Aşı Uygulama Becerisi Değerlendirme Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirliği: Metodolojik Bir Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 3, 298 - 307, 10.09.2025

Aysun Ekşioğlu , Elif Nacaroğlu , Meryem Özdemir , Tuğba Yılmaz , Güzin Kardeş , Emine Serap Çağan

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1726305

Öz

Amaç: Bu araştırma, Fujikawa ve arkadaşları (2022) tarafından geliştirilen Aşı Uygulama Becerisi Değerlendirme Ölçeği'nin Türkçe’ ye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin değerlendirilmesini amaçlamaktadır.
Yöntem: Metodolojik tipte tasarlanan çalışma, bir üniversitenin Sağlık Bilimleri Fakültesi Ebelik Bölümünde öğrenim gören üçüncü ve dördüncü sınıf öğrenciler (n=221) ile gerçekleştirilmiştir. T.C. Sağlık Bakanlığı’nın Genişletilmiş Bağışıklama Programı kapsamında, öğrencilere sırasıyla; aşılar, uygulama basamakları, endikasyonlar, kontrendikasyonlar ve güvenli aşılama ilkelerini içeren yüz yüze teorik eğitim verilmiştir. Eğitimin ardından her öğrenci bireysel olarak aşı uygulama demonstrasyonu gerçekleştirmiş, bu sırada performansları Aşı Uygulama Becerisi Değerlendirme Ölçeği ile değerlendirilmiştir. Ölçeğin dil geçerliliği çeviri-geri çeviri yöntemiyle, kapsam geçerliliği ise uzman görüşü ile değerlendirilmiştir. Yapı geçerliliği için Açıklayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizleri (AFA ve DFA) kullanılmıştır. Güvenilirlik analizleri için Cronbach Alfa, test-tekrar test ve madde-toplam korelasyonları hesaplanmıştır. Veriler IBM SPSS ve AMOS 22.0 yazılımları kullanılarak analiz edilmiştir.
Bulgular: Açımlayıcı faktör analizi; tek faktör altında toplanmış, varyansın %53,24’ünü açıklamıştır. Doğrulayıcı faktör analizi, ölçeğin iyi uyum gösterdiğini doğrulamıştır (χ2/df = 2.705, CFI = 0.91, TLI = 0.91 RMSEA = 0.07 , SRMR = 0.06). Cronbach alfa katsayısı 0.72, test-tekrar test korelasyon katsayısı ise r=0.74 bulunmuştur.
Sonuç: Ölçeğin Türkçe formu geçerli ve güvenilirdir. Ebelik öğrencilerinin aşı uygulama becerilerini değerlendirmek amacıyla eğitim ve klinik uygulamalarda kullanılabilecek standart bir araç sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aşılama , Ölçek , Geçerlilik , Güvenilirlik

Etik Beyan

Bu çalışma Ege Üniversitesi Tıbbi Araştırmalar Etik Kurulu tarafından (Tarih: 22.09.2022; Onay numarası: 22-9.T/19) onaylanmıştır.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kuruluş yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Aşı uygulama oturumlarının sorunsuz bir şekilde yürütülmesine yardımcı oldukları ve formları yanıtladıkları için ebelik öğrencilerine teşekkür ederiz.

Validity and Reliability of the Turkish Form of the Vaccine Performance Assessment Scale: A Methodological Study

Öz

Aim: This study aimed to adapt the “Vaccine Performance Assessment Scale,” developed by Fujikawa et al. (2022), into Turkish and to examine its psychometric properties.
Method: This methodological study was conducted with 221 third- and fourth-year midwifery students at the Faculty of Health Sciences of a public university. Within the scope of the Ministry of Health’s Expanded Immunisation Programme, students first received face-to-face theoretical training on vaccines, including administration steps, indications, contraindications, and safe vaccination practices. Following the training, each student performed an individual demonstration of vaccine administration, during which their performance was evaluated using the Vaccine Performance Assessment Scale. Language validity was assessed using the forward–backward translation method, and content validity was evaluated through expert opinion. Construct validity was tested using Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA). Reliability was assessed through Cronbach’s alpha, test–retest analysis, and item-total correlations. Data were analysed using IBM SPSS and AMOS 22.0 software.
Results: EFA Exploratory factor analysis revealed a single factor explaining 53.24% of the variance. CFA demonstrated a good model fit (χ²/df = 2.705, CFI = 0.91, TLI = 0.91, RMSEA = 0.07, SRMR = 0.06). The internal consistency coefficient was α = 0.72, and the test–retest reliability coefficient was r = 0.74.
Conclusion: The Turkish version of the scale was found to be a valid and reliable tool. It can be effectively used to evaluate midwifery students’ vaccine administration skills in both educational and clinical settings.

Anahtar Kelimeler

Vaccination , Scale , Validity , Reliability

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• 1. Shahpar C, Lee CT, Wilkason C, Buissonnière M, McClelland A, Frieden TR. Protecting the world from infectious disease threats: Now or never. BMJ Glob Health. 2019;4(4):e001885.
• 2. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi. Ankara; 2008. Erişim adresi: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/1117/0/gbpgenelge2008pdf.pdf. (Erişim tarihi: 01.11.2023).
• 3. Eskiocak M, Marangoz B. Türkiye'de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları; 2021,99-108.
• 4. Argüt N, Yetim A, Gökçay G. Aşı kabulünü etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi. 2016;16(1):16-24.
• 5. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2022. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları; 2023. Erişim tarihi: 28.07.2025. Erişim: https://www.ushas.com.tr/wp-content/uploads/2024/05/Saglik-Istatistikleri-Yilligi-2022-TR.pdf
• 6. Tan AK, Yalçın SS. Childhood Vaccination and Vaccine Hesitancy: A Comparison Between Türkiye and the World. Turk J Pediatr Dis. 2024;18(6):387–395.
• 7. Ellwanger JH, Veiga ABGD, Kaminski VDL, Valverde-Villegas JM, Freitas AWQD, Chies JAB. Control and prevention of infectious diseases from a one health perspective. Genet Mol Biol. 2021;44(1):e20200256.
• 8. Attwell K, Yusuf A, Frawley J. Is immunisation education in midwifery degrees adequate? Hum Vaccin Immunother. 2019;15(1):109-12.
• 9. Fujikawa H, Mitsuyama T, Son D, Izumiya M, Eto M. Development and validation of a performance assessment checklist scale for vaccine administration. Intern Med. 2022;61(15):2295-300.
• 10. Fujikawa H, Son D, Mori H, Kondo S, Horita S, Izumiya M, et al. Development and assessment of a vaccine administration training course for medical students. BMC Med Educ. 2023;23(1):385.
• 11. Mankan T, Turan GB, Polat H. Hemşirelik ve ebelik öğrencilerinde malpraktis. HSP Derg. 2017;4(2):98-104.
• 12. Unal E, Ozdemir A, Aydın MO, Alper Z. Effect of standardized patient simulation with BCG vaccination on nursing students' skills, knowledge and satisfaction, and self-confidence: A randomized controlled study. Nurse Educ Pract. 2024;81:104159. https://doi.org/10.1016/j.nepr.2024.104159
• 13. Yılmaz H, Stephen T, Gundermann C. Effects of Simulation on Nursing students' Knowledge and Learning Related to Measles Vaccine and Vaccine Hesitancy: A Mixed Method Study. Nurs Health Sci. 2024;26(4):e13179. https://doi.org/10.1111/nhs.13179
• 14. Kim E, Kim SS, Kim S. Effects of infection control education for nursing students using standardized patients vs. peer role-play. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(1):107.
• 15. Kałucka S, Głowacka A, Dziankowska-Zaborszczyk E, Grzegorczyk-Karolak I. Knowledge, beliefs and attitudes towards the influenza vaccine among future healthcare workers in Poland. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(4):2105.
• 16. Frawley JE, McKenzie K, Cummins A, Sinclair L, Wardle J, Hall H. Midwives’ role in the provision of maternal and childhood immunisation information. Women Birth. 2020;33(2):145-52.
• 17. Carman R, Andrew L, Devine A. The knowledge, attitudes and beliefs of midwives on the vaccination coverage rates in Perth’s Aboriginal children. BMC Public Health. 2021;21:1-11.
• 18. Abdallah AA, Ahmed AI, Abd El Mouty SM. Effectiveness of the validated clinical nursing protocol for vaccination process management. Am J Nurs. 2021;9(5):176-81.
• 19. Gözüm S, Aksayan S. Kültürler arası ölçek uyarlaması için rehber II: Psikometrik özellikler ve kültürlerarası karşılaştırma. Hemşirelikte Araştırma Dergisi. 2003;5(1):3-14.
• 20. Çapık C. Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik Sağlık Bilim Derg. 2014;17(3):196-205.
• 21. Çapık C, Gözüm S, Aksayan S. Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: Güncellenmiş rehber. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2018;26(3):199-210.
• 22. Beaton DE, Bombardier C, Guillemin F, Ferraz MB. Guidelines for the process of cross-cultural adaptation of self-report measures. Spine. 2000;25(24):3186–3191.
• 23. Sousa VD, Rojjanasrirat W. Translation, adaptation and validation of instruments or scales for use in cross‐cultural health care research: a clear and user‐friendly guideline. J Eval Clin Pract. 2011;17(2):268–274. https://doi.org/10.1111/j.1365-2753.2010.01434.x
• 24. Davis LL. Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Appl Nurs Res. 1992;5(4):194-7.
• 25. Shi J, Mo X, Sun Z. Content validity index in scale development. Zhong Nan Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban. 2012;37:152-5.
• 26. Can A. SPSS ile bilimsel araştırma süresince nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi; 2016: 286-288.
• 27. Devellis RF. Ölçek geliştirme: Kuram ve uygulamalar. Totan T, editör. Ankara: Nobel Yayınları; 2014: 134-137.
• 28. Wyse AE. How days between tests impacts alternate forms reliability in computerized adaptive tests. Educ Psychol Meas. 2021;81(4):644-67.
• 29. World Health Organization (WHO). Health care accreditation and quality of care: exploring the role of accreditation and external evaluation of health care facilities and organizations. Geneva: WHO; 2022:5-6.
• 30. Büyüköztürk Ş. Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi; 2017:123-126.
• 31. Karakoç FY, Dönmez L. Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası. 2014;13(40):39-49.
• 32. Doğan İ, Doğan N. Ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan içerik geçerliliğine genel bir bakış. Turk Klin J Biostat. 2019;11(2):143-51.
• 33. Karaman M. Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi: Kavramsal bir çalışma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2023;9(1):47-63.
• 34. Erkorkmaz Ü, Etikan İ, Demir O, Özdamar K, Sanisoğlu SY. Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Turk Klin J Med Sci. 2013;33(1):210-23.
• 35. Sathyanarayana S, Mohanasundaram T. Fit indices in structural equation modeling and confirmatory factor analysis: Reporting guidelines. Asian J Econ Bus Acc. 2024;24(7):561-77.
• 36. Çokluk Ö, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi; 2014:190-193.
• 37. Taber KS. The use of Cronbach’s alpha when developing and reporting research instruments in science education. Res Sci Educ. 2018;48:1273-96.
• 38. Nguyen R, Brooks M, Bruno R, Peacock A. Behavioral measures of state impulsivity and their psychometric properties: A systematic review. Pers Individ Dif. 2018;135:67-79.
• 39. Polit DF. Getting serious about test–retest reliability: A critique of retest research and some recommendations. Qual Life Res. 2014;23:1713-20.
• 40. Koo TK, Li MY. A guideline of selecting and reporting intraclass correlation coefficients for reliability research. J Chiropr Med. 2016;15(2):155-63.
• 41. Buldur S, Doğan A. Performansa dayalı tekniklerle yürütülen biçimlendirmeye yönelik değerlendirme sürecinin öğrencilerin hedef yönelimlerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2017;32(1):143-67.