mehmet & Taşdelen, Nihat & Biçer, Levent & Hamamcıoğlu, Esra (2022) Kıymetli Evrak Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, Beta.
• Biçer, Levent (2008), ‘Çekte Kabul Yasağı ve Sonuçları’ Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S:2, s. 121-142.
• Bilgen, Mahmut (2010) Uygulamada Kambiyo Senetleri (Poliçe, Bono, Çek) ve 5941 Sayılı Yeni Çek Kanununun Değerlendirilmesi, Ankara, Adalet.
• Blocking Payment on a Certified, Cashier's, or Bank Check (1974) Michigan Law Review, S: 2, C: 73, s. 424-443. Bozer, Ali & Göle, Celal (2018) Kıymetli Evrak Hukuku, 8. Baskı, Ankara, BTHAE.
• Büyükşişli, Ahmet (2020) Karşılıksız Çeke Bağlanan Sonuçlar, İstanbul, Seçkin.
• Cabrillac, Michel (2009), ‘Chèques Affectés d'une Modalité Particulière et Chèques Soumis À Un Statut Spécial’ JurisClasseur Banque - Crèdit – Bourse, Fasc. 340.
• Can, Mertol (1998), ‘Çek Hamilinin Muhatap Bankaya Karşı Hukukî Durumu’ Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S: 1-2, C: 2, s. 63-82.
• Coşkun, Mahmut (2022) Kıymetli Evrak Hukuku Bono-Poliçe-Çek, 7. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Çimen, Murat (2006), ‘Çekte Kabul ve Teyid’ Bursa Barosu Dergisi, S: 81, C: 30, s. 47-54.
• Domaniç, Hayri (1990) TTK Şerhi IV (TTK. m. 557-772), Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul, Temel.
• Durgut, Ramazan (2006), ‘Çekte Kabul Yasağı ve Çekin Teyidi’ İstanbul Barosu Dergisi, S: 3, C: 80, s. 985-1004.
• Erem, Faruk & Kalpsüz, Turgut & Çelebican, Gürgân (1974) İktisadi ve Hukuki Yönden Çek, 2. Baskı, Ankara, Türkiye Bankalar Birliği.
• Eren, Fikret (2017) Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Ankara, Yetkin.
• Eriş, Gönen (2014) Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Kıymetli Evrak (Poliçe-Bono-Çek-Makbuz Senedi-Varant), 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Ertekin, Erol & Karataş, İzzet (1992) Uygulamada Ticari Senetler Hukuku, Ankara, Feryal.
• Fish, Asa I. & Wharton, Henry (Editörler) (1861) The American Law Register Vol. IX, Philadelphia, Crissy & Markley, Printers.
• Göle, Celal (1994) ‘"Mavi Çek" ve Benzeri Belgelerin Çek Hükmünde Sayılıp Sayılamayacağı’ Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S: 1, C: 49, s. 235-242.
• Häuser, Franz, ‘D. Scheckverkehr’: Herresthal, Carsten (Editör) (2019) Münchener Kommentar zum HGB, 4. Baskı, Münih, C. H. Beck. İnan, Nurkut (1981) Çek Rizikolarından Doğan Sorumluluk, Ankara, BTHAE. Jeantin, Michel (1995) Droit Commercial, Instruments de Paiement et de Crédit, Entreprise en Difficulté, 4. Baskı, Paris, Dalloz. Jones, Francis R. (1892) ‘The Liability Of The Maker Of A Check After Certification’ Harvard Law Review, S: 3, C: 6, s. 138-149. Kara, Elif (2018), ‘Teyitli Çek’ Banka ve Finans Hukuku Dergisi, S: 2, C: 7, s. 811-844.
• Karayalçın, Yaşar (1964) Ticaret Hukuku Dersleri II Ticari Senetler, 3. Baskı, Ankara, BTHAE.
• Kaya, Asım (2015), ‘Çekte Kabul Yasağı ve Hukuki Sonuçları’ Terazi, S: 105, s. 82-88.
• Kaya, Mustafa İsmail & Tatlı, Burçak (2022) Ticaret Hukuku – II (Kıymetli Evrak Hukuku), 3. Baskı, Ankara, Seçkin. Kendigelen, Abuzer (2019) Çek Hukuku, 5. Baskı, İstanbul, On İki Levha (Çek).
• Kendigelen, Abuzer (2009), ‘Türk Ticaret Kanunu Tasarısı'nın Çeke İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi’ BATİDER, S: 3, C: 25, s. 25-66 (Değerlendirme).
• Kendigelen, Abuzer & Kırca, İsmail (2022) Kıymetli Evrak Hukuku, 6. Baskı, İstanbul, On İki Levha. Kınacıoğlu, Naci (1999) Kıymetli Evrak Hukuku, 5. Baskı, Ankara, Nobel.
• Kırca, İsmail (2010), ‘Teyitli (Bloke) Çek – Gayrı Nakdî Kredi İlişkisi’ Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C: II, İstanbul, On İki Levha, s. 1235-1241.
• Krepold, Hans-Michael & Zahrte, Kai, ‘§ 8. Bankgeheimnis’: Ellenberger, Jürgen & Bunte, Hermann-Josef (Editörler) (2022) Bankrechts-Handbuch Band I, 6. Baskı, Münih, C. H. Beck.
• Oğuzman, M. Kemal & Barlas, Nami (2016) Medenî Hukuk, 22. Baskı, İstanbul, Vedat.
• Oğuzman, M. Kemal & Öz, M. Turgut (2021) Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-2, 16. Baskı. İstanbul, Vedat. Özgenç, İzzet (2019) Çek Kanunu, 8. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Öztan, Fırat (1982) Garantili Çek (Eurocheque), Ankara, Turhan (Garantili Çek).
• Öztan, Fırat (1997) Kıymetli Evrak Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Turhan (1997).
• Poroy, Reha & Tekinalp, Ünal (2018) Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 22. Baskı, İstanbul, Vedat.
• Pulaşlı, Hasan (2007) Kıymetli Evrak Hukuku, 8. Baskı, Ankara, Adalet (2007).
• Pulaşlı, Hasan (2019) Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları, 7. Baskı, Ankara, Adalet (2019).
• Reisoğlu, Seza (2011) Çek Hukuku, Ankara, Cem.
• Roberts, Paul C. & Morris, William O. (1951) ‘The Effect of a Stop Payment Order on a Certifified Check’ Wyoming Law Journal, S: 4, C: 5, s. 170-180.
• Sungurtekin, Meral (1990), ‘Çekte Kabul Yasağı ve Çekin Teyidi’ Manisa Barosu Dergisi, S: 4, s. 490-504.
• Şimşek, Edip (1983) Hukukta ve Cezada Ticarî Senetler, Ankara, Yonca.
• Tamer, Ahmet (2013), ‘Teyitli (Karşılıklı, Bloke) Çek’ Bankacılar Dergisi, S: 87, s. 3-17.
• Tekil, Müge (1997) Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu, İstanbul, Beta.
• Tekinalp, Ünal (2009) Ünal Tekinalp’in Banka Hukukunun Esasları, 2. Baskı, İstanbul, Vedat.
• Tuna, Ergun & Göç Gürbüz, Diğdem (2018) Ticaret Hukuku Prensipleri Kıymetli Evrak, İstanbul, Beta.
• Türcan, Mehmet (2018) ‘Yargıtay Kararları Işığında Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ülgen, Hüseyin & Helvacı, Mehmet & Kaya, Arslan & Nomer Ertan, Füsun (2021) Kıymetli Evrak Hukuku, 13. Baskı, İstanbul, Vedat.
• Yağmur, Setenay (2016), ‘Türk Hukukunda Çeke Konulabilecek Kanunda Öngörülmeyen Bazı İhtiyari Kayıtlar’ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, S: 3, C: 22, s. 2867–2892.
• Yıldırım, Ali Haydar (2014), ‘Çek Cezası (TTK 783/3)’ Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 16, s. 3449–3506.
• Zeki, Namık (1934) Senedatı Ticariye, İstanbul, Türkiye Matbaası.