Aliağa (İzmir) Kıyılarında Termal Su Kaynaklarının Meiobentik Topluluğa (Bentik Foraminifer, Ostrakod ve Mollusk) Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 61 Sayı: 3, 269 - 290, 12.09.2018

Engin Meriç Atike Nazik M. Baki Yokeş İpek F. Barut , Mustafa Kumral Mustafa Eryılmaz Fulya Yücesoy Eryılmaz İbrahim Gündoğan Bora Sonuvar Feyza Dinçer

https://doi.org/10.25288/tjb.459774

Öz

Doğu Ege Denizi kıyılarında eski ve yeni termal kaynakların bulunduğu alanlardaki yaşamda değişiklikler ile ilgili olarak farklı canlı toplulukları üzerinde birçok bilimsel çalışma sürdürülmektedir. Aliağa (İzmir) bölgesinde de termal kaynaklar bulunmaktadır. Birbirine yakın iki kaynak, Aliağa kuzeybatısı ile Karaağaç Koyu kuzeybatısı arasındaki Ilıca Burnu kıyı alanındadır. Sıcaklıkları sırasıyla 40°C ve 51°C dir. Çalışma alanında yer alan deniz tabanı çökellerini kaya parçaları, çakıl, kum, silt ve kil birimleri oluşturmaktadır. 

Bu araştırmada, Ilıca Burnu ile Taşlı Burun arasında kalan alanda deniz içinde farklı nokta ve derinliklerden alınmış olan 13 dip sediment örneği incelenmiştir. Sediment örneklerinde ICP-MS ile ağır metal analizleri yapılmıştır. Ayrıca, kaynak suyu ve deniz yüzeyinden alınan sularda eser element analizleri sonucu ile toplam Alfa ve Beta Özellikleri değerlendirilmiştir. Amaç, bu bölgede yer alan sıcak su kaynaklarının bentik foraminifer, ostrakod ve mollusk topluluklarına olan etkisini araştırarak meiobentik yaşam koşulları hakkında yorum yapmaktır. 

Çalışılan örneklerde 32 cins ve 50 türden oluşan tipik Ege Denizi foraminifer faunasının baskın olduğu gözlenmiştir. Bu bölge için önemli bir özellik, çalışılan örneklerde, Ege Denizi Türkiye kıyılarında sıkça rastlanılan Amphistegina lobifera Larsen ile peneroplidlere ait herhangi bir cins ve türe ait fertlere rastlanılmamış olmasıdır. Ostrakodlardan Akdeniz ve Ege Denizi’nde yaygın olarak bilinen 19 cins ve 28 tür bulunmuştur. Mollusk faunasını ise gastropodlardan 9 cins ve 10 tür, bivalvlerden 14 cins ve 14 tür oluşturmaktadır. 

Bulgulardan diğer önemli bir özellik ise, A11 numaralı örnekte gözlenen çok sayıda tekçe jips kristallerinin varlığıdır. Bu bulgu, eski bir termal kaynağın göstergesidir. Ayrıca, aynı örnekte ağır metallerden çinko (Zn), kurşun (Pb), bakır (Cu) ve arsenik (As) dağılımı en yüksek değerde bulunmuştur. Bu örneklerde foraminifer türleri az sayıda, ostrakod ve bivalvlerden ise birer tür saptanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Aliağa (İzmir), dip sediment, Doğu Ege Denizi, jeokimya, Meiofauna, sıcak su

Kaynakça

• Athersuch, J., Horne, D.J. ve Whittaker, J.E. 1989. Marine and brackish water ostracods. Synopses of the British Fauna (New Series), E.J.Brill., 43, 1-343.
• Avşar, N. ve Meriç, E., 2001, Çeşme-Ilıca Koyu (İzmir) bölgesi güncel bentik foraminiferlerinin sistematik dağılımı. H. Ü. Yerbilimleri, 24, 13-22, Ankara.
• Babin, C. 1980, Elements of Palaeontology. John Wiley and Sons. Chichester. 446s. ISBN 0471 27577 8 (56 Bab).
• Bignot, G., 1985, Elements of micropaleontology. London: Graham and Trotman Ltd., 217s.
• Bonaduce, G., Ciampo, G. ve Masoli, M. 1975. Distribution of ostracoda in the Adriatic Sea. Pubblicazioni della Stazione Zoologica di Napoli 40 (Suppl.), 1–304.
• Breman, E. 1975. The Distribution of Ostracodes in the Bottom Sediments Of The Adriatic Sea. Vrije Universiteit te Amsterdam, Krips Repro, Meppel, 1-165.
• Cossignani T., Ardovani R., Micali P., Tisselli M., Cossignani V. ve Cecalupo A., 2011, Malacologia Mediterranea: Atlante delle Conchiglie del Mediterraneo. L’Informatore Piceno, Cupra Marittima, Italy, 536 pp.
• Eryılmaz, M. ve Yücesoy-Eryılmaz F. 2001, Ege Denizi’nin sualtı morfolojisi ve Anadolu’nun Doğu Ege Denizi’ndeki doğal uzantısı. Ç.Ü. Yerbilimleri (Geosound), 39, 117-132, ISSN 1019-1003, Adana.
• Eryılmaz, M., ve Yücesoy Eryılmaz, F., 2012, Dikili Kanalı’nın (Kd Ege Denizi) Oşinografisi. SBT 2012, Sualtı Bilim ve Teknolojileri Toplantıları 17-18 Kasım 2012 Bildiriler kitabı 152 s., 127135, İstanbul.
• Eryılmaz, M., Kırca, Z. ve Aydın, Ş., 1999, Türkiye, Ege Denizi, yüzey sediment dağılım haritası (tane büyüklüğüne göre), Ölçek, 1: 1.102.000, Dz.K.K. Sey. Hid. ve Oşi. Dairesi Başkanlığı, Mayıs 2001, İstanbul.
• Eryılmaz, M., Yücesoy Eryılmaz, F. ve Eryılmaz, U., 2017. Aliağa Koyu’nun (doğu Ege Denizi) oşinografisi ve güncel çökel dağılımı. 70. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 10-14 Nisan 2017, 106107.
• Filiz, Ş., Tarcan, G., Gemici, Ü., 1997, Aliağa (İzmir) jeotermal alanındaki sahil ılıcalarının hidrojeokimyasal incelemesi. TPJD Bülteni, 9 (1), 45-58.
• Folk, L. R., 1974, Petrology of sedtimentary rock. Hemphill Publ. Co. Texas, 182 p.
• Guillaume, M.C., Peypouquet, J.P ve Tetart, J. 1985. Quaternaire et actuel. Atlas des Ostracodes de France. H.J. Oertli (Ed.). Bulletin Centres Rechearche Exploration Proceeding ElfAquitaine. Mémoire 9, 337-377.
• Gündoğan, İ., and Helvacı C., (1996). Geology, mineralogy, geochemistry and economic potantial of the Bolluk Lake and adjacent area Cihanbeyli-Konya. Tr. J. of Earth Sciences, 5/2, 91-104.
• Hartmann, G. ve Puri, S.H. 1974. Summary of neontological and paleontotogical classification of ostracoda, Mitteilungen aus dem Zoologischen Staatsinstitut und Zoologischem Museum in Hamburg, Band, 70, 7-73.
• Joachim, C. ve Langer, M.R. 2008. The 80 most common Ostracods from the Bay of Fetovaia Elba Island (Mediterranean Sea). Universität Bonn, 29s.
• “MarBEF Data System” (http://www.marbef.org/data/) http://www.marbef.org/data/
• Meriç, E., 1986. Deniz dibi termal kaynakların canlı yaşamına etkisi hakkında güncel bir örnek (Ilıca-Çeşme İzmir). Türkiye Jeoloji Bülteni, 29 (2), 17-21.
• Meriç, E. ve Suner, F., 1995. İzmit Körfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifinde gözlenen termal veriler (Ed. E. Meriç), İzmit Körfezi Kuvaterner İstifi, 81-90, İstanbul.
• Meriç, E. ve Avşar, N., 2001. Benthic foraminiferal fauna of Gökçeada Island (Northern Aegean Sea) and its local variations. Acta Adriatica, 42 (1), 125-150.
• Meriç, E., Avşar, N. ve Bergin, F., 2002a. Midilli Adası (Yunanistan-Kuzeydoğu Ege Denizi) bentik foraminifer faunası ve bu toplulukta gözlenen yerel değişimler. Ç.Ü. Yerbilimleri (Geosound), 40-41, 177-193.
• Meriç, E., Avşar, N. ve Nazik, A., 2002b. Bozcaada (Kuzey Ege Denizi) bentik foraminifer ve ostrakod faunası ile bu toplulukta gözlenen yerel değişimler. Ç.Ü. Yerbilimleri (Geosound),40-41, 97-119.
• Meriç, E., Avşar, N., Bergin, F. ve Barut, İ.F., 2003a. Edremit Körfezi (Kuzey Ege Denizi, Türkiye) bentik foraminifer topluluğu ile ekolojik koşulların incelenmesi. Ç.Ü. Yerbilimleri (Geosound), 43, 169-182.
• Meriç, E., Avşar, N., Bergin, F. ve Barut, İ.F., 2003b. A note on three abnormal samples of benthic foraminifers from the Dikili Bay (Turkey) in northeastern Aegean Sea: Peneroplis planatus (Fichtel ve Moll), Rosalina sp. ve Elphidium crispum (Linné). Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 127, 1-14.
• Meriç, E., Avşar, N. ve Bergin, F., 2004. Benthic foraminifera of Eastern Aegean Sea (Turkey) Systematics and Autoecology. Turkish Marine Research Foundation and Chamber of Geological Engineers of Turkey, Publication No: 18, İstanbul, 306 s. Meriç, E., Avşar, N., Barut, İ.F., Yokeş, M.B. ve Dinçer, F., 2009a. Doğu Ege denizi kıyı alanlarındaki termal Mineralli su kaynaklarının bentik foraminifer topluluklarına etkisi. İstanbul Yerbilimleri Dergisi 22 (2), 163-174.
• Meriç, E., Avşar, N., Mekik, F., Yokeş, B., Barut, İ.F., Dora, Ö., Suner, F., Yücesoy-Eryılmaz, F., Eryılmaz, M., Dinçer, F. ve Kam, E., 2009b. Alibey ve Maden Adaları (Ayvalık-Balıkesir) Çevresi Genç Çökellerinde Gözlenen Bentik Foraminifer Kavkılarındaki Anormal Oluşumlar ve Nedenleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 52(1), 31-84.
• Meriç, E., Avşar, N., Barut, İ.F., Yokeş, M.B., Taş, S., Eryılmaz, M., Dinçer, F., Bircan, C., 2009c. Kuşadası (Aydın) Deniz Dibi Mineralli Su Kaynağı Çevresi Bentik Foraminifer Topluluğu Hakkında Görüs ve Yorumlar. 13. Sualtı Bilim ve Teknolojisi Toplantısı (SBT 2009) 7-8 Kasım 2009, Lefkoşa/KKTC, Bildiriler Kitabı, 80-92.
• Meriç, E., Avsar, N., Barut, İ. F., Yokeş, M.B., Taş S., Eryilmaz, M., Dinçer, F., Bircan., C. 2009c. Opinion and comments on the benthic foraminiferal assemblages observed around the mineral submarine springs in Kuşadası (Aydın). Earth System Evolution and the Mediterrenean Area From 23 MA To The Present, Abst. Book, pp.222-223, Vol 45 n. 1/4, Italy 2009.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Yokeş, B., Ergin, M., Eryılmaz, M., Yücesoy-Eryılmaz, F., Gökaşan, E., Suner, F., Tur, H., Aydın, Ş., Dinçer, F., 2009d. Çanakkale Boğazı’nın güncel bentik foraminifer, ostrakod ve mollusk topluluğunu denetleyen faktörler ile çökel dağılımının jeokimyası. Türkiye Jeoloji Bülteni, 52 (2), 155-215, Ankara.
• Meriç, E., Yokeş, M.B., Avşar, N. ve Bircan, C., 2010. An oasis for alien benthic foraminifera in the Aegean Sea. Aquatic Invasions, 5 (2), 191-195.
• Meriç, E., Yokeş, B., Avşar, N., 2011. A new guest in Ilıca Bay (Çeşme-İzmir-Turkey); Coscinospira acicularis. Journal of Marine Biological Association of the United Kingdom, 4, e94, 1-5.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Yokeş, M., Barut, İ. F., Eryılmaz, M., Kam, E., Taşkın, H., Başsarı, A., Dinçer, F., Bircan, C., Kaygun, A., 2012a, Ilıca Koyu (Çeşme-İzmir) bentik foraminifer-ostrakod toplulukları ile Pasifik Okyanusu ve Kızıldeniz kökenli göçmen foraminiferler ve anormal bireyler. M.T.A. Dergisi, 145, 62-78, Ankara.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Yokeş, Dora, Ö., Barut, İ. F., Eryılmaz, M., Dinçer, F., Kam, E., Aksu, A., Taşkın, H., Başsarı, A., Bircan, C. ve Kaygun, A., 2012b. Karaburun Yarımadası kuzey kıyılarının oşinografik özelliklerinin bentik foraminifer ve ostrakod toplulukları üzerindeki etkileri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 145, 22-47.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Koçak, F., Yücesoy Eryılymaz, F., Eryılmaz, M., Barut, İ. F., Yokeş, M. B., Dinçer, F., Esenli, İ. F., Esenli, V., Özdemir, Z., Türker, A. ve Aydın, Ş., 2012c. Edremit Körfezi (Balıkesir) kıyı alanlarında oşinografik özelliklerin bentik foraminifer, ostrakod ve bryozoon toplulukları üzerindeki etkileri ile ilgili yeni veriler. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 24 (2), 31-77.
• Meriç, E., Öner , E., Avşar, N., Nazik, A., Kapan Yeşilyurt, S., Göksu, Y., Kaya-Keleş, Ş., Yokeş, B., Kam, E., Candan, O. ve Dinçer, F., 2014a. Gökçeada kuzeydoğusundaki Saklı koy’da paleontolojik verilere dayalı yeni bir bulgu: Büyük Dere Koyu. T.P.J.D. Bülteni, 26 (1), 67-97.
• Meriç, E., Avşar, N., Yokeş, M. B. ve Dinçer, F., 2014b. Atlas of recent benthic foraminifera from Turkey. Micropaleontology, 60 (3-4), 211-398.
• Meriç, E.,Yokeş, B., Avşar, N. ve Dinçer, F., 2016. New observations of alien foraminifera on the Turkish coasts of the Aegean Sea (20122015), International Journal of Environment and Geoinformatics, 3 (1), 44-47.
• Mostafawi, N. ve Matzke-Karasz, R. 2006. Pliocene Ostracoda of Cephalonia, Greece. The Unrevised species of Uliczny (1969). Revista Española de Micropaleontología 38, 11-48.
• Orti, F., Pueyo, J.J., Cussey, D.G. and Dulau, N., 1984. Evaporitic sedimentation in the coastal salinas of Santa Pola (Alicante, Spain). Revista D’investigacions Geologiques, Diputacion Provincial, Universidad de Barcelona, 38/39, 169220.
• Öztürk B., Doğan A., Bitlis-Bakır B. ve Salman A., 2014. Marine molluscs of the Turkish coasts: an updated checklist. Turkish Journal of Zoology. 38, 832-879.
• Sakınç, M., 2008, Marmara Denizi Bentik Foraminiferleri: Sistematik ve Otoekoloji. Istanbul Teknik Üniversitesi Rektörlüğü, İstanbul, 1638, 134s.
• Scaperrotta, M., Bartolini, S. ve Bogi, C., 2009-2015, Accrescimenti - Stadi di accrescimento dei Molluschi marini del Mediterraneo - Stages of growth of marine molluscs of the Mediterranean Sea, I-VI.
• Shearman, D.J., 1978. Evaporites of coastal sabkhas. In: Marine Evaporites (Ed.. by W.E. Dean and B.C. Schreiber). SEPM Short Cource No:4, 6-42.
• Suner, F., Meriç, E., Avşar, N., ve Önal, B.Ç., 2012. Haliç (İstanbul-KB Türkiye) Holosen çökellerinde bireysel jips oluşumu ile bentik foraminifer ve ostrakod topluluğu ilişkisi. TPJD Bülteni, 24/1, 49-57.
• Van Morkhoven, F.P.C.M. 1963. Post - Palaeozoic Ostracoda. Their Morphology, Taxonomy, and Economic Use, Vol. 2 Generic Descriptions, Amsterdam, London, New York, Elsevier Publishing Company, 478s.
• Wentworth, C. K., 1922. A scale of grade and class terms for clastic sediments, Journal Geology, 30 377-392.
• Yassini, I. 1979. The littoral system ostracodes from the bay of Bou-İsmail, Algiers, Algeria, National Iranian Oil Company. Revista Espanola de Micropaleontologia 11 (3), 353-416.
• Yokeş, M. B., Meriç, E., Avşar, N., Barut, I., Taş, S., Eryılmaz, M., Dinçer, F. ve Bircan, C., 2014. Opinions and comments on the benthic foraminiferal assemblage observed around the mineral submarine spring in Kuşadası (Aydın, Turkey). Marine Biodiversity Record, 7, e103, 1-17.
• Yücesoy-Eryılmaz, F., Eryılmaz, M., Özdemir, Z., Esenli, F., Aydın, Ş. ve Türker, A., 2002. Sedimentology and geochemistry of the recent sediments in the Edremit Gulf and Dikili Canal. Second International Conference, Oceanography of the Eastern Mediterranean and Black Sea, Similarites and differences of two Interconnected Basins 13-14 October. 2002, Ankara, 386s.
• Yücesoy-Eryılmaz, F., Eryılmaz, M., Esenli, V. ve Özdemir, Z., 2004. Edremit Körfezi-Dikili Kanalı güncel çökellerinin mineralojisi ve ağır metal dağılımı. Kıyı ve Deniz Jeolojisi Sempozyumu (13-15 Eylül, 2004) Bildiri Özleri Kitabı, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 13-14.
• Yücesoy-Eryılmaz, F., Eryılmaz, M., Esenli, F., Esenli, V., Özdemir, Z., Türker, A. ve Aydın, Ş., 2005. Edremit Körfezi ve Dikili Kanalı Güncel Çökellerinin Sedimantolojisi ve Jeokimyası; TÜBİTAK destekli, proje no YDABCAG 100Y098, 152 sayfa, 2005, Mersin.
• Yümün, Z.Ü., Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Barut, İ. F., Yokeş, M. B., Sagular, E. K., Yıldız, A., Eryılmaz, M., Kam, E., Başsarı, A., Sonuvar, B., Dinçer, F., Baykal, K. ve Kaya, S., 2016. Meiofauna, microflora and geochemical properties of the Late Quaternary (Holocene) core sediments in the Gulf of Izmir (Eastern Aegean Sea-Turkey). İzmir Körfezi (İzmir-Doğu Ege Denizi) Journal of African Earth Sciences, 124, 383-408.
• Yümün, Z. Ü., 2017. The effect of heavy metal pollution on foraminifera in the western Marmara Sea (Turkey). Journal of African Earts Sciences, 129, 346-365.
• Zangger, E. ve Malz, H. 1989. Late Pleistocene, Holocene, and Recent ostracods from the Gulf of Argos, Greece. Courier Forschungsinstitut Senckenberg 113, 159-175