CINEMATOGRAPHIC EXPRESSION OF SOCIAL PROBLEMS: EVALUATIONS ON ‘TAHTACI FATMA’

Yıl 2025, Sayı: 114, 219 - 234, 22.06.2025

Bedir Eroğlu , Niyazi Ayhan , Mehmet Albayrak

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1585938

Öz

Documentary cinema plays an important role in revealing social problems and raising social awareness about these problems.
This study examines how the documentary ‘Tahtacı Fatma’ effectively visualises and presents the social problems faced by the Tahtacı community and how this presentation functions as a tool to raise social awareness. Tahtacıs have faced basic problems such as economic difficulties, social exclusion and preserving their cultural identity. The study focuses on the problems experienced by the Tahtacı community through documentary cinema and their expression through cinematographic forms of expression. In this context, it will focus on the perspective that documentary cinema conveys the problems of the Tahtacı community to a wider audience.
Focusing on how Tahtacıs express their own experiences rather than the technical aspects of documentary cinema, the research will examine how their problems are communicated to a wide audience. In this process, the potential of documentary cinema to raise social awareness, its function as the voice of marginalised communities and its capacity to create social change will be evaluated.
The study will also focus on how Tahtacıs tell their own stories through documentary cinema. Thus, the critical role that documentary cinema plays in making social problems visible, beyond being merely a narrative tool, will be revealed. As a result, the research shows that documentary cinema can offer solutions to the problems of a community rather than reflecting them on the silver screen. In addition, the results of the research are expected to make significant contributions to the literature on how documentary cinema can be a means of expression for marginalised communities.

Anahtar Kelimeler

documentary cinema , social issues , Tahtacıs , social exclusion , and the Tahtacı community.

TOPLUMSAL SORUNLARIN SİNEMATOGRAFİK ANLATIMI: 'TAHTACI FATMA' ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Öz

Belgesel sinema, toplumsal sorunların açığa çıkmasında ve bu sorunlara dair toplumsal farkındalık yaratmak adına önemli bir rol üstlenir.
Bu çalışma, "Tahtacı Fatma" belgeselinin, Tahtacı topluluğunun karşılaştığı toplumsal sorunları nasıl etkili bir biçimde görselleştirerek topluma sunduğunu ve bu sunumun toplumsal farkındalığı arttırma noktasında nasıl bir araç işlevi gördüğünü incelemektedir. Tahtacılar, ekonomik zorluklar, toplumsal dışlanma ve kültürel kimliklerini koruma gibi temel problemlerle karşı karşıya kalmışlardır. Çalışma, belgesel sinema aracılığıyla Tahtacı topluluğunun yaşadığı sorunlara ve bunların sinematografik anlatım biçimleriyle ifade edilmesine yoğunlaşmaktadır. Bu bağlamda, belgesel sinemanın Tahtacı topluluğunun sorunlarını daha geniş bir izleyici kitlesine aktardığı perspektif üzerine durulacaktır
Belgesel sinemanın teknik yönlerinden ziyade, Tahtacıların kendi deneyimlerini nasıl ifade ettiklerine odaklanan araştırma, onların sorunlarının geniş bir izleyici kitlesine nasıl iletildiğini irdeleyecektir. Bu süreçte, belgesel sinemanın toplumsal farkındalık yaratma potansiyeli, marjinal toplulukların sesi olma işlevi ve toplumsal değişim yaratma kapasitesi değerlendirilecektir.
Çalışma ayrıca, Tahtacıların belgesel sinema aracılığıyla kendi hikâyelerini nasıl anlattıkları üzerinde duracaktır. Böylece, belgesel sinemanın yalnızca bir anlatı aracı olmanın ötesinde, toplumsal sorunların görünür kılınmasında oynadığı kritik rol ortaya konacaktır. Araştırma sonuç olarak belgesel sinemanın bir topluluğun sorunlarını beyaz perdeye yansıtmaktan ziyade, , bu sorunlara dair çözüm yolları sunabileceğini göstermektedir. Bunu yanı sıra araştırmanın sonuçlarının, belgesel sinemanın marjinal topluluklar için nasıl bir ifade aracı olabileceğine dair literatüre önemli katkılar sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

belgesel sinema , toplumsal sorunlar , tahtacılar , sosyal dışlanma , tahtacılar topluluğu

Kaynakça

• ACOG, American College of Obstetricians and Gynecologists. Healthcare access and rural women: Challenges and disparities. American College of Obstetricians and Gynecologists. Washington: 2023. https://www.acog.org/clinical/clinical-guidance/obstetric-care Barnouw, Erik. Documentary: A history of the non-fiction film. 33-48. London: Oxford University Press, 1993.
• Becker, Howard S. Outsiders: Studies in the Sociology of Deviance. 42-47. New York: Free Press Glencoe, 1963.
• Benería, Lourdes vd. “Gender, development and globalization: Economics as if all people mattered”. 54-56. New York: Routledge, 2015.
• Blumer, Herbert. “Social problems as collective behavior”. Social problems 18/3 (1971), 298- 306. https://doi.org/10.2307/799797
• Bowen, Glenn A. “Document analysis as a qualitative research method”. Qualitative research journal 9/2 (2009), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Braun, Virginia - Victoria, Clarke. “Using thematic analysis in psychology”. Qualitative research in psychology 3/2 (2006), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Buğra, Ayşe – Çağlar, Keyder. “The Turkish Welfare Regime in Transformation”. Journal of European Social Policy 16/3 (2006), 211-228. https://doi.org/10.1177/0958928706065593
• Bulut, Ümmü – Bal, Hüseyin. “Sosyolojik açıdan Tahtacı grupların araştırılması (Muğla örneği)”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 36 (2015), 81-102.
• Campbell, Jacquelyn C. vd. “The intersection of intimate partner violence against women and HIV/AIDS: a review”. International journal of injury control and safety promotion 15/4 (2008), 221-231. https://doi.org/10.1080/17457300802423224
• Cereci, Sedat. “Belgesel film”. İstanbul: Şule Yayınları, 1997.
• Covino, William A. “The Postmodern Condition: A Report on Knowledge.” Rhetoric Review 7/2 (1989) 401-405.
• Çölgeçen, Berrin Avcı. Yaşamı ve Belgeselleriyle Suha Arın. Konya: Tablet Yayınları, 2006.
• Eric V., Edmonds – Maheshwor, Shrestha. “Children’s Work and Independent Child Migration: A Critical Review”. World Bank Research Observer, 27/1 (2012), 98-120. https://doi. org/10.1093/wbro/lkr009.
• Eryılmaz, Süleyman. “Toplumsal Cinsiyet Rolü ve Kadın Sağlığı”. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 1/1 (2020), 5-13.
• Galtung, Johan. “Violence, Peace, and Peace Research”. Journal of Peace Research 6/3 (2009): 110-118.
• Goffman, Erving. The Presentation of Self in Everyday Life. New York: Doubleday, 1959.
• Gökalp, Yusuf – Teber, Hüseyin. “Risâle-i Su‘âl-i Hırka, Risâle Der Beyânı Kemer ve Risâle-i Der Beyân-ı Post İsimli Bektâşî Metinlerinde Dinî-Tasavvufî Semboller”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2016): 77-91.
• Gökalp, Yusuf. “Türk Din Anlayışında Ehl-i Beyt Algısının Tarihi ve Teolojik Arka Planı.” 12. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, (30 Ağustos – 06 Eylül 2014), ed. Ahmet Vecdi Can vd. 105-112. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2014.
• Gökalp, Yusuf – Karagöz, Nail, (ed.). İslam Mezhepleri Tarihi II. 291-304. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2022.
• ILO, International Labour Organization. Global Estimates of Child Labour: Results and Trends, 2012-2016. Geneva: 2018.
• Kabeer, Naila. “Gender equality and women’s empowerment: A critical analysis of the third millennium development goal1”. Gender & development 13/1 (2005): 13-24, https://doi.or g/10.1080/13552070512331332273
• Kandiyoti, Deniz. Bargaining with patriarchy. Gender & society 2/3 (1988): 274-290. Karacan, Esin – Sena, Gökçe. “Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve kadın sağlığı”. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi 1/1 (2020): 39-59.
• Kılıç, R. “Tahtacılar: Etnik kimlik, toplumsal yapı ve siyasal etkileşim”. Ankara Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Merkezi Dergisi 19/3 (2010), 47-72.
• Kıray, Mübeccel Belik. Toplumsal yapı toplumsal değişme. İstanbul: Baglam, 1999.
• Kuruoğlu, Huriye - Alev F, Parsa(ed.). BELGESEL FİLMDE ZAMANIN RUHU Belgesel Filmde Değişen Anlam ve Anlatım. Ankara: Detay Yayınları, 2017
• Küçük, Murat. Horasan’dan İzmir Kıyılarına Cemaat-ı Tahtacıyan. İstanbul: Nefes Yayınları, 1995.
• Moghadam, Valentine M. Women, work, and Economic Reform in the Middle East and North Africa. Lynne Rienner Publishers, 1997.
• Öngören, Simten Gündeş. Belgesel filmin yapısal gelişimi ve Türkiye’ye yansıması. İstanbul: Der Yayınları, 1991.
• Özgen, Kurtuluş. “Suha Arın filmografyasında aykırı bir belgesel Tahtacı Fatma (1979): sinematografik analiz”. Etkileşim İletişim Fakültesi Akademik Dergisi 5 (2020): 170-185.
• Berger, Peter - Thomas Luckmann. The social construction of reality. New York: Dou-bleday 2016, 110-122.
• Fuller, Richard – Richard, R. Myers. “The natural history of a social problem”. American sociological review 6/3 (1941): 288-320.
• PLOS, Global Public Health. Access to healthcare in rural communities: Barriers and solutions. PLOS Global Public Health, 1/1 ABD: 2023 https://doi.org/10.1371/journal.pgph.000001 Rabinowitz, Paula. They must be represented: The politics of documentary. Verso, 1994.
• Rotha, Paul. Belge Filmciliğinin Bazı İlkeleri. çev. Arsan Soley. Ankara: Türk Dil Kurumu Sinema Özel Sayısı. 1968.
• Sevim, Seçkin. Bir Belgesel Üç Usta: Suha Arin, Hüseyin Anka Ve Mimar Sinan’i Yeniden Yorumlamak. İdil Sanat ve Dil Dergisi 8/62 (2019): 1263-1277.
• Shankar, Priya vd. “Association of food insecurity with children’s behavioral, emotional, and academic outcomes: a systematic review”. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics 38/2 (2017): 135-150.
• Smith, Lisa C – Lawrence, James Haddad. Explaining child malnutrition in developing countries: A cross-country analysis. 111. Washington: Intl Food Policy Res Inst, 2000.
• Sözen, Mehmet. İki aynı şey: Yanında olmak ya da karşı durmak. İstanbul: Belgesel Sinemacılar Birliği BSB Sinema Eseri Sahipleri Meslek, 2007.
• Sümer, Faruk. “Tahtacılar”. TDV İslam Ansiklopedisi 39/436-437. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• Şenyayla, Gamze. “Tahtacılar üzerine sosyolojik bir araştırma (Antalya ili örneği)”. Sosyolojik Bağlam Dergisi 1/1 (2020): 42-53.
• Teber, Ömer Faruk. “Osmanlı Belgelerinde Alevilik İçin Kullanılan Dinî - Siyasî Tanımlamalar”. Dini Araştırmalar 10/28 (Haziran 2007), 19-38.
• NTV. “Yönetmen Süha Arın Toprağa Verildi.”(04 Şubat 2024) http://arsiv.ntv.com.tr/ news/255653.asp.
• Yıldırım, Ali – Simsek, Hasan. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 11/ 1999-2018. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1999. https://hdl.handle.net/11511/70532
• Yörükan, Yusuf Ziya – Yörükân, Turhan. Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar. Haz. Turhan Yörükân. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 1998.