Üstün kızılçam (Pinus brutia Ten.) orijinlerinde büyüme

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 1, 11 - 20, 29.03.2022

Mehmet Çalıkoğlu Ali Cem Aydın Alper Ahmet Özbey

https://doi.org/10.18182/tjf.1020457

Öz

Bu çalışmada, ormancılık uygulamacı birimleri tarafından sıklıkla sorgulanan, endüstriyel plantasyonlarda yapılan entansif çalışmaların karşılığının, büyüme açısından alınıp alınamadığı irdelenmiştir. Çalışma, Batı Akdeniz Bölgesindeki altı kızılçam (Pinus brutia Ten.) orijin denemesinde yürütülmüştür. Denemelerinin 30. yıl sonuçlarına göre, her bir deneme alanında, göğüs yüksekliği çapı bakımından en iyi iki orijinden, parsel orta ağacı ve çap gelişimi bakımından ona en yakın ağaç olmak üzere ikişer ağaç örneklenmiş ve bu örnek ağaçlar dipten itibaren birer metre aralıklarla kesilerek alınan kesitlerin incelenmesiyle gövde analizine tabi tutulmuşlardır. Gövde analizi ile ağaçların 1.30 m kabuklu- kabuksuz çaplarının ve göğüs yüzeylerinin beşer yıllık değerleri belirlenmiştir. Aynı periyodlar için ISSA yöntemiyle ağaç boyları, Smalian Formülü ile tespit edilen kesit aralıkları hacimlerinin toplamıyla da gövde hacimleri tahmin edilmiştir. Her hasılat öğesine ilişin büyüme eğrileri 9 m²/ağaç büyüme alanı için geçerli kızılçam ağaçlandırmaları kılavuz bonitet eğrileri ile karşılaştırılarak irdelenmiştir. Sonuçta, bu çalışmayla üstün orijin seçilerek yapılan ağaçlandırmaların, mevcut kızılçam plantasyonlarının bonitet sınıflamasına göre büyüme performansları ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Endüstriyel plantasyon, Hasılat, Bonitet, Gövde analizi

Destekleyen Kurum

Orman Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

OGM-19.3226/2018-2020

Teşekkür

Bu makale Orman Genel Müdürlüğü, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce yürütülmüş 19.3226/2018-2020 numaralı “Üstün Kızılçam Orijinlerinde Büyüme” isimli araştırma projesinin sonuçları kapsamında hazırlanmıştır. Bu bağlamda kurumlara ve emeği geçenlere desteklerinden ötürü teşekkür ederiz.

Growth of superior Turkish red pine (Pinus brutia Ten.) provenances

Öz

In this study, the response rate of provenance trial efforts was estimated in terms of tree growth in Turkish red pine plantations. Investigations were executed at six different Pinus brutia provenance trials in Western Mediterranean Region of Turkey according to breast height diameter (dbh) at the end of the 30th year. Trials were established in randomized complete block design with 3 replications. In two best provenances according to dbh in each site, two trees nearest to plot mean in each block were cut and divided into one-meter stem sections. 5 years values of dbh over bark, dbh inside bark and basal area were calculated by stem analyses. Tree heights by ISSA method and stem volumes by Smalian Formula were estimated for same years. Growth of each characteristics over the years was compared with guide curves of site indexes in the Pinus brutia plantation yield table. As a result, in this study, the growth performances of the afforestations made by selecting superior provenances, according to the site classification of the existing Turkish red pine plantations were revealed.

Anahtar Kelimeler

Industrial plantation, Yield, Site, Stem analysis

Proje Numarası

OGM-19.3226/2018-2020

Kaynakça

• Alemdağ, Ş., 1962. Türkiye’deki Kızılçam Ormanlarının Gelişimi, Hasılat Ve Amenajman Esasları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten Serisi, No: 11, Ankara.
• Aydın, A.C., 2008. Antalya ili sedir ormanlarında poliformik yöntemle meşcere verim gücünün saptanması. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Boydak, M., 1982. Keşan Yöresi Saf Kızılçam (Pinus brutia Ten.) ağaçlandırmalarında kültür yöntemleri ile doğal faktörlerin gelişim üzerindeki etkileri ve dikim aralıklarının saptanması. Doçentlik Tezi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 3049/325. Boydak, M., Dirik, H., Çalıkoğlu, M., 2006. Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Biyolojisi ve Silvikültürü. Ormancılığı Geliştirme ve Orman Yangınları ile Mücadele Hizmetlerini Destekleme Vakfı Yayını, Ankara.
• Callaham, R.Z., 1964. Provenance research: investigation of genetic diversity associated with geography. Unasylva, 18(2-3):40-50.
• Carus, S., Su, Y., 2014. Antalya–Korkuteli yöresi kızılçam ağaçlandırmaları için tek ve çift girişli ağaç hacim tablosunun düzenlenmesi ve mevcut tablolar ile kıyaslanması. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 22-24 Ekim, Isparta, s. 574-584.
• Cengiz, Y., Işık, F., Keskin, S., Genç, A., Doğan, B., Tosun, S., Özpay, Z., Aksoy, C., Örtel, E., Gürgen, D., Dağdaş, S., Uğurlu, S., 1999. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Orijin Denemeleri. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten Serisi, No: 11, Antalya.
• Çalıkoğlu, M., Özbey, A.A., Örtel, E., Altun, Z.G., Atmaca, C., Taştan, Y., Arslan, M., Yurdabak, Ü., Akbin, G., Karatay, H., Yırık, A., Yıldızbakan, A., Taşdemir, C., Boza, A., 2020. Kızılçam Orijin Denemeleri. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Proje Sonuç Raporu, Proje Numarası: 19.1705/1986-2019, Antalya.
• Çatal, Y., 2009. Batı Akdeniz bölgesi bızılçam (Pinus brutia Ten.) meşcerelerinde artım ve büyüme. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Çepel, N., Dündar, M., 1985. Tipik orman yetişme bölgelerinde sarıçam ve kızılçam meşcerelerinin boy artımı ve iğne yapraklarındaki besin maddesi düzeyleri arasındaki ilişkiler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(I): 40-59.
• Eler, Ü., 1992. Kızılçam Dikmlerinde Aralık-Mesafenin Büyüme Üzerine Etkileri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Rapor Serisi, No: 61, Antalya.
• Erkan, N., 1996. Kızılçamda Meşcere Gelişmesinin Simülasyonu. Güneydoğu Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten Serisi, No: 1, Elâzığ.
• Erkan, N., Aydın, A.C., Eler, Ü., 2017. Güney-Batı Anadolu bölgesindeki kızılçam (Pinus brutia Ten.) kültür ormanlarında değişik silvikültürel uygulamalara göre artım ve büyüme ilişkileri. Ormancılık Araştırma Dergisi, 4(2): 90-99, DOI: 10.17568/ogmoad.335617.
• Fabbio, G., Frattegiani, M., Manetti, M.C., 1994. Height estimation in stem analysis using second differences. Forest Science, 40(2): 329-340.
• Kahriman, A., Sönmez, T., Şahin, A., 2017. Antalya ve Mersin yöresi kızılçam meşcereleri için ağaç hacim tabloları. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(1): 9-22.
• Neyişci, T., Cengiz, Y., 1984. Isı ve Külün Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Tohumlarının Çimlenme Yeteneği ve Fidan Büyümesi Üzerindeki Etkileri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten Serisi, No: 126, Antalya.
• OGM, 2021. Ormancılık İstatistikleri 2020. Resmi istatistik programı kapsamındaki ormancılık istatistikleri. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara, https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane-sitesi/Istatistikler/Ormanc%C4%B1l%C4%B1k%20%C4%B0statistikleri/Ormanc%C4%B1l%C4%B1k%20%C4%B0statistikleri%202020.rar, Erişim: 30.06.2021
• Örtel, E., Çalıkoğlu, M., Çetinay, Ş., Altun, Z.G., Cengiz, Y., Boza, A., Türker, H.A., Kahraman, T., Gökdemir, Ş., Tosun, S., Arslan, M., Özpay, Z., Karatay, H., Karzaoğlu, C., 2010. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Orijin Denemelerinin 20. Yıl Sonuçları. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten Serisi, No: 35, Antalya.
• Özbey, A.A., Gülcü, S., Çalıkoğlu, M., Çobanoğlu, A., Erpulat, M., 2020. Kızılçam (Pinus brutia Ten.)’da 40 Yaşına Gelmiş İki Kızılçam Orijin+Döl Deneme Alanında Üstün Ailelerin ve Erken Seçim Yaşının Belirlenmesi. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Proje Sonuç Raporu, Proje Numarası: 19.1612/2016-2019, Antalya.
• Özçelik, R., Kalkanlı, Ş., 2018. Kaş yöresi doğal kızılçam (Pinus brutia Ten.) meşçereleri için ağaç hacim denklemlerinin geliştirilmesi. Turkish Journal of Forestry, 19(1): 9-19.
• Özer, E., Uğurlu, S. 1977. Aynalı Relaskop Fh/d Değerlerinden Elde Edilen ya da Çift Girişli Hacim tablolarına Göre Elde Edilen Hacimlerin Seksiyondan Hesaplanan Hacimlerle Karşılaştırması. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten Serisi, No 99, Ankara.
• Savill, P., Evans, J., Auclair, D., Falck, J., 1997. Plantation Silviculture in Europe. Oxford University Press, UK.
• Skovsgaar, J.P., Vanclay, J.K., 2008. Forest site productivity: A review of the evolution of dendrometric concepts for even-aged stands. Forestry, 81(1): 13-31.
• Sun, O., Eren, M.E., Orpak, M., 1978. Temel ağaç türlerimizde tek ağaç ve birim alandaki odun çeşidi oranlarının saptanması. TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Proje No:288, Ankara.
• Sun, O., Uğurlu, S., Özer, E., 1980. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Türüne Ait Biyolojik Kütlenin Saptanması. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten Serisi, No: 104, Ankara.
• Sun, O., 1983. Bir Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Ağacının Simülasyonu İçin Büyüme Modeli. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten Serisi, No: 119, Ankara.
• Uğurlu, S., Özer, E., 1976. Bük yöresi Kızılçamlarında çap-çift kabuk kalınlığı İlişkisi. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2: 129-132.
• Uğurlu, S., 1977. Kızılçamlarda kütük çapından yararlanarak göğüs çapının hesaplanması. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1: 71-79.
• Usta, H.Z., 1991. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Ağaçlandırmalarında Hasılat Araştırmaları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten Serisi, No: 219, Ankara.
• White, T.L., Adams, W.T., Neale, D.B., 2007. Forest Genetics. CABI, UK.
• Wright, J.W., 1976. Introduction to Forest Genetics; Academic Press: New York.
• Yavuz, H., 1995. Taşköprü Orman İşletmesinde sarıçam ve karaçam için uyumlu gövde çapı, gövde hacmi ve hacim oran denklem sistemlerinin geliştirilmesi. Basılmamış Doçentlik Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Orman Amenajmanı Anabilim Dalı, Trabzon.
• Yeşil, A., 1992. Değişik sıklık ve bonitetteki kızılçam meşcerelerinin yaşa göre gelişimi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Zech, W., Çepel, N., 1972. Güney Anadolu’daki Bazı Pinus brutia Meşcerelerinin Gelişimi ile Toprak ve Relief Özellikleri Arasındaki İlişkiler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın Yayınları, İstanbul Üniversitesi Basımevi, İstanbul.