AKHIT ÜLİMJİOĞLU'S WORKS AND LITERARY FOLKLORISTIC INTEGRATION

Yıl 2025, Sayı: 114, 455 - 466, 22.06.2025

Dauletkerey Kapuly , Gulnaz Sagynadin , Karlygash Khavay

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1483722

Öz

One of the main issues of modern Kazakh literature is the analysis of its past, present,
and developmental trends, as well as the exploration and evaluation of its future and the
identification of its primary representatives. Considering Kazakh literature as a tree of life
with deep historical roots, it can be accepted that this tree consists of branches with local and
regional characteristics, regardless of where they are found. Therefore, it has become a national
necessity to compile and study the rich cultural and literary heritage of this literature, which
spans a vast geography, both domestically and internationally.
Akhit Ülimjioğlu is a great poet and thinker, along with Shakarim Kudayberdioğlu and
Abay Kunanbayoğlu.
Akhit Ülimjioğlu’s writings are significant for documenting the traditions, literature,
culture, religion, history, philosophy, and mindset of the Kazakh people during the first quarter
of the 20th century. Due to the political and historical circumstances of the time, the poet lived
and relocated between the Xinjiang region of China and the Bayan-Ölgii region of Mongolia.
His works reflect the lives, mindset, conditions, existence, traditions, and perspectives of the
Kazakh people living in these two regions.
This study examines the life and works of Akhit Ülimjioğlu, a major poet of Kazakh
literature, an educator, teacher, and a significant figure in social and religious spheres, who
is also one of the founders of written Kazakh literature. The aim is to analyze the poet’s rich
literary heritage, evaluate his position within national literature, and assess the folkloric aspects
of Akhit’s works. The study prioritizes the examination of A. Ülimjioğlu’s works and the
identification of folklore elements within them. Folklore, as well as the generalization and
manifestation of folklore motifs in folklore studies, forms the foundation of the research’s
objectives and goals.
In this context, the research will primarily focus on A. Ülimjioğlu’s works published in
various countries such as Kazakhstan, China, Mongolia, and the studies conducted on these
works.

Anahtar Kelimeler

Literature , Folklore , Folklore Elements , Folklore Tradition , Literary and Folkloristic Integration

AKHIT ÜLİMJİOĞLU'NUN ESERLERİ VE EDEBÎ FOLKLORİSTİK ENTEGRASYON

Öz

Modern Kazak edebiyatının ana meselelerinden biri, tarihî anavatanın ötesinde doğmuş,
gelişmiş ve evrimleşmiş olan edebiyatın, geçmişiyle bugününün ve gelişim eğilimlerinin
analizinin yapılması, geleceğinin araştırılması ve değerlendirilmesi, ana temsilcilerinin
belirlenmesi meselesidir. Kazak edebiyatının derin tarihî köklere sahip bir hayat ağacı olduğunu
düşünürsek, bu hayat ağacının, nerede olursa olsun, kendi yerel ve bölgesel özelliklerine sahip
dallarla budaklardan ibaret olduğu kabul edilebilir. Dolayısıyla, geniş coğrafyaya sahip olan bu
edebiyatın, bir an önce, yurtiçi yurtdışındaki zengin kültürel ve edebî mirasının derlenmesi ve
incelenmesi, ulusal bir ihtiyaç hâline gelmiştir.
Akhıt Ülimjioğlu, Şakarim Kudayberdioğlu ve Abay Kunanbayoğlu gibi büyük bir şair ve
düşünürdür.
Akhıt Ülimjioğlu’nun yazıları, yirminci yüzyılın ilk çeyreğindeki Kazak halkının
geleneğini, edebiyatını, kültürünü, dinini, tarihini, felsefesini ve zihniyetni kaydetmesi
açısından önemlidir. O dönemki siyasî ve tarihî nedenlerle bağlantılı olarak şair, Çin’in
Sincan bölgesiyle Moğolistan’ın Bayan-Ölgii bölgesinde yer değiştirerek yaşamıştır. Eserleri
bu iki bölgede yaşayan Kazak halkının yaşamını, zihniyetini, ahvâlini, varlığını, gelenek ve
görüşlerini yansıtmaktadır.
Bu çalışmada Kazak Edebiyatının büyük şairi, eğitimci, öğretmen, sosyal ve dinî açıdan
önemli bir figür olan, yazılı edebiyatın kurucularından biri Akhıt Ülimjioğlu’nun yaşamı ve
eserleri incelenmektedir. Şairin zengin edebî mirasının, ulusal edebiyattaki konumunun analiz
edilmesi, Akhıt’ın eserlerinin folkloristik yönünün değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada
A. Ülimjioğlu’nun eserlerini incelemek ve bu eserlerde yer alan halkbilimi unsurlarını tespit
etmek ön planda tutulacaktır. Halkbilimi, halkbilimindeki genelleme ve folklor motifleri
tezahürünün incelenmesi, araştırmanın amaç ve hedeflerinin temelidir.
Bu bağlamda, A. Ülimjioğlu’nun Kazakistan, Çin, Moğolistan vb. farklı ülkelerde
yayımlanan eserleri ve bu eserlere yönelik yapılan araştırmalar esas alınacaktır. Araştırmalar
ön planda tutulacaktı

Anahtar Kelimeler

Edebiyat , Halkbilimi , Halkbilimi Unsurları , Folklor Geleneği , Edebi ve Folkloristik Entegrasyon

Kaynakça

• Ahundova, İrina. Problema Hudojestvennogo Prostranstva v Tvorçestve F. Dostoevskogo (Kontekst Literaturıy i Fol’klora). Doktora Tezi. Moskova: Kand. Filologiçeskih Nauk, 1998.
• Baytursinoğlu, Akhmet. Ak Jol: Ölengder men Tercümeler, Publ. Makalalar jane Edebi Zertteuler. Derleyen: R. Nurgaliev. Almatı: Jalın Baspası, 1991.
• Dalgat, Uzdiyat. Literatura i Fol’klor. Moskova: Nauka, 1981.
• Fol’klor jane Qazirgi Qazaq Adebiyeti. Almatı: Arda, 2011.
• Kapuli, Dauletkerey. Qalam Siya – Köz Jası / Akhıt Qajı Ülimjiulınıng Şığarmaşılıq Tulğası. Astana: Foliant, 2018.
• Masimhanoğlu, Düken. Sarap. Astana: Elorda, 2001.
• Nurğali, Rymgali. Qazaq Adebiyetining Altın Gasırı, Zertteuv. Almatı: Kültegin Baspası, 2002.
• Qalıasqaruli, Qabidaş. Mongoliyadağı Qazaq Edebiyatı. Almatı: Arıs, 2009
• Qasqabasov, Seyit. Tangdamalı Tom 2: Mifologiya, Fol’klor, Edebiyat, Zertteuler. Astana: Foliant, 2014.
• Qasqabasov, Seyit. Tangdamalı Tom 4: Fol’klor İyirimderi, Ar Jılğı Zerttevler. Astana: Foliant, 2015.
• Sübhanberdina, Uşkultay. Qazaq Kitabınıng Şejiresi 1807-1917. Almatı: Rauan, 1996.
• Uahatov, Bekmurat. Qazaqtıng Turmıs-Salt Jırlarınıng Tipologiyası. Almatı: Gılım, 1983.
• Ülimjioğlu, Akhıt. Akhıt Şığarmaları Gumırnamalık Şığarma 1. Tom. Almatı: Atamura, 2020.
• Ülimjioğlu, Akhıt. Gahıliya: Jır, Tolğau, Qissa, Dastandar. Bayan-Ölgey: Baspager, 1994.
• Ülimjioğlu, Akhıt. Şığarmaları 2. Tom. Küyting: İle Halk Baspası, 1999.