0-10 Yaş Grubu Çocuklara Yönelik Çocuk Şiir Kitaplarına İlişkin Fiziksel ve İçerik Özelliklerin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: 2, 227 - 247, 30.06.2022

Pınar Bağçeli Kahraman , Elif İbşiroğlu Bayram

https://doi.org/10.24146/tk.1048791

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, Nilüfer Belediyesi Şiir Kütüphanesi ve Misi Çocuk Kütüphanesinde en çok ödünç alınan çocuk şiir kitaplarının fiziksel, iç yapı ve resimleme özelliklerinin incelenerek, kitapların çocuk edebiyatı ilkelerine uygunluğunun belirlenmesidir. Yöntem: Şiir Kütüphanesi ve Misi Çocuk Kütüphanesi dermesinde bulunan ve ödünç alınan 98 kitap bu araştırma kapsamında değerlendirilmiştir. Verilerin doküman incelemesi yoluyla toplandığı çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması uygulanmıştır. Bulgular: Çalışmadan elde edilen bulgulara göre; kitapların %95,9’u orta büyüklük, %61,2’si dikiş ciltleme, %95,9’u saman kağıt ve %40,8’i 71 ve daha fazla sayfa fiziksel özelliklerine sahiptir. Sayfa düzeni ve dilbilgisi özelliklerinin incelendiği aşamada; kitapların %42,9’u tek satır aralıkla, %56,1’i 12 yazı puntosu ile %91, 8’i sola yaslı olarak yazılmış ve %55,1’inde noktalama işaretleri kullanılmıştır. Kitapların resimlendirme özellikleri açısından; %88,8’inde kapak resmi içerikle uyumlu, %73,5’inde resimlerde duygu ifadelerine yer verildiği, %44,9’unda resimlerin renkli olduğu, %74,5’inde her sayfada resim olmadığı ve %60,2’sinde aynı sayfadaki resimlerle metinlerin birbirini tamamladığı tespit edilmiştir. Kitapların iç yapı özelliklerine göre; %34,7’sinde ‘değerler’ teması işlenmiş ve %64,3’ünün pastoral türde yazıldığı belirlenmiştir. Sonuç: Nilüfer Belediyesi Şiir Kütüphanesi ve Misi Çocuk Kütüphanesinden ödünç alınan çocuk şiir kitaplarının çoğunluğunda yazar tanıtımının olduğu, en fazla ödünç alınan çocuk şiir kitabının Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya, ikinci olarak ise Mavisel Yener ve Aytül Akal’a ait olduğu saptanmıştır. Kitapların çoğunluğunda resimleyen vardır ve en fazla resimleyen Mustafa Delioğlu’dur. Çocuk şiir kitaplarını en çok yayımlayan yayınevi Yapı Kredi, ikinci olarak ise Can Çocuk olmuştur. Çocuk şiir kitaplarının basım yıllarının en çok 2012 ve 2008 yıllarına ait kitaplar olduğu ve kitapların çoğunluğunun birinci basım olduğu belirlenmiştir. Çocuk şiir kitaplarının çoğunluğunda yaş bilgisi bulunmamaktadır. Özgünlük: Çocuk kitaplarının fiziksel, içerik ve resimlendirme unsurlarını inceleyen çalışmalar yapılmaktadır. Ancak şiir kitapları ile ilgili çalışmalara literatürde fazla rastlanmamıştır. Çalışma, çocuk şiir kitaplarının fiziksel ve içerik özelliklerini incelemesi açısından özgündür. Çalışmanın, çocuk şiir kitaplarına ve kütüphane koleksiyonlarındaki yerine dikkat çekeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk edebiyatı, çocuk şiir kitapları, fiziksel özellikler, içyapı özellikleri, çocuk kütüphanesi

Teşekkür

Bu çalışmayı gerçekleştirebilmek adına verileri elde etmemizde bize gerekli desteği sağlayan Bursa Nilüfer Belediyesi Kütüphane Müdürü Şafak Baba Pala’ya, kitapları ödünç almamız esnasında bize yardımcı olan Şiir Kütüphanesi ve Misi Çocuk Kütüphanesi çalışanlarına ve listelerin hazırlanması aşamasında iletişim halinde olduğumuz Aylin Ertürk’e değerli yardımlarından dolayı çok teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Altuntaş, İ. (2018). Ayla çınaroğlu’nun “şiir gemisi” adlı kitabının dil ve anlatım açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(1), 237-253.
• Aslan, C., & Güldenoğlu, B. N. D. (2018). Çok satılan çocuk edebiyatı kitaplarında çocuk hakları üzerine bir çözümleme. Y. Karaman Kepenekçi ve P. Taşkın (Ed.), Prof. Dr. Emine AKYÜZ’e Armağan Akademisyenlikte 50 Yıl içinde (ss. 90-102), Pegem.
• Aytekin, H. (2016). Çocuk ve gençlik edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bağçeli Kahraman, P. & Özdemir, H. (2019). Resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 64-85. https://doi.org/10.29329/mjer.2019.185.4
• Bağçeli Kahraman, P. B., Kartal, T., & Yıldız, S. (2020). Resimli çocuk kitaplarında çocuk hakları. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3(2), 138-163.
• Balat, G. U., Kılıç, Z., Değirmenci, Ş., & Ünsal, F. Ö. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik resimli çocuk kitaplarında yer alan temel kavramların incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 424-441. https://doi.org/10.21764/maeuefd.319461
• Brookshire, J., Scharff, L. F. V. & Moses, L. E. (2002). The influence of illustrations on children’s book preferences and comprehension. Reading Psychology, 23 (4). 323-339. https://doi.org/10.1080/713775287
• Budak, İ. & Budak, A. (2014). Nicel, nitel ve karma araştırmalarda örnekleme. S. Beşir Demir (Ed.). Eğitim araştırmaları nicel nitel ve karma yaklaşımlar içinde, pp. 215-242, Eğiten.
• Büyükalan, F. S., & Harmankaya, T. (2019). Ödüllü resimli çocuk kitaplarında çocuk haklarının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 769-791.
• Çakmak Güleç H. & Geçgel, H. (2005). Çocuk Edebiyatı, Kök.
• Celik, B. (2020). A study on the factors affecting reading and reading habits of preschool children. Int. J. Engl. Linguist, 10, 1-9. https://doi.org/10.5539/ijel.v10n1p101
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikaye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Erhan, G. (2020). Resimli çocuk kitaplarının barış eğitimi bileşenlerinden" kültürel farkındalık" bileşeni açısından incelenmesi. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37(1), 24-46.
• Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M., & Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 250-265.
• Gönen, M., Karakuş, H., Uysal, H., Kehci, A., Ulutaş, Z., & Kahve, Ö. (2016). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve resimleme özelliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 724-735. https://doi.org/10.16986/HUJE.2015014224
• Güleryüz, H. (2002). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Güzelyurt, T. (2020). Okul öncesi dönemde cinsel eğitim ve istismar: çocuk kitaplarına yönelik bir inceleme. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 4(1), 54-69.
• Karaman‐Kepenekci, Y.(2010). An analysis on children’s rights in stories recommended for children in Turkey. Journal of Peace Education, 7(1), 65-83. https://doi.org/10.1080/17400200903370985
• Karaman Kepenekci, Y. K., & Aslan, C. (2011). Okulöncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara.
• Keklik, S., & Savran, Ö. (2015). Çocuk şiiri antolojilerinin (2000-2013) biçim ve içerik açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi, 9(2), 339-352.
• Koçak, M. (2017). 2000-2014 yılları arasında okul öncesi dönem çocukları için yayınlanmış olan hikâye kitaplarının dış yapı, iç yapı ve resimleme nitelikleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Kökçü, Y. İlk dönem çocuk şiir kitaplarının biçim ve içerik açısından karşılaştırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) dergisi, 4(4), 1616-1638.
• Kuşçu, Ö. (2020). Çocuk edebiyatı türleri. Ş. Ceylan (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde, ss. 126-146, Eğiten Kitap. Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (2017). Çocuk Kütüphaneleri Çalıştayı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/72986,2-cocuk-kutuphaneleri-calistayipdf.pdf?0&_tag1=7C9AD4DFF329F9EE7CC22D61FCDC9C8617FD3729&crefer=6CE38BA82F8BB72BA1796361A1E7AAC1F646CDC5B19F3071311AE4CD3065FEA0 adresinden ulaşılmıştır.
• Maltepe, S. (2013). Aytül Akal’ın öykülerinde çocuk hakları. Akademik Araştırmalar Dergisi, 58, 141-156.
• Maynard, K. L., Pullen, P. C., & Coyne, M. D. (2010). Teaching vocabulary to first-grade students through repeated shared storybook reading: A comparison of rich and basic instruction to incidental exposure. Literacy Research and Instruction, 49(3), 209-242. https://doi.org/10.1080/19388070902943245
• Merriam, S.B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Ed.), ss. 39-54, Nobel.
• Ozsezer, M. S. B., & Canbazoglu, H. B. (2018). Picture in children's story books: children's perspective. International Journal of Educational Methodology, 4(4), 205-217. https://doi.org/10.12973/ijem.4.4.205
• Sağsöz, G., & Ural, B. (2017). Çocuk kedi ve şiir:“Mırname: büyüklere kedi şiirleri” kitabı örneği. Electronic Turkish Studies, 12(5), 387-404. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8850
• Sart, G. (2015). Nitel araştırma teknikleri. Seggi, FN, ve Bayyurt, Y.(Editörler). Nitel araştırma yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımlar içinde. Anı.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Şirin, M. R. (2000). 99 soruda çocuk edebiyatı. Çocuk Vakfı.
• Tanju, E. H. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(21), 30-39.
• Tanju Aslışen, H. (2019). Edebi türler açısından çocuk edebiyatı. M. Gönen (Ed.), Erken çocukluk döneminde çocuk edebiyatı içinde, ss. 93-157, Eğiten Kitap.
• Tanrıverdi, B. & Apak, Ö. (2008). Rıfat Ilgaz’ın çocuk romanlarının okuma dersinin amaçlarına uygunluğu açısından incelenmesi. İlköğretim Online 7(2), 252-272
• Tokcan, F. (2017). Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın çocuk şiirlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Ural, S. (2017). Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet döneminde okul öncesi çocuk edebiyatı. M. Gönen (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde, ss. 15-31. Ankara: Eğiten Kitap.
• Yazıcı, E. (2020). Çocuk kitaplarında bulunması gereken özellikler. Ş. Ceylan (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde, ss. 19-56, Eğiten Kitap.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yılmaz, A. & Gönen, M. (2018, 14-17 Kasım). Halk kütüphanelerindeki resimli çocuk kitaplarının konu yönünden incelenmesi [Bildiri]. A. Kakırman Yıldız ve L. Özdemir (Yay. Hazl.), 1. Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu, Nevşehir, Türkiye (ss. 89-104) içinde. Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://kygm.ktb.gov.tr/Eklenti/63324,1-uluslararasi-cocuk-kutuphaneleri-sempozyumupdf.pdf?0
• Yılmaz, G., & Yılmaz, B. (2021). Eskişehir il halk kütüphanesi dermesinde bulunan resimli çocuk kitaplarının fiziksel ve içerik özelliklerinin ödünç alınma üzerinde etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 35(3), 353-387. https://doi.org/10.24146/tk.955105
• Young, T. A., Hadaway, N. L., & Ward, B. A. (2013). International children's trade books: Building blocks for character education. Childhood Education, 89(6), 379-386. https://doi.org/10.1080/00094056.2013.852894