Khabaz Sahasında (Kuzey Irak) Farklı Rezervuarlardaki Petrollerin Jeoistatistiksel Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 60 Sayı: 3, 347 - 362, 01.08.2017

Muhammed İsmail M. Namık Yalçın , Torhan M. Al-mufti

https://doi.org/10.25288/tjb.325391

Öz

Kuzey Irak’taki petrol sahalarında petrol üretimi çoğunlukla birden çok rezervuardan yapılmaktadır. Bu rezervuarlar Tersiyer (bir rezervuar) ve Kretase (iki rezervuar) yaşlı birimlerden oluşmaktadır. Bu çalışmada farklı rezervuarlardaki petrollerin tek bir ana kayadan mı yoksa farklı ana kayalardan mı türediği ve tek veya çok evreli bir göç sonucunda mı bu rezervuarlarda birikmiş oldukları sorularının cevabına ulaşılmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmada incelenen Khabaz petrol sahasında açılmış olan petrol kuyularından hem Tersiyer yaşlı, hem de Kretase yaşlı rezervuarlara ulaşılmış olanlar seçilmiştir. Bu rezervuarlardaki petrollerin özgül ağırlık, API-gravitesi, asfalten miktarı, kükürt miktarı, balmumu miktarı,  kül miktarı ve Ni, V miktarları gibi fiziko-kimyasal özellikleri kullanılarak çalışmanın amacına yaklaşım sağlanmıştır. Her bir kuyu ve rezervuar için ayrı ayrı belirlenen bu parametreler, önce bir veri tabanı olarak düzenlenmiştir. Daha sonra korelasyon katsayısı (R), faktör analizi ve klaster (kümelenme) analizi gibi istatistiksel yöntemler yardımıyla bilgisayar destekli değerlendirmeler ve karşılaştırmalar kullanılarak rezervuarlar arasındaki benzerlik, yakınlık ve farklılıklar belirlenmeye çalışılmıştır. 

Khabaz petrol sahasında üç ayrı rezervuar bulunmaktadır. Bunlar; Tersiyer yaşlı (Jeribe), Kretase yaşlı (Üst Qamchuqa) ve (Alt Qamchuqa) birimleridir. Khabaz petrol sahasındaki tüm kuyular tek bir yapıdan üretim yapmaktadır. Sadece Khabaz-2b kuyusu bu yapının dışında kalmaktadır. Buradaki petrolün özgül ağırlığı yüksektir ve çok miktarda asfaltik bileşen içermektedir. Değerlendirme sonuçlarına göre üretilen petroller aynı ana kayadan (Chia Gara Formasyonu) türemişlerdir. Bununla birlikte istatistiksel değerlendirmeler sonucunda Khabaz petrol sahasında üretilen petrollerde iki farklı tip petrol (a ve b) belirlenmiştir. Bu bileşimsel farklılığın, göç sırasında ve/veya yerinde başkalaşım sonucunda geliştiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Faktör analizi, jeoistatistik, petrol jeolojisi, Kerkük petrolleri, petrol jeokimyası

Kaynakça

• Abdul-Wahab, L.M., 1983. Mineralogy of amphiboles and pyroxenes from recent sediments of the Tigris, Diyala and Adhaim Rivers, Iraq, Yüksek Lisans Tezi, University of Keele, UK, p. 55-57
• Al-Rawi., 1980. Provenance of Miocene Sandstones in Northern Iraq: Constraints from Framework Petrography, Bulk-Rock Geochemistry and Mineral Chemistry, Russian Geology and Geophysics, 50(2009), p. 517-534.
• Buday, T. ve Jassim, S. Z., 1987. The Regional Geology of Iraq, Volume II; Tectonism, Magmatism and Metamorphism. Dar AL-Kutib publishing house, University of Mosul. Iraq. 352 p
• Habba, Y ve Abdullah, M. B., 1989. Geochemical Study of the Hydrocarbon Source Rocks in Northeast Iraq. Oil & Arab Co-operation, 15, p. 12-51.
• Jassim, S.Z., Raiswell, R., ve Bottrell, S.H., 1999. Genesis of Middle Miocene strata bound Sulphur deposits of northern Iraq. Journal of the Geological Society, London 156, P. 25–39.
• Kline, P., 1994. An Easy Guide to Factor Analysis. London, New York: Routledge, 194 pp. Numan, N.M.S., 1997. A plate tectonic scenario for the Phanerozoic succession in Iraq. Iraqi Geological Journal 30, 85–110.
• Pitman, J. K., Steinshouer, D. ve Lewa, M. D., 2004. Petroleum generation and migration in the Mesopotamian basin and Zagros fold belt of Iraq, Geology of Iraq, first ed., Brno, Czech Republic, p. 243-249.
• Tissot, B.P. ve Welte, D.H., 1984. Petroleum formation and occurrence. Springer-Verlag, New York, 699 pp.
• Wikipedia, 2011: http://tr.wikipedia.org, accessed on 20 February 2011.