Orta Anadolu'nun jeolojisi hakkında

Yıl 1949, Cilt: 2 Sayı: 1, 90 - 107, 01.07.1949

E. Lahn

Öz

Burada tarif edilen mıntaka, Kuzey Anadolu iltivaları ile Güney Anad¬olu iltivaları arasında bulunan ara sahasının bir kısmıdır. Kırşehir masifi, Yukarı Sakarya masifi ve Akdağ masifi gibi kristalin ve plütonik sahrelerden müteşekkil olan eski masifler, bu bölgenin temelini teşkil etmektedirler. Bunlara benziyen eski masifler muhtemel olarak Tuz Gölü ve Konya havzalarının genç (Neojen - Kuaterner) teressüpları ile örtülüdürler. Alpin ana iltivalarından ayırmış olan kol iltivaları, masifler arasındaki tam rijit olmıyan sahalara girmektedirler. Meselâ: Ankara ve Çorum yelpazeleri, Boz Dağlar Silsilesi. Eski masifler, ekseriyetle, Tuz Gölü havzasının doğu kenarından geçen fay gibi tektonik arızalar tarafından çevrilmiştirler. Böylece, iki alpin ana uçları arasında bulunan ara bölgesi, hakiki bir ara strüktürleri şebekesi (fay ve iltivalar) tarafından kaplıdır. Eski masiflerin kenarlarına veya komşu alpin iltivalarına müvazi olan bu strüktürler, çeşitli tektonik nazariyelerin sebebi olmuşturlar.  

Muhtemelen kısa olan bir Üst Kretase transgresyonundan maada (Tuz Gölünün kuzey-doğusunda inkişaf eden Hippurit'li kalker), Mesozoik denizi Orta Anadolu'ya girmemiştir. Buna nazaran daha uzun bir zaman süren Lütesyen transgresyonu tarafından bırakılmış teressüpler, bölgemiz¬in birçok yerlerinde keşfedilmiştir. 

Bölgemizin en mühim kısımları Eosen'den sonraki tabakalar tarafından örtülmüştür: Kuaterner tatlı su (veya hafifçe somatr), Neojen tatlı su ve jipsli-tuzlu Oligosen yatakları bölgemizin havzalarını doldurmakta, hatta eski masiflerin bazı kısımlarını örtmektedirler. 

Alpin orojenik hareket safhasından sonra meydana gelmiş şakulî kratojenik hareketler, bölgemizin tektonik strüktürlerine hakimdirler. Bu kratojenik arızaların bazılarının çok genç olması, Üst Neojen tabakalarını ihlâl eden faylar tarafından gösterilmiştir. Hattâ, Konya havzasındaki Neojen ile Kuaterner tabakaları arasında 400 metreyi aşan bir şakulî atımı gösteren bir dislokasyon tesbit edilmiştir. Bunun gibi genç tektonik arızalar da Kırşehir-Yerköy ve Ilgın mıntakalarındaki sismik faaliyetin sebebidirler.

Anahtar Kelimeler

Orta Anadolu, Jeoloji

On the Geology of Central Anatolia

Öz

The intermediate zone of Central Anatolia lies between the folds of Northern Anatolia (Anatolides) in the north and the folds of Southern Anatolia (Taurides) in the south. It consists of a system of basins, tablelands, isolated folds, volcanic areas and old cristalline masses. The central part of this intermediate zone and its frame form the subject of the pres¬ent paper. In our area, we can distinguish the major geological units of the central part of Anatolia and their components as foilows: 1) parts of the Anatolide folds, as the fan of Ankara, the Çankırı-İskilip ranges and the fan of Çorum representing the western, northern and nort-eastern boundary of the area; 2) the volcanic zone of the Hasan Dağı in the south-east of the region and 3) the inner part of the Tauride folds limiting the region in the south. The central part of Anatolia described here is divided by the high grounds of Kırşehir- Keskin and of the Boz Dağlar into three depressions, the Middle Kızılırmak-Delice Irmak basin, the Tuz Gölü basin and the Konya-Ereğli basin. 

Anahtar Kelimeler

Central Anatolia, Geology

Kaynakça

• ARNİ (P.), Zum Erdbeben von Kırşehir, Yerköy und Keskin. M.T.A. B/1, 1))38, Ankara.
• BLUMENTHAL (M.), Aperçu de la géologie du Taurus dans les Vilâyets de Niğde et d'Adana. M.T.A. B/3, 1941, Ankara.
• BLUMENTHAL (M.), Le dispositif géologique du secteur pétrolifère de Boyabat. M.T.A., A/6, 1942, Ankara.
• BLUMENTHAL (M.), Gèologie des montagnes de la transversale d'Eskipazar. M.T.A., 3/24 - 4/25, 1941, Ankara.
• BLUMENTHAL (M.), Sind gewisse Ophiolitzonen Nordanatoliens praeliasisch› M.T.A., 1/33, 1945, Ankara.
• BLUMENTHAL (M.), Sehichtfolge u. Bau der Torosketten in Hinterland von Bozkır. İstanb. Üniv. Fen Fak. Mecm., IX B/2, 1945, İstanbul.
• CHAPUT (E.), Voyages d'études géologiques et géomorphologiques en Turquie. Paris 1936.
• EGERAN (N.), Tectonique de la Turquie. 1947, Nancy.
• EGERAN (N.) - LAHN (E.), Türkiye Jeolojisi. 1948, Ankara.
• LAHN (E.), Les phénomènes de karst de la région de Konva. M.T.A., 4/21, 1940, Ankara.
• LAHN (E.), Konya - Aksaray volkanik arazisi. M.T.A., 1/22, 1941, Ankara.
• LAHN (E.), Le volcanisme néogene et quaternaire en Anatolie. Türk Coğr. Derg., 3/7-8, 1945, Ankara.
• LAHN (E.), Contributions à l'étude géomorphologique des lacs du Toros Occidental. M.T.A., 2/34, 1945, Ankara.
• LAHN (E.), Les dépôts pliocènes et quaternaires de la région de Konya, - Burdur. İstanb. Üniv. Fen Fak. Mecm., XI B/2, 1946, İstanbul.
• LAHN (E.), Contribution à l'étude géologique et géomorphologique des lacs turcs. M.T.A., B/12, 1947. Ankara.
• LOKMAN (K.) - Lahn (E.), Géologie de la région de Haymana. M.T.A., 2/36, 1946, Ankara.
• LOUIS (H.), Eiszeitliche Seen in Anatolien. Ztschr. Ges. f. Erdik. 7/8, 1938, Berlin.
• PHILIPPSON (A.), Reisen u. Forschungen in Westkleinasien. Pet. Mitt. Erg. H., 1911 - 1915, Gotha.
• STCHEPINSKY (V.), Faune miocène du Vilayet de Sivas. M.T.A., C/1, 1939, Ankara.
• TAŞMAN (C.E.), Salt domes of Central Anatolia. M.T.A., 4/9, 1937, Ankara.
• TAŞMAN (C.E.), Tuzlarımız. M.T.A., 1/33, 1945, Ankara.
• TCHİHATCHEFlF (P. de), Asie Mineure. 1866 - 69, Paris.
• TÜRKİYE JEOLOJİK HARİTASI 1/800.000, M.T.A., 1941 - 45, Ankara.
• WİJKERSLOOTH (P. de), Ueber den jungen Vulkanismus am Innenrand des Taurus zwischen Afyonkarahisar und Kayseri. M.T.A., 2/32, 1944, Ankara.