Akdeniz iklim bölgesindeki alt yükselti orman ve çalılıklarında yangın sonrası hızlı ekolojik değerlendirme ile restorasyon önerilerinin geliştirilmesi: Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi örneği

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 3, 163 - 177, 29.09.2022

İrem Tüfekcioğlu Gökhan Ergan Burçin Kaynaş Nursema Aktepe Çağatay Tavşanoğlu

https://doi.org/10.18182/tjf.1118883

Cited By: 1

Öz

Akdeniz Havzası, milyonlarca yıldan beri yangınlara maruz kalan ve yangınlar sonucunda şekillenmiş bir biyocoğrafyadır. Bu nedenle Akdeniz Havzası’ndaki yanan alanların restorasyonunda bitki türlerinin yangına uyarlanma stratejilerinin dikkate alınarak, bitki topluluklarının sonraki yangına karşı direnç ve direngenliğinin artırılmasına yönelik planlamaların yapılması gereklidir. Bu çalışma kapsamında, Marmaris civarında yaklaşık 12.500 hektarlık alanı etkilemiş olan 2021 yangını sonrasında hızlı değerlendirme metodu geliştirilerek Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB) için yangın sonrası restorasyon önerileri hazırlanmıştır. Çalışmada EFFIS (European Forest Fire Information System) ve Sentinel-2 uydu görüntülerinden faydalanılarak yanan alan sınırı belirlenmiş, alan yangın şiddetinin göstergesi olarak kullanılan normalize edilmiş yanma oranı farkı (dNBR) değerlerine göre sınıflandırılmıştır. Yanan alanların yenilenme potansiyeli, farklı meşcere tipleri ve yanma oranı sınıflarında belirlenen örnekleme alanlarında kızılçam (Pinus brutia) serotin kozalak sayısı ve maki elemanlarının potansiyel örtüş yüzdelerinin ölçülmesi ile ortaya konmuştur. Boşluklu kapalı kızılçam meşcerelerinin en yüksek serotinliğe ve makiliklerden sonra en fazla sürgün verme potansiyeline sahip olduğu, genç kızılçam meşcerelerinin (a ve b çağı) ise serotinlik bakımından en düşük değerde olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulgular ve alanların eğim dereceleri dikkate alınarak, Datça-Bozburun ÖÇKB içerisindeki yanan alanlar için aktif ve pasif restorasyon dahil altı farklı restorasyon önerisi geliştirilmiştir. Yanan alanın %6’sının kendi haline bırakılması önerilirken, geri kalan alanlar için doğal gençleştirme + kozalaklı dal serme ve tohum ekimi destekli doğal gençleştirme yöntemleri ile teraslama ve toprak işleme sonrası fidan dikimi gibi suni gençleştirmeler önerilmiştir. Bu çalışmada geliştirilen metodolojinin, yangını takiben iki ay içinde gerçekleştirilebilmesi ve basit ve düşük maliyetli olması itibariyle, yerel uygulamacılar ve karar vericiler için uygulanabilirliği yüksektir.

Anahtar Kelimeler

Aktif ve pasif restorasyon, Kızılçam, Normalize edilmiş yanma oranı, Orman yangını, Serotinlik, Sürgün verme

Destekleyen Kurum

T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tabiat Varlıkları Koruma Genel Müdürlüğü

Teşekkür

Proje çalışmaları sırasında, arazi çalışmaları sırasındaki yardımlarından ötürü Leyla Akdağ ve Hatice Üncü’ye, çalışma süresince verdikleri desteklerden dolayı Mehmet Emin Birpınar, Mehmet Ali Kahraman, Ümit Turan, Nuri Kurt ve Orman Erdem ile Marmaris Orman İşletme Müdürlüğü ve Marmaris Milli Parkı yetkililerine teşekkür ederiz. Sentinel-2 uydu görüntüleri ile ilgili teknik destekleri için de Tuba Bucak Onay ve Mehmet Göktuğ Öztürk’e teşekkürlerimizi iletiriz. Makaleyi geliştirici yorumlarından ötürü Ali Kavgacı ve iki anonim hakeme de ayrıca teşekkürlerimizi sunarız. Bu çalışma T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tabiat Varlıkları Koruma Genel Müdürlüğü tarafından desteklenen ve Doğa Araştırmaları Derneği tarafından yürütülen “Özel Çevre Koruma Bölgeleri ve Doğal Sit Alanlarındaki Orman Alanlarında Yangınların Biyoçeşitlilik Üzerindeki Etkilerinin Tespiti” başlıklı proje kapsamında gerçekleştirilmiştir.

Developing recommendations by rapid ecological assessment for post-fire restoration in low altitude forests and shrublands in Mediterranean climate region: A case study for Datça-Bozburun Special Protection Area

Öz

The Mediterranean Basin is a biogeography shaped by fires for millions of years. For the restoration of burned areas in the Mediterranean Basin, therefore, planning should increase resistance and resilience of plant communities to fire by considering adaptation strategies of plant species to fire. In this study, following the fire of 2021, affected approximately 12,500 hectares in Marmaris region, a rapid assessment method and post-fire restoration prescriptions were developed for the Datça-Bozburun Special Environmental Protection Area. By using EFFIS and Sentinel-2 satellite images, the burned area was determined and classified to fire severity with normalized burn ratio difference The regeneration potential of burned areas was revealed by counting the number of serotinous cones of Turkish red pine (Pinus brutia) and estimating potential coverage of maquis species in sampling areas based on stand type and burn severity levels. Open pine stands had the highest serotiny and high resprouting potential following maquis vegetation, while the young pine stands have the lowest level of serotiny. Considering results and slope degrees, six restoration prescriptions were developed for burned areas. While 6% of the burned area was recommended to be left unmanaged, natural regeneration + laying out branches with cones and natural regeneration with additional seeding, and artificial regeneration by planting saplings after terracing and tillaging were foreseen for the remaining areas. This simple and cost-effective methodology developed in this study is highly applicable to local practitioners and decision makers, as it can be carried out within two months following the fire.

Anahtar Kelimeler

Active and passive restoration, Turkish red pine, Normalized burn ratio, Wildfire, Serotiny, Resprouting

Kaynakça

• Agee, J.K., Skinner, C.N., 2005. Basic principles of forest fuel treatment. Forest Ecology and Management, 211: 83-96. DOI: 10.1016/j.foreco.2005.01.034.
• Aktepe, N., 2021. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarında bitkilerin yanabilirliğinin popülasyon, tür ve komünite düzeyindeki değişkenliği ve bu değişkenliğin yangın rejimi ile ilişkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alan, M., Temel, F., 2021. Tohum transfer zonları ve orman yangınları. Orman ve Av, 49: 50-53. Atmiş, E., Kavgacı, A., Tutmaz, V., 2022. Orman Yangınları. In: Türkiye Ormancılığı 2022: Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması (Ed: Atmiş, E.), Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, s: 139-157.
• Avcı, M., Korkmaz, M., 2021. Türkiye’de orman yangını sorunu: Güncel bazı konular üzerine değerlendirmeler. Turkish Journal of Forestry, 22(3): 229-240. DOI: 10.18182/tjf.942706.
• Bahar, A., 2018. Yangın sıklığı ve vejetasyon örtüsünün Akdeniz vejetasyonu dinamikleri üzerine etkisinin modellenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bakker, J., Paulissen, E., Kaniewski, D., Poblome, J., De Laet, V., Verstraeten, G., Waelkens, M., 2013. Climate, people, fire and vegetation: New insights into vegetation dynamics in the Eastern Mediterranean since the 1st century AD. Climate of the Past, 9(1): 57-87. DOI: 10.5194/cp-9-57-2013.
• Birot, Y., Borgniet, L., Camia, A., Dupuy, J., Fernandes, P., Goldammer, J.G., Gonzalez-Olabarria, J.R., Jappiot, M., Lampin-Maillet, C., Mavsar, R., Montiel-Molina, C., Moreira, F., Moreno, J.M., Rego, F., Rigolot, E., San-Miguel, J., Vallejo, R., Velez, R., 2009. Living with wildfires: What science can tell us. A contribution to the science-policy dialogue. Discussion Paper 15. European Forest Institute, Finland.
• Bond, W.J., Midgley, J.J., 2001. Ecology of sprouting in woody plants: The persistence niche. Trends in Ecology & Evolution, 16(1): 45-51. DOI: 10.1016/S0169-5347(00)02033-4.
• Bond, W.J., Midgley, J.J., 2003. The evolutionary ecology of sprouting in woody plants. International Journal of Plant Sciences, 164(S3): 103-114.
• Bond, W.J., Woodward, F.I., Midgley, G.F., 2005. The global distribution of ecosystems in a world without fire. New Phytologist, 165(2): 525-538. DOI: 10.1111/j.1469-8137.2004.01252.x.
• Borchert, M., Tyler, C., M., 2009. Patterns of post-fire flowering and fruiting in Chlorogalum pomeridianum var. pomeridianum (DC.) Kunth in southern California chaparral. International Journal of Wildland Fire, 18: 623–630. DOI: 10.1071/WF08039.
• Boydak, M., Dirik, H., Çalıkoğlu, M., 2006. Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Biyolojisi ve Silvikültürü. OGEM-VAK Yayınları, Ankara.
• Breece, C.R., Kolb, T.E., Dickinson, B.G., McMillin, J.D., Clancy, K.M., 2008. Prescribed fire effects on bark beetle activity and tree mortality in southwestern ponderosa pine forest. Forest Ecology and Management, 255: 119–128. DOI: 10.1016/j.foreco.2007.08.026.
• Cardinale, B.J., Duffy, J.E., Gonzalez, A., Hooper, D.U., Perrings, C., Venail, P., Narwani, A., Mace, G.M., Tilman, D., Wardle, D.A., Kinzig, A.P., Daily, G.C., Loreau, M., Grace, J.B., Larigauderie, A., Srivastava, D.S., Naeem, S., 2012. Biodiversity loss and its impact on humanity. Nature, 486(7401): 59-67. DOI: 10.1038/nature11148.
• Christiansen, E., Waring, R.H., Berryman, A.A., 1987. Resistance of conifers to bark beetle attack: Searching for general relationships. Forest Ecology and Management, 22: 89–106. DOI: 10.1016/0378-1127(87)90098-3.
• Chuvieco, E, 2009. Earth Observation of Wildland Fires in Mediterranean Ecosystems. Springer, New York.
• Clarke, P.J., Lawes, M.J., Murphy, B.P., Russell-Smith, J., Nano, C.E., Bradstock, R., Enright, N.J., Fontaine, J.B., Gosper, C.R., Radford, I., Midgley, J.J., Gunton, R.M., 2015. A synthesis of postfire recovery traits of woody plants in Australian ecosystems. Science of the Total Environment, 534: 31-42. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2015.04.002.
• Cocke, A.E., Fule, P.Z., Croase, J.E., 2005. Comparison of burn severity assessments using Dif¬ferenced Normalized Burn Ratio and ground data. International Journal of Wildland Fire, 14: 189-198. DOI: 10.1071/WF04010. Coşkuner, K.A., Bilgili, E., 2013. Yanan alanların rehabilitasyonu ve yangına dirençli ormanlar tesisi projelerinin (YARDOP) orman amenajman planlarındaki durumu (Muğla-Gökova YARDOP örneği). Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu, 26-28 Kasım, Antalya, s. 780-790.
• Coşkuner, K.A., Çil, B., Bilgili, E., Berber, T., 2021. Orman yangınlarının uzaktan algılama teknikleri ve karar destek sistemleri ile analizi: 2021 yılı büyük Marmaris- Armutalan yangını örneği. IV. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 5-9 Aralık, Trabzon, s. 90.
• Çalışkan, A., 2021. Yangın geçirmiş kızılçam ormanlarında uygulanacak silvikültürel teknikler. Orman ve Av Dergisi, 4: 8-13.
• Çaloğlu, V., 2021.Terkos Gölü çevresindeki sahil çamı (Pinus pinaster ARN.) meşcerelerinde gençleştirme tekniklerinin belirlenmesi. Doktora tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Artvin.
• Çatav, Ş.S., Küçükakyüz, K., Tavşanoğlu, Ç., Pausas, J.G., 2018. Effect of fire-derived chemicals on germination and seedling growth in Mediterranean plant species. Basic and Applied Ecology, 30: 65-75.
• Dereli, M.A., 2019. Sentinel-2A Uydu görüntüleri ile Giresun il merkezi için kısa dönem arazi örtüsü değişiminin belirlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19: 361- 368.
• EFFIS, 2021. The European Forest Fire Information System. http://forest.jrc.ec.europa.eu/effis/. Accessed: 27.08.2021.
• EFFIS, 2022. European Forest Fire Information System of the European Commission Joint Research Centre, “EFFIS Annual Country Statistics for TR – Turkey”; https://effis.jrc.ec.europa.eu/apps/effis.statistics/effisestimates. Accessed: 02.11.2021
• Ergan, G., 2017. Akdeniz bitkilerinin yangınla olan ilişkisinin incelenmesi ve yangın efemerallerinin tespiti. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ertekin, M., Özel, H.B., Baygın, G., 2011. Yangın sonrası bozulan alanların yeniden bitkilendirilmesi “Kütahya, Emet, Kovalı Yangını Örneği”. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 20: 10-17.
• ESRI, 2011. ArcGIS Desktop: Release 10. Environmental Systems Research Institute. Redlands, CA.
• FAO ve Plan Bleu, 2018. State of Mediterranean Forests 2018. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome and Plan Bleu, Marseille.
• Fernández, M.M.F., Costas J.M.S., 1999. Susceptibility of fire-damaged pine trees (Pinus pinaster and Pinus nigra) to attacks by Ips sexdentatus and Tomicus piniperda. Entomologia Generalis, 24: 105–114.
• Glasspool, I.J., Edwards, D., Axe, L., 2004. Charcoal in the Silurian as evidence for the earliest wildfire. Geology, 32(5): 381-383. DOI: 10.1130/G20363.1.
• Güney, Ç.O., Sarı, A., Çekim, H.O., Küçüksille, E.U., Şentürk, Ö., Gülsoy, S., Özkan, K., 2022. An advanced approach for leaf flammability index estimation. International Journal of Wildland Fire, 31(3): 277-290. DOI: 10.1071/WF21022.
• Güngöroğlu, C., Güney, Ç.O., Sarı, A., 2014. Yangına dirençli orman projelerine (YARDOP) ait uygulamaların değerlendirilmesi (Antalya Örneği). II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 22-24 Ekim, Isparta, s. 467-476.
• Gürağaç, M., 2019. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) orman ekosistemlerinde yangın sonrası yönetim uygulamalarının Coleoptera komünitesi üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Hanula, J.L., Meeker, J.R., Miller, D.R., Barnard, E.L. 2002. Association of wildfire with tree health and numbers of pine bark beetles, reproduction weevils and their associates in Florida. Forest Ecology and Management, 170: 233-247. DOI: 10.1016/S0378-1127(01)00752-6. Hood, S., Bentz, B., 2007. Predicting postfire Douglas-fir beetle attack and tree mortality in the northern Rocky mountains. Canadian Journal of Forest Research, 37: 1058-1069. DOI: 10.1139/X06-313.
• Kantarcı, M.D., 2009. Taşağıl-Serik (Antalya) orman yangını (31.07.2008-4.8.2008) ve yangın sonrası öngörülen işlemler üzerine ekolojik değerlendirmeler. Orman Yangınları ile Mücadele Sempozyumu, 7-10 Ocak, Antalya, s. 236-239.
• Kavgacı, A., 2021. Orman yangınları sonrası yapılacak restorasyon çalışmaları üzerine. Orman ve Av Dergisi, 4: 26-27.
• Kavgacı, A., Tavşanoğlu, Ç., 2010. Akdeniz tipi ekosistemlerde yangın sonrası vejetasyon dinamiği. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 2: 149-166.
• Kavgacı, A., Čarni, A., Başaran, S., Başaran, M.A., Košir, P., Marinšek, A., Šilc, U., 2010. Long-term post-fire succession of Pinus brutia forest in the east Mediterranean. International Journal of Wildland Fire, 19(5): 599-605. DOI: 10.1071/WF08044.
• Kavgacı, A., Örtel, E., Torres, I., Safford, H., 2016. Early postfire vegetation recovery of Pinus brutia forests: Effects of fire severity, prefire stand age, and aspect. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 40: 723-736.
• Kaynaş, B.Y., 2017. Long-term changes in surface-active beetle communities in a post-fire successional gradient in Pinus brutia forests. iForest-Biogeosceinces and Forestry, 10: 376-382. DOI: 10.3832/ifor2140-009.
• Kaynaş, B.Y., 2008. Pinus brutia orman ekosistemlerinde küçük memeli komünitesi üzerine yangının uzun dönem etkisi ve yangın sonrası komünite yapısının değişimi üzerine çalışmalar. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaynaş, B.Y., Kaynaş, S., Tavşanoğlu, Ç., Ergan, G., Tüfekcioğlu, İ., 2022. Short-term effects of fire on arthropod community in a Pinus brutia Ten. Forest. 4th International Forest Entomology and Pathology Symposium, 12-14 May, Trabzon, p. 34
• Kazancı, D.D., 2021. Kızılçam’da (Pinus brutia Ten.) yangınla ilişkili karakterlerin popülasyonlar arası değişkenliği ve bu değişkenliği ortaya çıkartan faktörler. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kazancı, D.D., Tavşanoğlu, Ç., 2019. Heat shock-stimulated germination in Mediterranean Basin plants in relation to growth form, dormancy type, and distributional range. Folia Geobotanica, 54: 85-98.
• Kazanis, D., Arianoutsou, M., 2004. Long-term post-fire vegetation dynamics in Pinus halepensis forests of Central Greece: A functional group approach. Plant Ecology, DOI: 171: 101-121.
• Keeley, J.E., 2009. Fire intensity, fire severity and burn severity: A brief review and suggested usage. International Journal of Wildland Fire, 18(1): 116-126. DOI: 10.1071/WF07049.
• Keeley, J.,E., Fotheringham, C.J., Baer-Keeley, M., 2005. Determinants of post fire recovery and succession in Mediterranean-climate shrublands in California. Ecological Applications, 15: 1515-1534.
• Keeley, J.E., Pausas, J.G., Rundel, P.W., Bond, W.J., Bradstock, R.A., 2011. Fire as an evolutionary pressure shaping plant traits. Trends in Plant Science, 16(8): 406-411. DOI: 10.1016/j.tplants.2011.04.002.
• Keeley J.E., Bond W.J., Bradstock R.A., Pausas J.G., Rundel P.W., 2012. Fire in Mediterranean Ecosystems: Ecology, Evolution and Management. Cambridge University Press, UK.
• Keskin, S., Sabuncu, R., Şahin, M., 2001. Düzlerçamı’nda 1997 Yılında Yanan Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Ormanlarında Farklı Ekim Yöntemleri ile Gençliğin Elde Edilmesi. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Teknik Bülten, No: 9, Antalya. Key, C.H., Benson, N.C., 2006. Landscape Assessment: Remote Sensing of Severity, The Normalized Burn Ratio; and Ground Measure of Severity, The Composite Burn Index. In FIREMON: Fire Effects Monitoring and Inventory System (Ed: Lutes, D.C., Keane, R.E., Caratti, J.F., Key, C.H., Benson, N.C., Sutherland, S., Gangi, L.J.), USDA Forest Service, Rocky Mountain Research Station, pp. 1-55.
• Koutsias, N., Martínez-Fernández, J., Allgower, B., 2010. Do factors causing wildfires vary in space? Evidence from geographically weighted regression. GIScience and Remote Sensing, 47: 221-240. DOI: : 10.2747/1548-1603.47.2.221.
• Kulakovski, D., Jarvis, D., 2013. Low-severity fires increase susceptibility of lodgepole pine to mountain pine beetle outbreaks in Colorado. Forest Ecology and Management, 289: 544-550. DOI: 10.1016/j.foreco.2012.10.020.
• Kuş, A.N., 2019. Yangına bağlı değişkenlerin toprak tohum bankası tür çeşitliliği üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Küçükosmanoğlu, A., 1993. Türkiye orman yangınlarına ait bazı verilerin değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 43: 85-102.
• LaManna, J.A., Burkle, L.A., Belote, R.T., Myers, J.A., 2020. Biotic and abiotic drivers of plant-pollinator community assembly across wildfire gradients. Journal of Ecology, 109: 1000-1013. DOI: 10.1111/1365-2745.13530.
• Lavorel, S., 1999. Ecological diversity and resilience of Mediterranean vegetation to disturbance. Diversity and Distributions, 5: 3-13.
• Leverkus, A.B., Lindenmayer, D.B., Thorn, S., Gustafsson, L., 2018. Salvage logging in the world’s forests: Interactions between natural disturbance and logging need recognition. Global Ecology and Biogeography, 27(10): 1140-1154. DOI: 10.1111/geb.12772.
• Leverkus, A.B., García Murillo, P., Jurado Doña, V., Pausas, J.G., 2019. Wildfire: Opportunity for restoration? Science, 363(6423): 134-135. DOI: 10.1126/science.aaw2134.
• Leverkus, A.B., Gustafsson, L., Lindenmayer, D.B., Castro, J., Rey Benayas, J.M., Ranius, T., Thorn, S., 2020. Salvage logging effects on regulating ecosystem services and fuel loads. Frontiers in Ecology and the Environment, 18(7): 391-400. DOI: 10.1002/fee.2219.
• Leverkus, A.B., Lorite, J., Navarro, F.B., Sẚnchez-Caňete, E.P., Castro, J., 2014. Post-fire salvage logging alters species composition and reduces cover, richness, and diversity in Mediterranean plant communities. Journal Environmental Management, 133: 323–31. DOI: 10.1016/j.jenvman.2013.12.014.
• Lindenmayer, D.B., Foster, D.R., Franklin, J.F., Hunter, M.L., Noss, R.F., Schmiegelow, F.A., Perry, D., 2004. Salvage harvesting policies after natural disturbance. Science, 303(5662): 1303-1303. DOI: 10.1126/science.1093438.
• Llovet, J., Ruiz-Valera, M., Josa, R., Vallejo, V.R., 2009. Soil response to fire in Mediterranean forest landscapes in relation to previous stage of land abandonment. International Journal of Wildland Fire, 18: 222-232. DOI: 10.1071/WF07089.
• Marcolin, E., Marzano, R., Vitali, A., Garbarino, M., Lingua, E., 2019. Post-fire management impact on natural forest regeneration through altered microsite conditions. Forests, 10(11): 1014. DOI: 10.3390/f10111014.
• Marmaris Belediyesi, 2021. Orman Yangınlarını Önleme, Söndürme ve Yangın Sonrası Restorasyon Çalıştayı Sonuç Bildirgesi, 13-14 Kasım, Marmaris.
• Mauri, E., Pons, P., 2019. Handbook of Good Practices in Post-wildfire Management. Universitat de Girona, Spain.
• Mayor, A.G., Bautista, S., Llovet, J., Bellot, J., 2007. Post-fire hydrological and erosional respons¬es of a Mediterranean landscape: Seven years of catchment-scale dynamics. Catena, 71: 68-75. DOI: 10.1016/j.catena.2006.10.006. Meyer, M.D., Long, J.W., Safford, H.D., 2021. Postfire Restoration Frame¬work for National Forests in California. Albany, CA. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, General Technical Report, PSW-GTR-270.
• Moore, P., 2005. Forest Landscape Restoration after fires. In: Forest Restoration in Landscapes: Beyond Planting Trees (Ed: Mansourian S.,Vallauri D., Dudley N.), Springer, New York, pp. 331-338.
• Moreira B., Tormo J., Estrelles E., Pausas J.G., 2010. Disentangling the role of heat and smoke as germination cues in Mediterranean Basin flora. Annals of Botany, 105: 627-635.
• Moreira, F., Arianoutsou, M., Corona, P., De las Heras, J., 2012. Post-Fire Management and Restoration of Southern European Forests: Managing Forest Ecosystems. Springer, Netherlands.
• Moreira, F., Ascoli, D., Safford, H., Adams, M., Moreno, J. M., Pereira, J.C., Catry, F., Armesto, J., Bond, W.J., Gonzalez, M., Curt, T., Koutsias, N., McCaw, L., Price, O., Pausas, J., Rigolot, E., Stephens, S., Tavsanoglu, C., Vallejo, R., Van Wilgen, B., Xanthopoulos, G., Fernandes, P., 2020. Wildfire management in Mediterranean-type regions: Paradigm change needed. Environmental Research Letters, 15: 01100. DOI: 10.1088/1748-9326/ab541e.
• Moreno, J.M. 2014. Forest fires under climate, social and economic changes in Europe, the Mediterranean and other fire-affected areas of the world. FUME. Lessons learned and outlook. http:// fumeproject.uclm.es/; Erişim tarihi: Accessed: 19.04.2022.
• Moreno, J.M., Oechel, W.C., 2012. The Role of Fire in Mediterranean-Type Ecosystems. Springer-Verlag, New York.
• Nappi, A., Drapeau, P., Saint-Germain M., Angers, V.A., 2010. Effect of fire severity on long-term occupancy of burned boreal conifer forests by saproxylic insects and wood-foraging birds. International Journal of Wildland Fire, 19: 500-511. DOI: 10.1071/WF08109.
• Neyişçi, T., 1987. Orman yangınlarının önlenmesinde kullanılabilecek yavaş yanan bitki türleri üzerinde bir çalışma. TÜBİTAK Doğa Dergisi, 2: 595-604.
• Neyişçi, T., 1996. Kolay ve güç yanan bitki türleri. Orman Mühendisliği Dergisi, 33(5): 3-9.
• Neyişçi, T., Ayaşlıgil, Y., Sönmezışık, S., 1996. Yangına dirençli orman kurma ilkeleri. TÜBİTAK TOGTAG-1342, TMMOB Orman Mühendisleri Odası, Yayın No: 21.
• Odabaşı, T., 1983. Kızılçamın doğal gençleştirme tekniğindeki gelişmeler. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 33(1): 95-111.
• OGM, 2014a. Yanan Orman Alanlarının Rehabilitasyonu ve Yangına Dirençli Ormanlar Tesisi Projesi (YARDOP). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Silvikültür Dairesi Başkanlığı, Tamim No: 6976, Ankara.
• OGM, 2014b. Silvikültürel Uygulamaların Teknik Esasları Tebliğ No: 298. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Silvikültür Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• OGM, 2017. Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesine Ait Usul ve Esaslar Tebliğ No: 299. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• OGM, 2019. Orman Yangınlarıyla Mücadelede Yenilikçi Yaklaşımlar Çalışma Grubu Belgesi, III. Tarım ve Orman Şûrası, 2019, Ankara.
• OGM, 2021. İklim Değişikliği Sürecinde Orman Yangınları Çalıştayı. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Özdemir, T., 1977. Antalya Bölgesinde kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarının tabii gençleştirme olanakları üzerine araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri:A, 27(2): 239-293.
• Paine, T.D., Raffa, K.F., Harrington, T.C., 1997. Interactions among scolytid bark beetle, their associated fungi, and live host conifers. Annual Review of Entomology, 42: 179–206. DOI: 10.1146/annurev.ento.42.1.179.
• Parker, T.J., Clancy, K.M., Mathiasen, R.L., 2006. Interactions among fire, insects and pathogens in coniferous forests of the interior western United States and Canada. Agricultural and Forest Entomology, 8: 167–189.
• Pausas, J.G., 1997. Resprouting of Quercus suber in NE Spain after fire. Journal of Vegetation Science, 8: 703-706.
• Pausas, J.G., Fernández-Muñoz, S., 2012. Fire regime changes in the Western Mediterranean Basin: From fuel-limited to drought-driven fire regime. Climatic change, 110(1): 215-226. DOI: 10.1007/s10584-011-0060-6.
• Pausas, J.G., Keeley, J.E., 2009. A burning story: The role of fire in the history of life. BioScience, 59(7): 593-601. DOI: 10.1525/bio.2009.59.7.10.
• Pausas, J.G., Keeley J.E., 2021. Wildfires and global change. Frontiers in Ecology and Environment, 19(7): 387-395. DOI: 10.1002/fee.2359.
• Pausas, J.G., Riberio, E., Vallejo, R., 2004a. Post-fire regeneration variability of Pinus halepensis in the eastern Iberian Peninsula. Forest Ecology And Management, 203:251-259.
• Pausas J.G., Keeley J.E., Schwilk D.W., 2017. Flammability as an ecological and evolutionary driver. Journal of Ecology, 105: 289-297.
• Pausas, J.G., Bladé, C., Valdecantos, A., Seva, J., Fuentes, D., Alloza, J., Milagrosa, A., Bautista, S., Cortina, J., Vallejo, R., 2004b. Pines and oaks in the restoration of Mediterranean landscapes of Spain: New perspectives for an old practice – a review. Plant Ecology, 171: 209–220. DOI: 10.1023/B:VEGE.0000029381.63336.20.
• Pinheiro, J.C., Bates, D.M., 2000. Mixed-Effects Models in S and S-PLUS. Springer-Verlag, New York. USA.
• R Core Team., 2020. R: A Language and Environment for Statistical Computing. R Foundation for Statistical Computing. Vienna, Austria. https://www.R-project.org/.
• Rodrigo, A., Retana, J., Pico, F.X., 2004. Direct regeneration is not the only response of Mediterranean forests to large fires. Ecology, 85: 716-729.
• Santolamazza-Carbone, S., Pestaña, M., Vega, J.A., 2011. Post-fire attractiveness of maritime pines (Pinus pinaster Ait.) to xylophagous insects. Journal of Pest Science, 84: 343-353. DOI: 10.1007/s10340-011-0359-0.
• Sentinel Hub, 2021. https://www.sentinel-hub.com, Sinergise Ltd. Accessed: 27.08.2021.
• Soyumert, A., Ertürk, A., Tavşanoğlu, Ç., 2020. Fire-created habitats support large mammal community in a Mediterranean landscape. Mammal Research, 65: 323-330.
• Szpakowski, D.M., Jensen, J.L.R., 2019. A review of the applications of remote sensing in fire ecology. Remote Sensing, 11(22): 2638. DOI: 10.3390/rs11222638.
• Tavşanoğlu, Ç., 2008. Marmaris çevresi Pinus brutia (Kızılçam) ormanlarında yangın sonrası vejetasyon dinamikleri. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tavşanoğlu, Ç., 2009. Akdeniz Havzası ormanlarında yangın sonrası kendiliğinden gençleşme. Orman Yangınları ile Mücadele Sempozyumu Tebliğleri, 7-10 Ocak, Antalya, s. 310-317.
• Tavşanoğlu, Ç., 2021a. Akdeniz Bölgesindeki Büyük Orman Yangınlarının Sebepleri ve Yangın Sonrası Yapılması Gerekenler. Teknik Rapor, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Tavşanoğlu, Ç., 2021b. Kızılçam (Pinus brutia) ormanlarının yangın sonrası doğal onarımı ve ormanların geleceği için öneriler. Orman ve Av, 49: 14-17.
• Tavşanoğlu, Ç, Gürkan, B., 2004. Akdeniz Havzası'nda bitkilerin kuraklık ve yangına uyumları. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 11: 119-132.
• Tavşanoğlu, Ç., Gürkan, B., 2014. Long-term post-fire dynamics of co-occurring woody species in Pinus brutia forests: The role of regeneration mode. Plant Ecology, 215: 355-365.
• Tavşanoğlu, Ç., Pausas, J.G., 2022. Turkish postfire action overlooks biodiversity. Science, 375(6579): 391-391. DOI: 10.1126/science.abn5645.
• Tavşanoğlu, Ç., Kaynaş, B.Y., Gürkan, B., 2002. Plant species diversity in a post-fire successional gradient in Marmaris National Park, Turkey. IV. International Conference on Forest Fire Research – 2002 Wildland Fire Safety Summit, 18-23 November, Luso, Coimbra, Portugal, pp. 1-6.
• Tavşanoğlu, Ç., Ergan, G., Çatav, Ş.S., Zare, G., Küçükakyüz, K., Özüdoğru, B., 2017. Multiple fire-related cues stimulate germination in Chaenorhinum rubrifolium (Plantaginaceae), a rare annual in the Mediterranean Basin. Seed Science Research, 27: 26-38.
• TODBA, 2022. 2021 Yılı Manavgat Orman Yangını Sonrası Yapılan Çalışmalara İlişkin İnceleme Raporu. Türkiye Ormancılar Derneği Batı Akdeniz Şubesi Yayını, Antalya.
• Türkmen, N., Düzenli, A., 2005. Changes in floristic composition of Quercus coccifera macchia after fire in the Çukurova region (Turkey). Annales Botanici Fennici, 42: 453-460.
• USGS, 2016. Landsat —Earth Observation Satellites, Version 1.1 U.S. Geological Survey Fact Sheet 2015–3081, U.S. Geological Survey: Washington, DC, ABD.
• Ürker, O., Tavşanoğlu, Ç., Gürkan, B. (2018) Post-fire recovery of the plant community in Pinus brutia forests: Active versus indirect restoration techniques after salvage logging. iForest - Biogeosciences and Forestry, 11: 635-642.
• Vallejo, V.R., 1999. Post-Fire Restoration in Mediterranean Ecosystems. In: Wildfire Management (Ed: Eftichidis, G., Balabanis, P., Ghazi, A.), European Commission, Algosystems, Athens, pp. 199-208.
• Vallejo, V.R., 2005. Restoring Mediterranean Forests. In: Forest Restoration in Landscapes: Beyond Planting Trees. (Ed: Mansourian, S., Vallauri, D., Dudley, N.), Springer, New York, pp. 313-319.
• Vallejo, V.R., Arianoutsou, M., Moreira, F., 2012. Fire ecology and Post-Fire restoration approaches in Southern European forest types. In: Post-Fire Management and Restoration of Southern European Forests (Ed: Moreira, F., de las Heras, J., Corona, P., Arianoutsou, M.), Springer, New York, pp. 93-119.
• Wakatsuki, T., Rasyidin, A., 1992. Rates of weathering and soil formation. Geoderma, 53: 251–263. DOI: 10.1016/0016-7061(92)90040-E.
• WWF, NATURA., 2022. Akdeniz Bölgesi’ndeki büyük Orman Yangınlarının Ekolojik ve Sosyo-Ekonomik Etkileri. WWF (Doğal Hayatı Koruma Vakfı)-Türkiye ve NATURA (Doğa ve Kültür Koruma Derneği) Ortak Raporu, s. 64.
• Yılmaz, E., Koçak, Z., Coşgun, U., Ay, Z., Bilgin, F., Şafak, İ., 2012. Orman Yangınları Yönetiminin Bütünleyici Karmaşıklık Yöntemiyle Değerlendirilmesi. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 41, Mersin.