DOWN SENDROMLU OYUNCULAR İÇİN TİYATRODA TASARIMI ŞEKİLLENDİREN ETMENLER

Yıl 2022, , 191 - 201, 25.02.2022

Işınsu Ersan Öztürk

https://doi.org/10.30520/tjsosci.1051548

Öz

Down sendromlu bireyler, tipik gelişen akranlarına göre farklı gelişim özellikleri göstermektedir. Bu çalışmada özel gereksinimli birey gruplarından Down Sendromlu bireylerin motor gelişimlerinin, rol aldıkları bir tiyatro çalışmasındaki dekor ve kostüm tasarımına etkilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. 2019 yılında gerçekleşmiş olan In-Orchestra adlı projede, down sendromu teşhisi konmuş 15 özel gereksinimli bireyle altı ay boyunca haftada bir yapılan toplam 24 drama atölyesi sonucunda bir tiyatro oyunu ortaya çıkmıştır. Umut Otobüsü adlı oyun sahneye konmadan önce toplam üç aylık bir tasarım ve uygulama süreci gerçekleşmiştir. Sahne tasarımı, genel olarak yazar ya da dramaturg, yönetmen ve tasarımcının ön görüşmeleri sonucu; metnin gereklilikleri doğrultusunda şekillenmektedir. Bunun yanında tasarımda, malzeme seçiminden, form ve uygulama tercihlerine yön veren estetiğin sınırlarını çizen etmenler söz konusudur. Provalar sırasında tasarımı şekillendiren etmenlerden biri olarak oyuncu bireylerin beceri sınırlılıkları da göz önünde bulundurulmuştur. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması, gözlem, görüşme ve doküman analizi kullanılmıştır. Çalışmada, özel gereksinimli bireyler ile çalışırken onların psiko-motor ve bilişsel gelişim özelliklerine uygun bir tasarım çerçevesi çizmenin gerekliliği tartışılmaktadır. Özel gereksinimli bireylerin ihtiyaçlarına yönelik sahne tasarımı çalışmalarının yapım sürecine ilişkin kriter ve yöntemler önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Down sendrom, özel gereksinimli birey, tiyatro, tasarım.

FACTORS THAT SHAPE THE DESIGN IN THEATRE FOR THE ACTORS WITH DOWN SYNDROME

Öz

Individuals with down syndrome show different developmental characteristics than their typical peers. This study aim to investigate the effects of muscle and motor skill development of individuals with down syndrome among the group of individuals with special needs to set and costume design within a theatre practice. A play had been staged as the outcome of a project named In-Orchestra with 15 individuals with special needs who diagnosed down syndrome individuals during six months of 24 rehearsals which was held every week. There had been a three months long design and building process before the play Umut Otobüsü (Bus of Hope) was presented. Stage design in general, is shaped around the text, in line with the results of a series of pre-meetings of author, dramaturgist, director and designer. Besides, there are matters of design which set the framework of aesthetics that are direct the choices of form and practice as well as choice of materials. During rehearsals, actor individual’s skill range is also taken into consideration as one of the factors that shape the design. In this study case study, observation, interview and document analysis was used as methods of qualitative research methods. The study discusses the need of forming the design in conformity with individuals with special needs psychomotor skills and cognitive enhancement. Criteria and methods regarding stage design and its realization process are proposed for individuals with special needs.

Anahtar Kelimeler

Down syndrome, individuals with special needs, theatre, design.

Kaynakça

• Akmanoğlu, N. (2018). Down sendromu. 0-6 yaş arası Down sendromlu çocuklar ve gelişimleri: Aileler ve eğiticiler için kaynak kitap. Batu, E. (Ed.). Vize Yayıncılık.
• Bayhan, H. A., Bayhan, S. A., Gürdal, C., Takmaz, T., & Can, İ. (2013). Keratokonus tanısında optik koherens tomografi ile pakimetrik haritalama. Turkish Journal of Ophthalmology/Turk Oftalmoloji Dergisi, 43(4).
• Bayram, E., Yiş, U., & Kurul, S. H. (2012). Hipotonik infant: Klinik ve etiyolojik değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 26(3), 219-228.
• Beighton, P. H., Grahame, R., & Bird, H. (2011). Hypermobility of joints. Springer Science & Business Media.
• Bogdan, R. C. & Biklen, S. K. (1998). Qualitative research for education: an ı̇ntroduction to theory and methods. Allyn and Bacon.
• Cavkaytar, A. (Ed.). (2014). Aile eğitim rehberi zihinsel engelli çocuklar. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Çocuk gelişimi ve eğitimi psikomotor gelişim. (2013). MEB.
• Cohen, H. U. (1985). Conflicting values in creating theatre with the developmentally disabled: A study of theatre unlimited. The Arts in Psychotherapy, 12(1), 3-10.
• Çoğulu, Ö. (Ed.). (2018). Down sendromu a’dan z’ye. Ankara Nobel Tıp Kitabevleri.
• Çolak, A. (2018). Down sendromlu çocuklarda 0-6 yaş arası gelişim. Batu, E. (Ed.). 0-6 yaş arası Down sendromlu çocuklar ve gelişimleri: Aileler ve eğiticiler için kaynak kitap. Vize Yayıncılık.
• Dalagan, S., Sormaz, Ü., Akdağ, G. & Çınar, Z. (2020). Engelli Bireylerin İstihdamına Önyargılar Engel Midir?: Yiyecek İçecek Hizmetleri Alanı Örneği. JOTAGS, Special Issue (4), 554-564.
• Davies PL, Rose JD. (2000) Motor skills of typically developing adolescents awkwardness of improvement? Phys Occup Ther Pediatr, (20), 19–42.,
• Di Benedetto, S. (2014). Tiyatro Tasarımı. De Ki Basım Yayım.
• Down sendromu nedir?. https://www.downturkiye.org/down-sendromu-nedir
• Holdar, M. (2005). Scenography in action: Space, time and movement in theatre productions by Ingmar Bergman. Stockholm University.
• Johnson, D. R., & Emunah, R. (Eds.). (2009). Current approaches in drama therapy. Charles C Thomas Publisher.
• Kanareff, R. L. (2002). Utilizing group art therapy to enhance the social skills of children with autism and Down syndrome. Ursuline College.
• Kirijian, A., Myers, M., & Charland, S. (2007). Web fun central: online learning tools for individuals with Down syndrome. Universal usability: Designing computer interfaces for diverse user populations, 195-230.
• Knight, T. L. (2020, January). 19 weeks: Performing theatre about abortion. Women's Studies International Forum, Vol. 78. Pergamon.
• Kulluk Yerdelen, S. (1999). Sahne Sanatlarında Kostüm Tasarımı. Atatürk Üniversitesi Sanat Dergisi, (1), 61-63.
• Kumin, L. (2012). Down sendromlu çocuklarda erken iletişim becerileri aileler ve uzmanlar için rehber kitap. Down Sendromu Derneği İktisadi İşletmesi.
• Kutlu, İ., Çevik, B., Çünkioğlu, E., & Haydut, Ş. (2018). Engellilerin istihdamı: Down sendromlu bireylerin çalışma hayatına katılımı üzerine nitel bir araştırma. Journal of International Social Research, 11(59).
• Malchiodi, C. A. (Ed.). (2011). Handbook of art therapy. Guilford Press.
• Martin-Gutierrez, J., & Del Rio Guerra, M. S. (2021). Analysing Touchscreen Gestures: A Study Based on Individuals with Down Syndrome Centred on Design for All. Sensors, 21(4), 1328.
• Özçınar, M., (2018). Dramaterapinin özel gereksinimli çocukların iletişim becerisi gelişimine etkisi, Social Mentality And Researcher Thinkers Journal, 4 (12). 664-674.
• Rubeša, M. (2019). The effectiveness of art therapy interventions for individual with Down syndrome. [Doctoral dissertation, Josip Juraj Strossmayer University of Osijek]. Academy of Arts and Culture in Osijek.
• Schelings, C., & Elsen, C. (2017). Inclusion of Down syndrome in architectural design: towards a methodology. Proceedings of the second international conference on Universal Accessibility in the Internet of Things and Smart Environments, 20-25.
• Siedlecka-Dorosz, W. (2020). “… and we all”: The phenomenon of theatre 21. Disability and Dissensus: Strategies of Disability Representation and Inclusion in Contemporary Culture, (200-214). Brill.
• Tekin-İftar, E. (2018). Down sendromu. 0-6 yaş arası Down sendromlu çocuklar ve gelişimleri: Aileler ve eğiticiler için kaynak kitap. Batu, E. (Ed.). Vize Yayıncılık.
• TRT Haber, https://www.trthaber.com/haber/yasam/umut-otobusunun-down-sendromlu-gencleri-sahne-aldi-420239.html
• Tsai, M. C. (2015). Art Therapy Interventions for Individuals with Down Syndrome. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Indiana University].
• Uzuner, S. (2016). Down Sendromlu Çocuklarda Motor Beceri, Fonksiyonel Durum ve Solunum Fonksiyonları: Karşılaştırmalı Çalışma. [Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ)].