OTOKRATİK VE KATILIMCI LİDERLİK ANLAYIŞININ ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ÜZERİNE ETKİSİ: SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 5, 208 - 229, 28.02.2019

Senem Altan , Murat Özpehlivan

https://doi.org/10.30520/tjsosci.511094

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma otokratik ve katılımcı liderlik anlayışının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisini değerlendirmektedir. Çalışmanın örneklemini sivil toplum kuruluşlarında görev yapmakta olan rastgele örnekleme ile seçilen 280 yönetici ve 130 çalışan oluşturmaktadır.  Araştırmada çalışanların vatandaşlık davranışını ölçmek için örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada yöneticilerin liderlik davranışlarını belirlemek için ise “Leadership Opinion Questionnaire” kullanılmıştır. Ölçek “Otokratik liderlik” ve “Demokratik liderlik” olmak üzere iki alt boyuttan oluşmaktadır. ölçekler arası ilişkileri belirlemek amacıyla pearson korelasyon analizi ve otokratik liderlik ve demokratik liderliğin örgütsel vatandaşlığı nasıl etkilediğini belirlemek amacıyla regresyon analizi yapılmıştır. Ayrıca demografik değişkenler ile ölçekler arasında t–testi ve tek yönlü varyans analizi yapılmıştır. Yöneticilerin otokratik liderlik düzeyleri ile çalışanların örgütsel vatandaşlık ölçeği alt boyutlarından; işletme ile özdeşleşme boyutu ile negatif, anlamlı ve orta düzey, meslektaşlarına yönelik özgecilik boyutu ile pozitif, anlamlı ve orta düzey, vicdan sahibi olma boyutu ile pozitif, anlamlı ve orta düzey, çalışanlar arası uyum boyutu ile negatif, anlamlı ve orta düzey ve işletme kaynaklarını koruma boyutu ile negatif, anlamlı ve orta düzey ilişki olduğu bulunmuştur. Yöneticilerin demokratik liderlik düzeyleri ile çalışanların örgütsel vatandaşlık ölçeği alt boyutlarından; işletme ile özdeşleşme boyutu ile pozitif, anlamlı ve yüksek düzey, meslektaşlarına yönelik özgecilik boyutu ile pozitif, anlamlı ve düşük düzey, vicdan sahibi olma boyutu ile pozitif, anlamlı ve orta düzey, çalışanlar arası uyum boyutu ile pozitif, anlamlı ve orta düzey (r=0,57, p<0,05) ve işletme kaynaklarını koruma boyutu ile pozitif, anlamlı ve yüksek düzey ilişki olduğu bulunmuştur. Yöneticilerin otokratik liderlik düzeylerinin, çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu sunucuna varılmıştır. Bu ilişki iki değişken arasında negatif ve orta düzeydedir. Yöneticilerin demokratik liderlik düzeylerinin, çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. Bu ilişki iki değişken arasında pozitif ve orta düzeydedir.

Anahtar Kelimeler

Otokratik Liderlik, Katılımcı Liderlik, Örgütsel vatandaşlık davranışı

Kaynakça

• Arslantaş, C. (2005). Algılanan Adaletin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Görgül Bir Çalışma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 3(4), 264-281.
• Barlı, Ö. (2008), Davranış Bilimleri Ve Örgütlerde Davranış, 3. Baskı, Aktif Yayınevi, Erzurum.
• Bateman, T. S. ve Organ, D. W. (1983). Job Satisfaction and Good Soldier: The Relationship Between Affect and Employee Citizenship. Academy of Management Journal, 26(4), 587-595.
• Boerner, S. Eisenbeiss, S. A. ve Griesser, E. (2007). Follower Behavior and OrganizationalPerformance: The Impact Of Transformational Leaders. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(3), 15-26.
• Borman, W. C. (2004). The Concept of Organizational Citizenship. American Psychology Society, 13(6), 238 241.
• Bozdoğan, K., ve Sağnak, M. (2011). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Liderlik Davranışları İle Öğrenme İklimi Arasındaki İlişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Bresctick, E. T. (1999), Yönetim Düşüncesinin Evriminde Liderliğin Gelişimi ve Dönüşümcü Liderlik ve Bir Uygulama Örneği, Yayınlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Brief, A.P. ve Motowidlo, S.J. (1986).Prosocial Organizational Behaviors. Academy of Management Review, 11(4): 710-725.
• Cohen, S.G., Bailet, D.E. (1997). What Makes Teams Work; Group Effectiveness Research from The Shop Flor to The Executive Suite. Journal of Management, 23: 239-290.
• Çetin, N. G. ve Beceren, E. (2007), Lider Kişilik: Gandhi, Sdü Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5): 110-132.
• Deckop, J. R., Mangel, R. Ve Cirka, C. C. (1999). Getting More Than You Pay for: Organizational Citizenship Behavior and Pay-For Performance Plans. Academy of Management Journal, 42(4), 420–428.
• DiPaola, M. F. Ve Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational Citizenship Behavior in Schools and its Relation to School Climate. Journal of School Leadership, 11(5), 424-447.
• Farh, Jiing-Lih, Earley, P. Christopher ve Shu-Chi LIN (1997). Impetus for Action: A Cultural Analysis of Justice and Organizational Citizenship Behavior in Chinese Society, Administrative Science Quarterly, 42(3), 421-444.
• Finkelstein, M. A. ve Penner, L. A. (2004). Predicting Organizational Citizenship Behavior: Integrating the Functional and Role Identity Approaches. Social Behavior and Personality, 32(4), 383-398.
• Gibson, J. L.; Ivancevich, J. M.; Donnelly, J. H. ve Konopaske, R. (2003). Organizations: Behavior, Structure, Processes. Eleventh Edition. New York: McGraw Hill/Irwin.
• Goodman, S. A. ve Svyantek, D. J. (1999). Person-Organization Fit and Contextual Performance: Do Shared Values Matter. Journal of Vocational Behavior, (55), 254-275.
• Güney, S. (2014), Davranış Bilimleri, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Hersey, Paul. Blanchard, Kenneth Ve Johnson Dewey (2008), ,Management Of Organizational Behavior‛, Leading Human Resources, Pearson Prentice Hall, New Jersey, P.90.
• İbicioğlu, Hasan. Özmen, Halil İbrahim Ve Taş, Sebahattin (2009), ,Liderlik Davranışı Ve Toplumsal Norm İlişkisi: Amprik Bir Çalışma‛, Sdü İibf Dergisi, Cilt.14, Sayı. 2, S. 1-23.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Katz, D. (1964).The Motivational Basis of Organizational Behavior. Behavioral Science 9(2): 131-133.
• Malone, T. W. (1997). Is Empowerment Just on Fad? Control, Decision Making and IT. Sloan Management Review 38: 23- 29.
• Mullins, L.J. (1996). Management and Organizational Behavior, Sixth Edition, Prentice Hall.
• Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ile Yöneticilerin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki, Educational Administration: Theory and Practice, 17(3): 377- 403.
• Organ, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
• Organ, D. W. (1997). Organizational Citizenship Behavior: It's Construct Clean-Up Time. Human Performance, 10(2), 85-97.
• Organ, D. W. Ve Ryan, K. (1995). A Meta-Analytic Review of Attitudinal and Dispositional Predictors of Organizational Citizenship Behavior. Personnel Psychology, 48(4), 775-802.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Smith, C. A., Organ, D. W. Ve Near, J. P. (1983). Organizational Citizenship Behavior: Its Nature and Antecedents. Journal of Applied Psychology, (68), 653- 663.
• Susan, B. ve Whiteley, P. (2007), Kusursuz Liderlik, Çeviren: Ümit Şensoy. İstanbul: Acar Basım.
• Şafaklı, O. V. (2005), ,Kktc’ deki Kamu Bankalarında Liderlik Stilleri Üzerine Bir Araştırma, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(1): 132-143.
• Tağraf, H. ve Çalman, İ. (2009), Ohio Üniversitesi Liderlik Modeline Göre Oluşan Liderlik Biçimlerinin İşletmelerin İhracat Performansı Üzerine Etkisi Ve Gaziantep İlinde Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (2): 137-138.
• Taş, A. ve Önder, E. (2010),Yöneticilerin Liderlik Davranışlarının Personel İş Doyumuna Etkisi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (32): 18.
• Tengilimoğlu, D. (2005), Kamu Ve Özel Sektör Örgütlerinde Liderlik Davranışı Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Alan Çalışması, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (14): 1-16.